Το ΝΑΤΟ για την Τουρκία και η Κύπρος

Ο Αντιστράτηγος Ben Hodges του αμερικανικού στρατού, είναι επικεφαλής του ΝΑΤΟϊκού Χερσαίου Στρατηγείου (LANDCOM), στην Τουρκία και συγκεκριμένα τη Σμύρνη. Ηγήθηκε της ταξιαρχίας «Bastogne»  κατά την επιχείρηση «Ιρακινή Ελευθερία» (2003), ενώ υπηρέτησε σε αριθμό ανώτερων θέσεων στο Αφγανιστάν και αλλού. Σε πρόσφατη εκδήλωση του Ινστιτούτου της Ουάσινγκτον (The Washington Institute), μια από τις σημαντικότερες αμερικανικές δεξαμενές σκέψης που ασχολείται με την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, ο Ben Hodges κλήθηκε μέσω βιντεοσύνδεσης με τη Σμύρνη, να σχολιάσει τη σχέση ΝΑΤΟ-Τουρκίας υπό το φώς των εξελίξεων στην Ουκρανία.

Πιο κάτω παραθετω απόδοση μέρους της ομιλίας του ΝΑΤΟϊκού Αντιστράτηγου, για να καταλήξω αργότερα σε κάποια σύντομα σχόλια, τα οποία όμως δεν εξαντλούν σε καμία περίπτωση τη συζήτηση.

Όλα τα κράτη της Συμμαχίας συμφώνησαν, κατά τη Σύνοδο της Λισσαβώνας το 2010, ότι χρειαζόταν μετασχηματισμός της συμμαχίας ούτως ώστε το ΝΑΤΟ να παραμείνει σχετικό τόσο στις λειτουργίες του όσο και στη δυνατότητα παράτασής του. Πολύ σκληρές αποφάσεις πάρθηκαν για τα αρχηγεία, το προσωπικό και τους αριθμούς των ατόμων μέσα στο ΝΑΤΟ, μείωση των βασικών αρχηγείων από 11 σε 6, αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία… Μια από τις αποφάσεις που πάρθηκε, απόφαση με την οποία έπρεπε όλα τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν, ήταν ότι ένα από τα λίγα αρχηγεία που θα παρέμεναν θα ήταν στην Τουρκία, στη Σμύρνη κατ’ ακρίβειαν. Είμαστε η μόνη χερσαία διοίκηση για τη Συμμαχία, και είναι εδώ στη Σμύρνη.

Μέσα από αυτή την αναδιοργάνωση οι υπευθυνότητες και αρμοδιότητες μετακινήθηκαν μαζί με την αλλαγή στη δομή της Συμμαχίας. Σε αυτά τα πλαίσα, ένα από τα 9 Σώματα Ραγδαίας Ανάπτυξης βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Το αρχηγείο της Κωνσταντινούπολης έχει σημαντικό ρόλο στο συντονισμό και άνδρωση επιχειρήσεων σε δύο αρχηγεία στο Αφγανιστάν. Αυτό που προσπαθώ να πώ σε σχέση με τη σημασία της Τουρκίας για τη Συμμαχία, είναι πως όταν έπρεπε να παρθούν δύσκολες αποφάσεις για το που πρέπει να βρίσκονται τα αρχηγεία, το ένα κατέληξε να είναι εδώ στην Τουρκία, μαζί με ένα από τα 9 Σώματα της υποδομής… Η Σμύρνη έχει μετατραπεί σε κομβικό σημείο εξειδίκευσης χερσαίων επιχειρήσεων για τη Συμμαχία.

Πολλοί σε αυτή την αίθουσα καταλαβαίνουν από τις μέρες του Ψυχρού Πολέμου, το ρόλο της Τουρκίας απέναντι στη Σοβιετική Ένωση. Η γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας είναι εμφανώς κρίσιμη δεδομένης της τοποθεσίας της κοντά στον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια, τη Μαύρη Θάλασσα, τη Ρωσία και τη Βόρειο Αφρική. Ετσι από γεωγραφικής άποψης, η Τουρκία θα είναι σημαντική για τη Συμμαχία. Από πολιτισμικής-ιστορικής και θρησκευτικής άποψης, η Τουρκία είναι σημαντική για τη Συμμαχία. Όχι μόνο αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, είναι το μόνο Ισλαμικό έθνος που παρέχει τέτοια στρατιωτική ισχύ. Επίσης έχουν υπάρξει πολύ αποτελεσματικοί και βοηθητικοί σχετικά με πολιτισμικές και θρησκευτικές γνώσεις. Έχουν υπάρξει ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στο Αφγανιστάν όπως θα περίμενε κανείς.

Τέλος, μόνο η Τουρκία και η Πολωνία έχουν διατηρήσει ή αυξήσει τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Τα υπόλοιπα κράτη, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας [ΗΠΑ], τις έχουν μειώσει δραματικά. Συνεπώς η Τουρκία είναι αξιόπιστη. Εμφανίζονται παντού. Έλαβαν μέρος σε επιχειρήσεις στη Βοσνία, στο Κόσοβο, και σε ναυτικές και άλλες επιχειρήσεις της Συμμαχίας. Τον περασμένο μήνα [Φεβρουάριος, 2014] ήταν η 62^η επέτειος της ένταξης της Τουρκίας στη Συμμαχία. 62 χρόνια κατά τα οποία η Τουρκία υπήρξε ενεργό μέλος του ΝΑΤΟ. Η Σμύρνη είναι ένα από τα δύο αρχηγεία που δεν σταμάτησαν τη λειτουργία τους εδώ και 62 χρόνια. Η Νάπολη είναι το μόνο άλλο μέρος με τόσο μακρόχρονη λειτουργία. Ακόμα μια σημαντική ένδειξη της αξιοπιστίας τους είναι εκπλήρωση όλων των υποχρεώσεών τους για στελέχωση σε όλα τα πόστα.

Θέλω επίσης να μιλήσω για την προοπτική τους. Από τότε που ήρθα εδώ, έμεινα εντυπωσιασμένος από την επαγγελματικότητα τους. Όλοι ομιλούν την Αγγλική, είναι πεπειραμένοι, πολλοί καλά εκπαιδευμένοι, ο τουρκικός στρατός έκανε πολλά για να δώσει στα στελέχη του πολύ καλή εκπαίδευση. Έχω ξεκινήσει επίσης να βλέπω αυξημένο αριθμό γυναικών σε διάφορα πόστα. Υπάρχει επίσης μείωση στη στρατολογία και αύξηση του επαγγελματικού στρατού στις τουρκικές δυνάμεις, ενώ χρησιμοποιούν τους διαθέσιμους πόρους πολύ καλά.

Ο Αντιστράτηγος συνεχίζει με το ποιά είναι η σημασία του ΝΑΤΟ για την Τουρκια, και αναφέρει ως παράδειγμα την ασταθή περιφέρεια της Μέσης Ανατολής και την ασφάλεια που μπορεί να προσφέρει η Συμμαχία.

Αυτό που έχει σημασία είναι να δούμε, στηριζόμενοι στα λεγόμενα ενός πλέον αρμόδιου, το πόσο μεγάλη σημασία έχει η Τουρκία για το ΝΑΤΟ και συνεπώς για τις ΗΠΑ. Παρόλο που στα παρασκήνια τα πράγματα μπορεί να διαφέρουν, να υπάρχουν δηλαδή πολιτικές διαφορές ή προβλήματα συνεργασίας, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική από αυτό που παραθέσαμε πιο πάνω – κυρίως λόγω του πραγματισμού που χρειάζεται σε συνεργασία αμυντικού επιπέδου. Με λίγα λόγια, η Τουρκία έχει διαχρονικά εξέχων στρατηγικό ρόλο για το ΝΑΤΟ. Ένας ρόλος που είτε η Ελλάδα είτε η Κύπρος είναι δύσκολο, ή ακόμα και αδύνατον, να μπορέσουν ποτέ να παίξουν. Εξου και η διαχρονικά ετεροβαρής, μολονότι εμμέσως, συμπεριφορά του ΝΑΤΟ υπερ της Τουρκίας και κατά της Ελλάδας.

Αυτό λοιπόν είναι και το ΝΑΤΟ το οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία σκέφτεται να θέσει ως εγγυητή ασφάλειας ενός νέου σχεδίου λύσης. Ένα ΝΑΤΟ το οποίο θεωρεί την Τουρκία ως ένα από τα σημαντικότερα του μέλη, με τον 2^ο μεγαλύτερο στρατό και ίσως την πιο σημαντική γεωγραφική θέση. Ακομα λοιπόν και αν η Κύπρος ενταχθεί στο ΝΑΤΟ (ενδεχόμενο που αφήνει ανοιχτό η κυβέρνηση, πέραν της προοπτικής ένταξης στη Σύμπραξη για την Ειρήνη), πώς περιμένουμε την Συμμαχία να παίξει ένα ισορροπημένο ρόλo; Ακόμα και αν αφήναμε κατά μέρος την ιστορία της εμπλοκής του ΝΑΤΟ στην Κύπρο και το Κυπριακό Πρόβλημα. Ας το δούμε με τα σημερινά δεδομένα, με τα πιο πάνω. Σε μια περιοχή όπου υπάρχουν προβλήματα όπως το Παλαιστινιακό, η Συρία, η Ουκρανία, το Ιράν, η τρομοκρατία στην Κεντρική και Βόρεια Αφρική, κ.ο.κ., τί είναι αυτό που θα αλλάξει το ρόλο της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ; Το φυσικό αέριο; Ας μην εθελοτυφούμε.

Ας μην ξεχνούμε ότι οι σχέσεις Τουρκίας-ΝΑΤΟ έχουν περάσει και στο παρελθόν δύκολες περιόδους, τόσο κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, όσο και κατά την περασμένη δεκαετία (αλλά και τώρα). Οι δυνατότητες όμως της Τουρκίας, ο ρόλος της για το ΝΑΤΟ, αλλά και εσωτερικοί λόγοι στην Τουρκία που την θέλουν να δυσκολεύεται να αποσυνδεθεί από τη Δύση, κρατάνε τα δύο μέρη μαζί.

Είναι, τελικά, θέμα πραγματισμού και ορθολογισμού, και όχι «ιδεολογίας» και «ιδεοληψίας», η αποφυγή τόσο της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Σύμπραξη για την Ειρήνη και το ΝΑΤΟ, όσο και η αποφυγή ορισμού του ΝΑΤΟ ως εγγυητή της Λύσης μιας επανενωμένης Κύπρου. Καλύτερη λύση, όπως έχουμε ξαναπεί και αναλύσει, είναι η ανάπτυξη πολυεπίπεδων και πολυδιάστατων συμμαχιών με περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις, τόσο της Δύσης όσο και της Ανατολής. Ο σχεδιασμός όμως στρατηγικής και εξωτερικής πολιτικής είναι ένα άλλο ζήτημα που χρήζει ιδιαίτερης και ξεχωριστής αναφοράς.

του Ζήνωνα Τζιάρρα