Η καταγωγή και οι παραλλαγές του φασισμού ( ΙΙ ) - Kurt Gossweiler

Kurt Gossweiler 

Η καταγωγή και οι παραλλαγές του φασισμού 

Από το Δοκίμια για τον φασισμό 

Μτφρ. από τα αγγλικά: Lenin Reloaded

2. Η γενική κρίση του καπιταλισμού ως άμεση προϋπόθεση της ανάδυσης του φασισμού 

Η γενική κρίση του καπιταλισμού, η οποία αναδύθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα της όξυνσης των ιμπεριαλιστικών αντιφάσεων, είναι κρίση ολόκληρου του καπιταλιστικού κοινωνικού συστήματος.[2]

Η νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ρωσία τον Οκτώβρη (Νοέμβρη) του 1917 επιβεβαίωσε αλλά και βάθυνε την καπιταλιστική κρίση. Η νίκη αυτή έδειξε πως ο καπιταλισμός είχε μπει στο τελευταίο του στάδιο, το οποίο περικλείει μια μεγάλη ιστορική περίοδο, αλλά το οποίο παρά τις όποιες παρακάμψεις του φέρει το ίχνος της ήττας του καπιταλισμού από τον σοσιαλισμό στην πορεία μιας λυσσαλέας, παγκόσμιας ταξικής πάλης. 

Η πτώση της ρωσικής αστικής τάξης έδειξε στην αστική τάξη όλου του κόσμου πως η εργατική τάξη είναι ικανή να νικήσει τον καπιταλισμό και να εδραιώσει μια νέα τάξη. Η αντίδραση του μονοπωλιακού καπιταλισμού στην ιστορική αυτή εμπειρία ήταν, και παραμένει, αντιφατική.

Αφενός, ο μέχρι τότε περιφρονημένος σοσιαλδημοκρατικός ρεφορμισμός, ο οποίος δια της βίας θεωρούνταν ικανός να κυβερνήσει προϋπαντιζόταν τώρα ως ευπρόσδεκτο ανάχωμα ενάντια στην επανάσταση. Είχε γίνει πλέον μέρος του καπιταλιστικού μηχανισμού κυριαρχίας και καταπίεσης.

Αφετέρου, ο φόβος της επανάστασης δημιούργησε την αποφασιστικότητα όχι απλώς να κατασταλεί το εργατικό κίνημα, αλλά να καταστραφεί. Η συστημική εχθρότητα προς την δημοκρατία αυξήθηκε. 

Έτσι, τα επαναστατικά γεγονότα που ήρθαν στο κατόπι της νίκης της Οκτωβριανής επανάστασης σε πολλές χώρες έδειξαν πως τα οπλοστάσια για την πάλη ενάντια στην εργατική τάξη ήταν ανεπαρκή σε ένα χρονικό σημείο στο οποίο η ιμπεριαλιστική μπουρζουαζία απειλούνταν άμεσα και αντιμετώπιζε μια εντελώς νέα κατάσταση. 

'Ετσι, ξεκίνησε η αναζήτηση για ένα νέο είδος οργάνωσης, ένα νέο είδος όπλου, το οποίο να εξυπηρετεί την στρατιωτική αλλά και την πολιτική πάλη ενάντια στην επαναστατική εργατική τάξη. 

Η απάντηση σε αυτή την σφοδρή ανάγκη της άρχουσας τάξης ήταν ο φασισμός. Έτσι, ο Τολιάτι περιέγραψε το φασιστικό κόμμα ως "αστικό κόμμα ειδικού είδους...ένα 'νέου τύπου' κόμμα, το οποίο ανταποκρίνεται στις συνθήκες καπιταλιστικής αποσύνθεσης καθώς και στην εποχή της προλεταριακής επανάστασης."[3]

Η κύρια λειτουργία ενός τέτοιου κόμματος και των μεθόδων πάλης του καθορίστηκαν από τις ανάγκες της άρχουσας τάξης, πολύ καιρό πριν αναδυθεί το ίδιο στην πραγματικότητα, και πολύ καιρό πριν εννοιολογηθεί και ονομαστεί. Η βασική του λειτουργία ήταν να δράσει ως μια στρατευμένη προστατευτική δύναμη του κεφαλαίου στην εποχή της παγκόσμιας πάλης ζωής και θανάτου ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό. 

Η βασική προσέγγιση στην πάλη ήταν ένας συνδυασμός εμφυλιοπολεμικής τρομοκρατίας ενάντια στο εργατικό κίνημα και εξασφάλισης μαζικής στήριξης μέσω της δημαγωγικής προπαγάνδας και της αγκιτάτσιας. 

Έτσι, ο φασισμός ήταν η απάντηση στην ανάγκη της ιμπεριαλιστικής μπουρζουαζίας για μια πολιτική δύναμη η οποία θα την έφερνε σε θέση να βγει από την ιστορικά αμυντική της θέση στην πάλη ενάντια στον σοσιαλισμό και να ανακτήσει τη θέση του επιτιθέμενου. 

Ο στόχος ήταν να "ξαναγίνει ολόκληρος ο κόσμος" μέσω της επαναθεμελίωσης της ανεξέλεγκτης και αδιαμφισβήτητης εξουσίας του ιμπεριαλισμού σε όλο τον πλανήτη μετά την εξάλειψη των κομμουνιστικών κομμάτων και της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης. 

Οι συνθήκες όμως για την άνοδο του φασισμού δεν καθορίστηκαν απλά από τις ανάγκες τις ιμπεριαλιστικής μπουρζουαζίας για ένα όπλο ενάντια στο προλεταριάτο, αλλά και σε απάντηση στην ανάγκη της για μια οργάνωση που θα μπορούσε να σύρει ένα σημαντικό τμήμα της εργατικής τάξης από το μαρξιστικού προσανατολισμού, διεθνές εργατικό κίνημα, και να το συνδέσει μόνιμα στην δική της ιμπεριαλιστική πολιτική. 

Το πρόβλημα της "εθνικοποίησης της εργατικής τάξης" έγινε καθοριστικό ζήτημα για την άρχουσα τάξη στις χώρες εκείνες όπου η ιδέα της προλεταριακής επανάστασης είχε βρει την δυνατότερή της απήχηση — και αυτές, ανάμεσα στις μεγαλύτερες ιμπεριαλιστικές χώρες, ήταν η Γερμανία και η Ιταλία. 

Συμπερασματικά, μπορούμε να ταυτοποιήσουμε τις βασικές προϋποθέσεις για την ανάδυση του φασισμού ως νέου πολιτικού όπλου της αστικής τάξης στην πάλη της ενάντια στην εργατική:  

1. Η μετάβαση από τον καπιταλισμό του ελεύθερου ανταγωνισμού στον μονοπωλιακό καπιταλισμό και η συνεπαγόμενη προσπάθεια της μονοπωλιακής μπουρζουαζίας να μονοπωλήσει το ίδιο και την πολιτική εξουσία. Αυτό προϋπέθεσε την παρακμή της αστικής δημοκρατίας και την αντικατάστασή της από μια μορφή διακυβέρνησης η οποία θα εξασφάλιζε αναντίρρητο έλεγχο πάνω στον πολιτικό μηχανισμό της κρατικής ισχύος. 

2. Η αρχή της γενικής κρίσης του καπιταλισμού στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης, η παγκόσμια ανάδυση του προλεταριακού και αντι-ιμπεριαλιστικού επαναστατικού κινήματος, προκάλεσαν την αναζήτηση από τους πιο αντιδραστικούς κύκλους της μονοπωλιακής μπουρζουαζίας για νέα εργαλεία που να εγγυώνται την ασφάλεια και σταθερότητα της εξουσίας τους. Ήταν απαραίτητο να κατασταλεί και να καταστραφεί το επαναστατικό κίνημα και να εξαλειφθεί η πηγή της παγκόσμιας επανάστασης — η Σοβιετική Ένωση.

3. Η νίκη της αντεπανάστασης σε βάρος των προλεταριακών-επανασταστικών και των επαναστατικών-δημοκρατικών κινημάτων έξω από την ΕΣΣΔ επετεύχθη με την βοήθεια της σοσιαλδημοκρατίας, όπως και η σταθεροποίηση της δύναμης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

Κατά συνέπεια, ο φασισμός περιλαμβάνει τόσο επιθετικά όσο και αμυντικά στοιχεία τα οποία αντανακλούν τις φιλοδοξίες της ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης. 

Θα ήταν λάθος να ερμηνευτεί ο φασισμός απλώς ως σημάδι της καπιταλιστικής αδυναμίας, όπως θα ήταν αδικαιολόγητο λάθος να ιδωθεί απλώς ως σημάδι της καπιταλιστικής συναίσθησης δύναμης και εξουσίας. 

Ο φασισμός περιέχει πάντοτε και τα δύο στοιχεία, αλλά σε μια ποικιλία από "μίξεις" και συνεπώς, κάθε ατομική περίπτωση πρέπει να αναλύεται πολύ προσεκτικά με όρους των σχετικών ταξικών σχέσεων για να μπορέσει να υπάρξει αποτελεσματική αμφισβήτηση του φασισμού. 

Από το Kurt Gossweiler 1988, Aufsaetze zum Faschismus τομ. I & II Cologne: Paul Rugenstein Publishers.

[1] Togliatti, Palmiro, Lectures on Fascism, Frankfurt, 1973, σ.9.

[2] Galkin, A A The Ideology of Fascism and Neo-Fascism, in Sowjetwissenschaft. Gesellschaftwissenschafitliche Beitraege, 12/1975, σ. 1269.

[3] Togliatti, ό.π., σ. 126.