Το παράδειγμα της Ισλανδίας ως απάντηση στο «χρεοστάσιο» της Ιρλανδίας

του Πέτρου Κοσμά
εφ. Φιλελεύθερος, 17/10/2011

ΙΣΛΑΝΔΙΑ-ΙΡΛΑΝΔΙΑ

Πριν από μερικούς μήνες οι Ισλανδοί κέρδιζαν τον θαυμασμό όλου του κόσμου με τη γενναία στάση τους. Τότε το ένα τέταρτο του εκλογικού σώματος μάζεψε υπογραφές και ζήτησε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να μην υπογράψει τον σχετικό νόμο που ψήφισε η Βουλή τους και να οδηγήσει έτσι το θέμα σε δημοψήφισμα. Η κεντροαριστερή κυβέρνησή είχε υποκύψει στους εκβιασμούς του Λονδίνου και της Χάγης. Αυτοί απαίτησαν να πληρώσει όλος ο ισλανδικός λαός τους Άγγλους και Ολλανδούς καταθέτες, πελάτες μιας ισλανδικής ηλεκτρονικής τράπεζας, ιδιωτικής φυσικά, η οποία είχε δραστηριότητα στη Βρετανία και στην Ολλανδία και χρεοκόπησε. Να πλήρωνε, δηλαδή, ο ισλανδικός λαός το… ένα τρίτο του ΑΕΠ του και μάλιστα με τόκο 5,5%. Ασήμαντο ήταν ως ποσό το συγκεκριμένο ισλανδικό χρέος ύψους 3,5 δισ. ευρώ για τα μεγέθη των μεγάλων κρατών.

Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα άφηναν μια μικρή Ισλανδία να παραδειγματίσει άλλες μικρές χώρες ώστε να διαπραγματεύονται με επιτυχία καλύτερους όρους αποπληρωμής των υποχρεώσεών τους, χωρίς να συμμορφώνονται στις διαταγές των οικονομικών κέντρων των μεγάλων κρατών. Προς τιμήν του, όμως, ο Πρόεδρος της Ισλανδίας υπάκουσε στη λαϊκή βούληση και όχι τους βουλευτές και αρνήθηκε να υπογράψει. Στις 20 Φεβρουαρίου έγινε δημοψήφισμα και για πρώτη φορά στη σύγχρονη οικονομική ιστορία ένας λαός διακηρύσσει «Δεν πληρώνω» με δημοψήφισμα, συντρίβοντας την ψοφοδεή πολιτική της «μεταλλαγμένης» σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης που είχε υποκύψει στους ξένους δανειστές! Φυσικά επικρίθηκαν έντονα για αυτήν τους τη στάση. Δεν πέρασαν έξι μήνες μετά την επιβλητική αντίσταση του λαού της και τα σημάδια ανάκαμψης της ισλανδικής οικονομίας ήρθαν στο φως της δημοσιότητας. Και μάλιστα από το βρετανικό περιοδικό Εconomist που κάνει λόγο για θεαματική ανάκαμψη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, η Ισλανδία, μία χώρα που δεν ανήκει στην Ευρωζώνη, αντιμετώπισε τη χρεοκοπία της χώρας ουσιαστικά με μια συνολική πολιτική.

Πρώτον, υποτίμησε το εθνικό νόμισμα, την ισλανδική κορώνα, και επέβαλε ελέγχους και περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων. Αρχικά η κορόνα υποτιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 50%, αλλά ήδη η υποτίμηση έχει περιοριστεί στο 30% και ολοένα και συρρικνώνεται. Η χαμηλότερη ισοτιμία της κορόνας οδηγεί αμέσως στην αύξηση των εξαγωγών και στη μείωση των εισαγωγών, υποκαθιστώντας ένα μεγάλο τμήμα τους με τοπικά εθνικά προϊόντα, με αποτέλεσμα το εμπορικό ισοζύγιο της Ισλανδίας να παρουσιάζει ήδη πλεόνασμα (!!!), από ελλειμματικό που ήταν. Οι προβλέψεις αναφέρουν ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα είναι 6,3% φέτος, και ταχύτατα, ίσως και μέσα στο 2011, θα οδηγηθεί σε πλεόνασμα! Το δημόσιο χρέος, το οποίο έχει εκτιναχθεί στο 115% του ΑΕΠ, θα μειωθεί σταδιακά στο 80% του ΑΕΠ μέχρι το 2015.

Το δεύτερο μέτρο που πήραν οι Ισλανδοί ήταν ότι άφησαν τις ιδιωτικές τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Κατόπιν τις εθνικοποίησαν, αναγνωρίζοντας όλες τις καταθέσεις των Ισλανδών πολιτών ώστε κανένας Ισλανδός να μη χάσει ούτε μία κορόνα από τις καταθέσεις του. Τα δάνεια που είχαν πάρει οι Ισλανδοί μεταφέρθηκαν στις εθνικοποιημένες τράπεζες, αλλά επειδή το νόμισμα είχε υποτιμηθεί, μειώθηκε και το ονομαστικό ύψος των δανείων, πέρα από τις σοβαρές άλλες διευκολύνσεις αποπληρωμής που έκανε το κράτος στους Ισλανδούς οφειλέτες για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση, ιδίως στις πρώτες φάσεις της (πάγωμα της πληρωμής δόσεων για μήνες κ.λπ.). Έτσι οι Ισλανδοί φορολογούμενοι φορτώθηκαν τα βάρη διάσωσης των δικών τους καταθέσεων, ενώ φόρτωσαν στους ξένους επενδυτές και καταθέτες τον λογαριασμό των συναλλαγών τους με τις ιδιωτικές ισλανδικές τράπεζες που χρεοκόπησαν.

Από την άλλη μεριά, παραδομένοι αμαχητί οι εργαζόμενοι στην Ιρλανδία κλήθηκαν να πληρώσουν τον λογαριασμό, που δημιούργησαν οι Ιρλανδοί τραπεζίτες όταν αυτοί πλούτιζαν στα χρόνια της ιρλανδικής ευωχίας. Ανεξίτηλα σημαδεμένοι από την επί αιώνες υποταγή στον αγγλικό δεσποτισμό, υπέκυψαν στην κυβέρνηση δήμιο που δεν δίστασε φυσικά να υψώσει τον πέλεκυ! Μείωση μισθών έως 15%, μείωση των συντάξεων. Μείωση των επιδομάτων ανεργίας. Μείωση των επιδομάτων πρόνοιας για τους απόκληρους. Μείωση ή κατάργηση κάθε επιδόματος για τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα. Παράλληλα, η Ιρλανδία «έσωσε» τις τράπεζές της και είδε το ΑΕΠ της να πέφτει 20%. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ιρλανδίας απογειώθηκε στο ασύλληπτο 32% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος της εκτινάχθηκε από το 25% του ΑΕΠ το 2007 στο 100% το 2011 και με μαθηματική ακρίβεια θα φτάσει στο 120% του ΑΕΠ το 2013. Η ανεργία αγγίζει το 14,1%, έναντι 7,3% στην Ισλανδία.

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, που ανταμείβει τα μεγάλα μεγέθη και την εικονική υπερβολή, είναι να θαυμάζει κανείς τη γενναία στάση των Ισλανδών απέναντι σε μια διεθνή επίθεση κερδοσκοπίας με στόχο τη λεηλασία. Τα παραδείγματα της Ισλανδίας και της Ιρλανδίας έχουν τη σημασία τους και για την Κύπρο. Δεν αποκλείεται να τεθεί το δίλλημα με ποιους θα πάει η Κύπρος: με τους Ιρλανδούς ή τους Ισλανδούς; μακάρι, φυσικά, να μην το επιτρέψουν ποτέ οι κοινωνικοοικονομικές της συνθήκες. Πάντως, η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας συμπεριφέρεται σαν να έχει επιλέξει τον ιρλανδικό δρόμο της πειθήνιας συμμόρφωσης και των αδιεξόδων, όπου θα αναπαράγεται ένας φαύλος κύκλος: η λιτότητα θα οδηγεί σε ύφεση, η ύφεση σε λήψη δανείων από το εξωτερικό, η λήψη δανείων από το εξωτερικό σε λιτότητα, η λιτότητα σε ύφεση κ.ο.κ. Βέβαια, τέτοιο δίλημμα αχρείαστο να είναι…