Ο «ενεργειακός πόλεμος» στην Ανατολική Μεσόγειο και η απάντηση του λαϊκού κινήματος

( όσον αφορά στο "απατηλό δίπολο εθνικισμού - κοσμοπολιτισμού, δεν έχω αντιληφθεί ακόμη τις εγχώριες διαφοροποιήσεις Δεξιάς και Αριστεράς. μπορεί και να μην υπάρχουν ή να μην έμειναν διαφοροποιήσεις.  εκτός ίσως από την πολυκομματικότητα της δεξιάς που της επιτρέπει τη διασπορά των πολιτικών θέσεων κατά καιρούς, σε αντίθεση με την μονοκομματικότητα της αριστεράς που της προσδίδει την συνήθη διγλωσσία. ο λεγόμενος υπεριμπεριαλισμός μας οδήγησε εντέλει από την Ανεξαρτησία και την αποστρατιωτικοποίηση, στον υπερεξοπλισμό και στην περικύκλωση του τόπου και της μοίρας του, από τα πλέον επιθετικά μονοπώλια. venceremos!)

Χάρτης με τις ΑΟΖ των χωρών στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Οπως φαίνεται, μόνο αν αφαιρεθεί η ελληνική ΑΟΖ από το Καστελόριζο, η Τουρκία αποκτά θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο

Δύο κινήσεις τη βδομάδα που πέρασε αποκαλύπτουν ότι η τρικομματική κυβέρνηση επιταχύνει το βηματισμό της, για να υπηρετήσει τα επικίνδυνα αντιλαϊκά σχέδια της ελληνικής άρχουσας τάξης. Ο πρωθυπουργός, Αντ. Σαμαράς, βρέθηκε τη Δευτέρα στη Κωνσταντινούπολη για να υπογράψει 25 νέες συμφωνίες ελληνοτουρκικής συνεργασίας και την Πέμπτη μίλησε στο Καβούρι στη Σύνοδο ευρωβουλευτών του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, τονίζοντας ότι τα ελληνικά και κυπριακά κοιτάσματα υδρογονανθράκων είναι ευρωπαϊκά.

Η πρωθυπουργική παρέμβαση εστίασε στο ρόλο που πρέπει να παίξει η ΕΕ στην οριοθέτηση των ΑΟΖ των κρατών της Μεσογείου σε μια διόλου τυχαία στιγμή. Είχε προηγηθεί η επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Ολάντ στην Αθήνα, όπου εκφράσθηκε το γαλλικό ενδιαφέρον για τη συνεκμετάλλευση των εγχώριων ενεργειακών κοιτασμάτων και ακολουθεί την επόμενη βδομάδα η συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Ενεργειακού Χάρτη Πορείας για το 2050. Στη σχετική κοινοτική Εκθεση αναφέρεται ότι «η παραχώρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης για γεωτρήσεις και η οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών θα μετατραπεί σε πηγή προστριβών με τρίτες χώρες, και ότι η ΕΕ πρέπει να διατηρήσει υψηλό πολιτικό προφίλ στο θέμα αυτό και να επιδιώκει να αποτρέπει διεθνείς τριβές».

Η κινητικότητα και οι σχεδιασμοί της ελληνικής κυβέρνησης αφορούν, όπως θα δούμε, την προώθηση ορισμένων βασικών στόχων της άρχουσας τάξης:

- Την ανάδειξη της Ελλάδας σε κόμβο μεταφοράς Ενέργειας και εμπορευμάτων προς την ΕΕ.

- Τη διασφάλιση ενός μεριδίου απ' τη συνεκμετάλλευση των πλούσιων θαλάσσιων ενεργειακών κοιτασμάτων.

- Τη θωράκιση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού κεφαλαίου και τη βελτίωση της θέσης του μέσα στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ.

Αυτοί οι σχεδιασμοί εμπλέκουν τη χώρα στον «ενεργειακό πόλεμο» μονοπωλιακών ομίλων και ιμπεριαλιστικών κέντρων που αφορά ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ο ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων απ' τον καθορισμό κυριαρχικών δικαιωμάτων και ειδικότερα ΑΟΖ των κρατών της περιοχής, ως τα ανταγωνιστικά σχέδια αγωγών για τη μεταφορά φυσικού αερίου στην ΕΕ.

Η διαπάλη για τους αγωγούς και την ιδιωτικοποίηση ΔΕΠΑ - ΔΕΣΦΑ

Η κυβέρνηση πρόσφατα προχώρησε στην υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για το σχέδιο αγωγού ΤΑΡ, που προβλέπεται να μεταφέρει φυσικό αέριο απ' το Αζερμπαϊτζάν μέσω Τουρκίας, Ελλάδας και Αλβανίας στην Ιταλία.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στο συγκεκριμένο σχέδιο βυθίζει πιο βαθιά τη χώρα στην επικίνδυνη διαπάλη ιμπεριαλιστικών κέντρων για την προώθηση σχεδίων αγωγών μεταφοράς αερίου στην ΕΕ. Ο ανταγωνισμός εκφράζεται μεταξύ του ρωσικού σχεδίου South Stream και των δύο ευρωατλαντικών σχεδίων Nabucco West και TAP. Στο ευρωατλαντικό στρατόπεδο σχετικά με την επιλογή μεταξύ των σχεδίων Nabucco και TAP σημαντικό ρόλο παίζει η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και η ΒΡ που ελέγχει το κοίτασμα τροφοδοσίας των δύο σχεδίων το Σαχ Ντενίζ 2. Η επιλογή έχει μετατεθεί για τον Ιούνη του 2013. Το θέμα περιπλέκεται καθώς εμφανίζεται μια τρίτη λύση τροφοδοσίας της ΕΕ με τα θαλάσσια κοιτάσματα του Ισραήλ, της Κύπρου και μελλοντικά της Ελλάδας, όπου δεσπόζει η αμερικανοϊσραηλινή συνεργασία Noble Energy-Delek. Για το συγκεκριμένο σχέδιο της μεταφοράς του φυσικού αερίου, το Ισραήλ διαπραγματεύεται τόσο με την Τουρκία όσο και με την Ελλάδα για εναλλακτικές λύσεις (υποθαλάσσιος αγωγός, θαλάσσια μεταφορά υγροποιημένου αερίου, τερματικός σταθμός στην Κύπρο κ.ά.). Στις διαπραγματεύσεις μετέχει και η Αίγυπτος, γιατί το θέμα διαπλέκεται και με την οριοθέτηση των ΑΟΖ, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Η Τουρκία και πιθανά η Αίγυπτος πιέζουν για τη μεταφορά του αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω του αγωγού Nabucco που διέρχεται απ' το τουρκικό έδαφος.

Σ' αυτό τον αγώνα δρόμου με τα ευρωατλαντικά σχέδια η Ρωσία υπερτερεί στη δυνατότητα μεταφοράς πολύ μεγαλύτερης ποσότητας φυσικού αερίου προς την ΕΕ, σε σχέση με το Αζερμπαϊτζάν (που στηρίζεται απ' τις ΗΠΑ). Ταυτόχρονα, η αζέρικη εταιρεία Socar διεκδικεί τον ελληνικό Διαχειριστή Φυσικού Αερίου, τον ΔΕΣΦΑ, σε ανταγωνισμό με ρωσικούς ομίλους, στο πλαίσιο του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων που προωθεί η κυβέρνηση.

Μπροστά στην ιδιωτικοποίηση ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ οξύνεται ο ανταγωνισμός ΗΠΑ - Ρωσίας. Η διαπάλη δεν εστιάζεται μόνο στον έλεγχο της ελληνικής εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου. Αφορά το ρόλο της συγκεκριμένης υποδομής και των συγκεκριμένων εταιρειών στην περίπτωση που η Ελλάδα αναβαθμιστεί σε ενεργειακό κόμβο της περιοχής. Γι' αυτό οι ΗΠΑ συνιστούν, σε υψηλούς τόνους, στην ελληνική κυβέρνηση να μην προχωρήσει σε πώληση των ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ στους ενδιαφερόμενους ρωσικούς ομίλους Gazprom και Sintez. Απ' την πλευρά τους, οι ρωσικοί όμιλοι προσφέρουν υψηλό τίμημα, επενδύσεις έργων υποδομής, συμμετοχή της Ελλάδας στο σχέδιο South Stream. Την ίδια περίοδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει ανακοινώσει έναρξη έρευνας σε βάρος της Gazprom, ενώ η Γερμανία απαιτεί επιτάχυνση των ελληνικών αποκρατικοποιήσεων. Οι δεσμευτικές προσφορές των υποψηφίων αγοραστών των ΔΕΠΑ - ΔΕΣΦΑ πρέπει να υποβληθούν μέχρι τις 12 Απρίλη 2013.

Είναι φανερό ότι καμιά απ' τις ανταγωνιστικές προτάσεις, τόσο για τους αγωγούς όσο και για την ιδιωτικοποίηση των ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ δεν εντάσσεται σε ενεργειακό σχεδιασμό που να υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες. Πρόκειται για επιλογές μέσα στη ζούγκλα της «απελευθερωμένης αγοράς» που προϋποθέτουν ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων του κλάδου, ακόμα μεγαλύτερη ληστεία της λαϊκής κατανάλωσης, κινδύνους για το περιβάλλον, θυσίες στο βωμό της κερδοφορίας των μονοπωλίων.

Η ΑΟΖ και η πορεία αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων

Η τουρκική κυβέρνηση προσάρμοσε τα βήματά της, το τελευταίο διάστημα, σχετικά με τη γραμμή αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, χρησιμοποιώντας τη γνωστή τακτική του μαστίγιου και του καρότου. Απ' τη μια, με δηλώσεις του υπουργού Επικρατείας Εγκεμεν Μπαγίς και στη συνέχεια του ίδιου του πρωθυπουργού Ερντογάν εστίασε στο αμοιβαίο οικονομικό όφελος μιας πιθανής συνεκμετάλλευσης. Απ' την άλλη, με σειρά δηλώσεων (Νταβούτογλου, Ερντογάν) συνέχισε την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας, εστιάζοντας στο νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, στην «επαφή» των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου και επεκτείνοντας τις γκρίζες ζώνες σε ολόκληρο το Αιγαίο.

Ταυτόχρονα, η τουρκική κυβέρνηση έχει ήδη εξουσιοδοτήσει την κρατική εταιρεία ενεργειακών πόρων (TΡAO) για τρίμηνη έρευνα στις περιοχές νότια των Ρόδου, Μεγίστης και Στρογγύλης και νοτιοανατολικά της Καρπάθου και της Κρήτης. Η απειλή συνοδεύθηκε με την απόκτηση ενός νέου σεισμολογικού σκάφους (Polarcus) απ' τη Νορβηγία και τις δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εργασίας Τανέρ Γιλντίζ ότι τελικά δεν θα προχωρήσει η Τουρκία στις έρευνες στο Αιγαίο αν πράξει το ίδιο και η Ελλάδα. Η Τουρκία ανακοίνωσε παράταση των αδειών έρευνας της ΤΡΑΟ εντός της ελληνικής ΑΟΖ για τα επόμενα 3 χρόνια. Πέρα απ' τις άμεσες τουρκικές κινήσεις καταγράφεται ήδη τουρκική επίδραση στην πολιτική σκηνή της Αιγύπτου που αφορά την επανεξέταση της συμφωνίας Κύπρου - Ισραήλ το 2003. Συμμαχικές είναι οι σχέσεις της Τουρκίας και με την Αλβανία, η οποία έχει επίσης «ακυρώσει» την αρχική σχετική συμφωνία της με την Ελλάδα.

Η παρέμβαση των ΗΠΑ ωθεί επίσης στην κατεύθυνση της συνεκμετάλλευσης χωρίς άμεση συμφωνία οριοθέτησης των ΑΟΖ της περιοχής. Η αμερικανική στρατηγική εκτός απ' τα άμεσα προφανή οικονομικά οφέλη για τους ισχυρούς ομίλους της, στοχεύει να αξιοποιήσει το βήμα της κατοχύρωσης αμοιβαίου συμφέροντος ελληνικού και τουρκικού κεφαλαίου στην εξόρυξη κοιτασμάτων, για να διευκολυνθούν οι υποχωρήσεις και οι συμβιβασμοί στο θέμα της ΑΟΖ. Πρόκειται για σταθερή γραμμή σ' όλες τις συναντήσεις της αμερικανικής πλευράς τόσο με την κυβέρνηση όσο και με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Μεγάλο ενδιαφέρον δείχνει όμως και το γαλλικό κεφάλαιο. Ηδη για τα δεδομένα ερευνών της νορβηγικής εταιρείας PGS στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης έδειξαν ενδιαφέρον τόσο η αμερικανική Exxon Mobil όσο και η γαλλική Total, που δραστηριοποιείται ήδη στην Κύπρο. Η πρόσφατη επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Ολάντ στην Αθήνα και η σαφής δήλωσή του για δυνατότητα συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων με την Ελλάδα υπογραμμίζει την όξυνση του ανταγωνισμού.

Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο σύνθετη καθώς Γαλλία και Γερμανία επανεξετάζουν το ζήτημα της σχέσης ΕΕ - Τουρκίας.

Απ' τη συμφωνία της Μαδρίτης στις συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο η ελληνική κυβέρνηση προωθεί ήδη τις έρευνες ενεργειακών κοιτασμάτων χωρίς να κάνει βήματα για τη διεθνή κατοχύρωση και οριοθέτηση της ΑΟΖ, σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, προς όφελος διεθνών και εγχώριων ομίλων, που προετοιμάζονται για τη διανομή της πίτας.

Φυσικά, δεν πρόκειται για νέο ζήτημα. Η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου χρονολογείται από το 1973 και η προσφυγή της Ελλάδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης από το 1976. Ολόκληρη η ιστορική πορεία απ' τη συμφωνία Παπανδρέου - Οζάλ το 1988 στη Συμφωνία της Μαδρίτης Σημίτη - Ντεμιρέλ το 1997 αποτυπώνει την απουσία ενεργειών των ελληνικών κυβερνήσεων για την κατοχύρωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, ενώ ήταν ήδη γνωστές οι αξιολογήσεις για πιθανά πλούσια ενεργειακά κοιτάσματα στο Βόρειο Αιγαίο και οι τουρκικές αμφισβητήσεις.

Η υπεκφυγή που χρησιμοποιείται σταθερά είναι ότι οι αναγκαίες κυβερνητικές ενέργειες θα γίνουν όταν αυτό κριθεί σκόπιμο, αφού τα δικαιώματα της χώρας στην υφαλοκρηπίδα της είναι δεδομένα. Ομως, τα συγκεκριμένα δικαιώματα αμφισβητούνται στην πράξη και η ελληνική κυβέρνηση περιορίζεται σε μια ρηματική διακοίνωση προς τον ΟΗΕ. Ταυτόχρονα, ο Εθνικός Φορέας Διαχείρισης Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ ΑΕ) όχι μόνο δεν προσανατολίζεται στην ουσιαστική συμμετοχή στις έρευνες, αλλά είναι αμφίβολο αν μπορεί να διασφαλίσει ακόμα και τον ουσιαστικό έλεγχό τους.

Στην πραγματικότητα, ο κρατικός φορέας αποτελεί εργαλείο διανομής κοιτασμάτων και μεριδίων αγορών μεταξύ μονοπωλιακών ομίλων.

Στην ίδια κατεύθυνση, κινούνται οι 25 νέες συμφωνίες της ελληνοτουρκικής συνεργασίας. Εκφράζουν αντιφατικές σχέσεις ανταγωνισμού και συνεργασίας μεταξύ ελληνικών και τουρκικών ομίλων για κοινές πρωτοβουλίες στις αγορές των Βαλκανίων, των χωρών της Μέσης Ανατολής και της παρευξείνιας συνεργασίας.

Η προβολή απ' την κυβέρνηση της συνεργασίας με το Ισραήλ ως αντίβαρο σ' αυτήν την κινητικότητα είναι απατηλή και εξίσου επικίνδυνη για το λαό. Το Ισραήλ διεξάγει μια σύνθετη διαπραγμάτευση με την Τουρκία που δεν περιορίζεται στη μεταφορά Ενέργειας προς την ΕΕ και στην οριοθέτηση της ΑΟΖ της περιοχής. Καλύπτει μεγάλο μέρος θεμάτων απ' τα σχέδια ιμπεριαλιστικής επέμβασης στη Συρία και στο Ιράν, το μέλλον των κουρδικών περιοχών του Βορείου Ιράκ και της Βορειοανατολικής Συρίας μέχρι το Παλαιστινιακό. Περιλαμβάνει τις πιέσεις στην Κύπρο για επιβολή ενός νέου Σχεδίου Ανάν που θα διευκολύνει την απρόσκοπτη δράση των ενεργειακών ομίλων στην περιοχή και το μοίρασμα των αγορών.

Η συμπόρευση της Ελλάδας σ' αυτές τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες στα ευρύτερα σχέδια των ΝΑΤΟ και ΕΕ, οξύνει αντικειμενικά τις σχέσεις της με τη Ρωσία και την Κίνα.

Το απατηλό δίπολο εθνικισμός - κοσμοπολιτισμός και ο δρόμος του λαϊκού κινήματος

Η συγκεκριμένη πολιτική της τρικομματικής κυβέρνησης συναντά την αστική εθνικιστική κριτική, τις κατηγορίες για ενδοτική στάση έναντι της Τουρκίας, καθώς και για την επιλογή της ομπρέλας της Γαλλίας και της ΕΕ, στην οποία επιχειρεί να εντάξει τους σχεδιασμούς του ο πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς. Απ' την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ καλεί την κυβέρνηση να διασφαλίσει την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή, με διαπραγματεύσεις με βάση το Διεθνές Δίκαιο.

Αυτές οι γενικόλογες, αποπροσανατολιστικές αναφορές δε λένε τίποτα για την ταμπακιέρα: Το σφοδρό ανταγωνισμό των μονοπωλιακών ομίλων, τις δεσμεύσεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, τις υποδείξεις των ΗΠΑ και τη στάση της τρικομματικής κυβέρνησης να μην προχωρήσει σε κινήσεις για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, ενώ προχωρά η έρευνα για ενεργειακά κοιτάσματα.

Η άσφαιρη κριτική στην κυβέρνηση αποδεικνύει ότι οι πολιτικοί υπηρέτες της αστικής τάξης είναι εξίσου επικίνδυνοι για το λαό, είτε φορούν το καπέλο του εθνικισμού είτε φορούν το καπέλο του κοσμοπολιτισμού. Οι φίλοι του ιμπεριαλιστικού πολέμου και της ιμπεριαλιστικής ειρήνης είναι δύο όψεις του ίδιου επικίνδυνου νομίσματος για τους λαούς.

Το ΚΚΕ καταδικάζει τόσο τη στάση της ελληνικής άρχουσας τάξης όσο και την τουρκική επιθετικότητα. Στην πραγματικότητα, οι κινήσεις και οι συμφωνίες της ελληνικής κυβέρνησης προετοιμάζουν το έδαφος για συνεκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων με τις ΗΠΑ και την Τουρκία, χωρίς ουσιαστική διεθνή κατοχύρωση και οριοθέτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, της ΑΟΖ σύμφωνα με το διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτή η στάση προσαρμογής στις αποφάσεις της ιμπεριαλιστικής ειρήνης δεν απομακρύνει τον κίνδυνο του ιμπεριαλιστικού πολέμου, δεν αμβλύνει αλλά συμβάλλει στην όξυνση των αντιθέσεων.

Για να αξιοποιηθεί ο ενεργειακός πλούτος προς όφελος των λαών πρέπει να περάσει στα χέρια τους η εξουσία, να ανοίξει ο δρόμος της κοινωνικοποίησης των ενεργειακών πηγών και υποδομών, των μονοπωλιακών ομίλων, για να υπάρξει ενεργειακός σχεδιασμός με γνώμονα την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών.

Οι λαοί της περιοχής πρέπει και μπορούν να αποφύγουν το θανάσιμο λάθος της «στοίχισης» πίσω απ' την αστική τους τάξη, της αδιέξοδης επιλογής μεταξύ της μιας ή της άλλης ιμπεριαλιστικής συμμαχίας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Πρέπει να δυναμώσουν και να συντονίσουν την πάλη τους ενάντια σ' όλα τα σχέδια επέμβασης των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών, όπως του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Πρέπει να γυρίσουν την πλάτη στις διακυβερνητικές συνεργασίες για τα κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων, όπως καλεί και η κοινή ανακοίνωση του ΚΚΕ και του ΚΚ Τουρκίας.

Αποφασιστικά, με πίστη στις δυνάμεις τους, να δυναμώσουν την πάλη για την κατάργηση της αιτίας που γεννά τις αντιθέσεις, ανάμεσα στους ιμπεριαλιστικούς άξονες και τελικά τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, για την ανατροπή της εξουσίας των καπιταλιστών.

Του
Μάκη ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*

*Ο Μάκης Παπαδόπουλος είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομίας

Ριζοσπάστης