Σχετικά με τη γελοιογραφία του μαρξισμού και τον "ιμπεριαλιστικό οικονομισμό" *

( το άρθρο είναι ακατάλληλο για οπαδούς του Τάσσου Παπαδόπουλου, του Νικόλα Παπαδόπουλου, της μεγάλης Ελλάδας, της μεγάλης Κύπρου, του μεγάλου Ισραήλ, του μεγάλου Νίκου, της μεγάλης Τουρκίας, του Φώτη Φωτίου, του Γιώργου Λιλλήκα, του Γιώργου Καραμπελιά ή του Γιώργου Μπους, όπως επίσης και για οπαδούς "νότιων αέρων κοπανιστών" που τελικά όλοι μαζί φύσηξαν κατά τη Συρία...)


* "Ιμπεριαλιστικός Οικονομισμός" -- οπορτουνιστικό ρεύμα, που εμφανίστηκε μέσα στην επαναστατική πτέρυγα της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας το 1915. Οι εκπρόσωποι του ρεύματος αυτού ( Μπουχάριν, Πιατακόφ, Π. Κίεβσκι κ.α ) τάσσονταν ενάντια στο σύνθημα για το δικαίωμα των εθνών για αυτοδιάθεση, υποστηρίζοντας ότι δήθεν στην εποχή του ιμπεριαλισμού δεν μπορούν να υπάρχουν εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και εθνικοί πόλεμοι. Απλοποιώντας το μαρξισμό, οι οπαδοί του "ιμπεριαλιστικού οικονομισμού" θεωρούσαν ότι αφού στην εποχή του ιμπεριαλισμού μπροστά στην εργατική τάξη τίθεται το πρόβλημα της σοσιαλιστικής επανάστασης, παύει να υφίσταται το πρόβλημα πάλης για δημοκρατία, για πολιτικές ελευθερίες, για απελευθέρωση και εθνική ανεξαρτησία των καταπιεζόμενων λαών.

Ο Λένιν αποκαλούσε το ρεύμα αυτό "ιμπεριαλιστικό οικονομισμό" σε αναλογία με το οπορτουνιστικό ρεύμα που διαδόθηκε μέσα σε ένα μέρος των ρώσων σοσιαλδημοκρατών στα τέλη του περασμένου αιώνα και που ονομαζόταν "οικονομισμός".


Το άρθρο "Σχετικά με τη γελοιογραφία του μαρξισμού και τον "ιμπεριαλιστικό οικονομισμό" γράφτηκε σε απάντηση στο άρθρο του Π.Κίεβσκι "Το προλεταριάτο και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των εθνών στην εποχή του χρηματιστικού κεφαλαίου"



[ απόσπασμα ]

"Το βιομηχανικό κεφάλαιο αποτέλεσε τη σύνθεση της προκαπιταλιστικής παραγωγής και του εμπορικού-πιστωτικού κεφαλαίου. Το πιστωτικό κεφάλαιο βρέθηκε στην υπηρεσία του βιομηχανικού. Τώρα ο καπιταλισμός ξεπερνά τα διάφορα είδη κεφαλίου, γεννιέται ένας ανώτερος, ενοποιημένος τύπος του, το χρηματιστικό κεφάλαιο και γι αυτό όλη η εποχή μπορεί να ονομαστεί εποχή του χρηματιστικού κεφαλαίου που το αντίστοιχό του σύστημα εξωτερικής πολιτικής είναι ακριβώς ο ιμπεριαλισμός"

Π.Κίεβσκι

Από οικονομική άποψη ολόκληρος αυτός ο ορισμός δεν αξίζει τίποτε: αντί για ακριβείς οικονομικές κατηγορίες έχουμε μόνο λόγια. Ωστόσο δεν μπορούμε τώρα να σταθούμε σ΄αυτό. Το σπουδαίο είναι ότι ο Κίεβσκι ανακηρύσσει τον ιμπεριαλισμό "σύστημα εξωτερικής πολιτικής".
Πρώτο, αυτό είναι στην ουσία μια λαθεμένη επανάληψη μιας λαθεμένης ιδέας του Κάουτσκι.
Δεύτερο, αυτό είναι ένας καθαρά πολιτικός, μόνο πολιτικός ορισμός του ιμπεριαλισμού. Με τον ορισμό του ιμπεριαλισμού σαν "συστήματος πολιτικής" ο Π.Κίεβσκι θέλει να ξεφύγει από την οικονομική ανάλυση που υποσχέθηκε να κάνει, δηλώνοντας οτι η αυτοδιάθεση είναι "το ίδιο" απραγματοποίητη, δηλαδή οικονομικά απραγματοποίητη στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού, όπως και το εργασιακό χρήμα στην εμπορευματική παραγωγή!

Ο Κάουτσκι στη διαμάχη του με τους αριστερούς δήλωνε ότι ο ιμπεριαλισμός είναι "μόνο σύστημα εξωτερικής πολιτικής" ( συγκεκριμένα προσαρτήσεις ), ότι δεν μπορούμε να ονομάζουμε τον ιμπεριαλισμό ορισμένο οικονομικό στάδιο, βαθμίδα ανάπτυξης τους καπιταλισμού.

Ο Κάουτσκι δεν είχε δίκιο. Το να λογομαχεί κανείς για λέξεις, δεν είναι φυσικά έξυπνο πράγμα. Το να απαγορεύσει κανείς τη χρησιμοποίηση της "λέξης" ιμπεριαλισμός έτσι είτε αλλιώς είναι αδύνατο. Πρέπει όμως να διασαφηνίσουμε με ακρίβεια τις έννοιες, αν θέλουμε να κάνουμε συζήτηση.

Ο ιμπεριαλισμός οικονομικά ( ή η εποχή του χρηματιστικού κεφαλαίου, δεν πρόκειται εδώ για τη λέξη ) είναι η ανώτερη βαθμίδα όπου η παραγωγή έχει γίνει τόσο μεγάλη και μέγιστη, που την ελευθερία του συναγωνισμού την ανικαθιστά το μονοπώλιο. Εδώ βρίσκεται η οικονομική ουσία του ιμπεριαλισμού. Το μονοπώλιο εκδηλώνεται και στα τραστ, στα συνδικάτα κ.λ.π και στην παντοδυναμία των γιγάντιων τραπεζών και στην ιδιοποίηση των πηγών πρώτων υλών κ.λ.π και στη συγκέντρωση του τραπεζικού κεφαλαίου κ.λ.π. Στο οικονομικό μονοπώλιο βρίσκεται όλη η υπόθεση.

Πολιτικό εποικοδόμημα της νέας οικονομίας, του μονοπωλιακού καπιταλισμού ( ο ιμπεριαλισμός είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός ) είναι η στροφή από τη δημοκρατία στην πολιτική αντίδραση. Στον ελεύθερο συναγωνισμό αντιστοιχεί η δημοκρατία. Στο μονοπώλιο αντιστοιχεί η πολιτική αντίδραση. "Το χρηματιστικό κεφάλαιο τείνει προς την κυριαρχία και όχι προς την ελευθερία" λέει σωστά ο Ρ.Χίλφερντινγκ στο "Χρηματιστικό κεφάλαιό" του.

Το να ξεχωρίζει κανείς την "εξωτερική πολιτική" από την πολιτική γενικά, ή πολύ περισσότερο να αντιπαραθέτει την εξωτερική πολιτική στην εσωτερική, είναι σκέψη ριζικά λαθεμένη, όχι μαρξιστική, όχι επιστημονική. Ο ιμπεριαλισμός τείνει στον ίδιο βαθμό και στην εξωτερική πολιτική και στην εσωτερική, προς παραβίαση της δημοκρατίας, προς την αντίδραση.

Μ΄αυτή την έννοια είναι αδιαφιλονίκητο ότι ο ιμπεριαλισμός αποτελεί "άρνηση" της δημοκρατίας γενικά, όλης της δημοκρατίας και κάθε άλλο παρά μιας μόνο από τις διεκδικήσεις της δημοκρατίας και συγκεκριμένα: της αυτοδιάθεσης των εθνών.

Ο ιμπεριαλισμός, όντας "άρνηση" της δημοκρατίας, "αρνείται" επίσης και τη δημοκρατία στο εθνικό ζήτημα ( δηλαδή την αυτοδιάθεση των εθνών ): δηλαδή τείνει επίσης να την παραβιάσει. Η πραγματοποίησή της είναι ακριβώς τόσο και με την ίδια έννοια δυσκολότερη στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού, όσο δυσκολότερη είναι στον ιμπεριαλισμό η πραγματοποίηση της δημοκρατίας, της πολιτοφυλακής, της εκλογής των δημοσίων υπαλλήλων από το λαό κ.λ.π. Για "οικονομικό" απραγματοποίητο δεν μπορεί ούτε λόγος να γίνει.

Τον Π.Κίεβσκι τον οδήγησε εδώ σε λάθος ίσως το γεγονός ( εκτός από τη γενική μη κατανόηση των απαιτήσεων της οικονομικής ανάλυσης ) ότι από φιλισταϊκή άποψη η προσάρτηση ( δηλαδή η ενσωμάτωση μιας αλλοεθνικής περιοχής παρά τη θέληση του πληθυσμού της, δηλαδή η παραβίαση της αυτοδιάθεσης των εθνών ) θεωρείται ταυτόσημη με την "επέκταση" ( εξάπλωση ) του χρηματιστικού κεφαλαίου σε ένα πιο εκτεταμένο οικονομικό έδαφος.
Με φιλισταϊκές έννοιες δεν μπορεί να καταπιαστεί κανείς με θεωρητικά ζητήματα.

Ο ιμπεριαλισμός είναι οικονομικά μονοπωλιακός καπιταλισμός. Για να είναι το μονοπώλιο ολοκληρωτικό, πρέπει να εκτοπιστούν οι ανταγωνιστές όχι μόνο από την εσωτερική αγορά ( από την αγορά του δοσμένου κράτους ), αλλά και από την εξωτερική, από όλο τον κόσμο.

Υπάρχει άραγε η οικονομική δυνατότητα "στην εποχή του χρηματιστικού κεφαλαίου" να εκτοπιστεί ο συναγωνισμός ακόμη και σ΄ένα ξένος κράτος; Και βέβαια υπάρχει: το μέσο αυτό είναι η χρηματιστική εξάρτηση και η ιδιοποίηση των πηγών πρώτων υλών και σε συνέχεια όλων των επιχειρήσεων του ανταγωνιστή.
Τα αμερικανικά τραστ είναι η ανώτατη έκφραση της οικονομίας του ιμπεριαλισμού ή του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Για την εκτόπιση του ανταγωνιστή τα τραστ δεν περιορίζονται στα οικονομικά μέσα, αλλά καταφεύγουν συνεχώς σε πολιτικά και ακόμη και σε εγκληματικά μέσα. Ωστόσο θα ήταν μέγιστο λάθος να θεωρηθεί το μονοπώλιο των τραστ οικονομικά απραγματοποίητο με μεθόδους πάλης καθαρά οικονομικές.

Αντίθετα, η πραγματικότητα σε κάθε βήμα αποδείχνει το "πραγματοποιήσιμό" του: τα τραστ υποσκάπτουν την πίστη του ανταγωνιστή μέσω των τραπεζών ( τα αφεντικά των τραστ είναι αφεντικά των τραπεζών: αγορά μετοχών ), τα τραστ υπονομεύουν τη μεταφορά υλικών στους ανταγωνιστές ( οι αφέντες των τραστ είναι οι αφέντες των σιδηροδρόμων: αγορά μετοχών ), τα τραστ ρίχνουν για ένα ορισμένο διάστημα τις τιμές κάτω από το κόστος, ξοδεύοντας γι αυτό εκατομμύρια, για να καταστρέψουν τον ανταγωνιστή και να εξαγοράσουν τις επιχειρήσεις του, τις πηγές του πρώτων υλών ( ορυχεία, γη κ.λ.π )

Να μια καθαρά οικονομική ανάλυση της δύναμης των τραστ και της επέκτασής τους. Να ένας καθαρά οικονομικός δρόμος για την επέκταση: αγορά επιχειρήσεων, καταστημάτων, πηγών πρώτων υλών.

Το μεγάλο χρηματιστικό κεφάλαιο μιας χώρας μπορεί πάντα να εξαγοράσει τις επιχειρήσεις των ανταγωνιστών και μιας ξένης, πολιτικά ανεξάρτητης χώρας και πάντα το κάνει αυτό. Οικονομικά τούτο είναι πέρα για πέρα πραγματοποιήσιμο. Η οικονομική "προσάρτηση" είναι πέρα για πέρα πραγματοποήσιμη χωρίς την πολιτική και συναντιέται συνεχώς. Στη βιβλιογραφία τη σχετική με τον ιμπεριαλισμό θα συναντήσετε σε κάθε βήμα μαρτυρίες λ.χ σαν κι αυτές, ότι η Αργεντικνή είναι στην πραγματικότητα "εμπορική αποικία" της Αγγλίας, ότι η Πορτογαλία είναι στην πράξη "υποτελής" της Αγγλίας κ.λ.π. Αυτό είναι σωστό: η οικονομική εξάρτηση από τις αγγλικές τράπεζες, τα χρέη προς την αγγλία, η αγορά τοπικών σιδηροδρόμων, ορυχείων, γαιών κ.λ.π απομέρους της Αγγλίας, όλα αυτά κάνουν τις προαναφερόμενες χώρες "προσαρτήματα" της Αγγλίας από οικονομική άποψη, χωρίς την παραβίαση της πολιτικής ανεξαρτησίας αυτών των χωρών.

Αυτοδιάθεση των εθνών ονομάζεται η πολιτική ανεξαρτησία τους. Ο ιμπεριαλισμός τείνει να την παραβιάσει, γιατί σε συνθήκες πολιτικής προσάρτησης η οικονομική προσάρτηση είναι συχνά βολικότερη, φτηνότερη ( είναι ευκολότερο να εξαγοράσει κανείς τους υπαλλήλους, να πετύχει εκχωρήσεις, να περάσει ένα ευνοϊκό νόμο κ.λ.π ), ευκολότερη, ησυχότερη -- έτσι ακριβώς όπως ο ιμπεριαλισμός τείνει να αντικαταστήσει τη δημοκρατία με την ολιγαρχία.
Το να μιλάει όμως κανείς για οικονομικό "απραγματοποίητο" της αυτοδιάθεσης στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού είναι απλώς κουραφέξαλα.

[...]

Παρακάτω. Γιατί η δημοκρατία δεν χαμογελάει στον ιμπεριαλισμό; και πως "συμβιβάζει" ο ιμπεριαλισμός την οικονομία του με τη δημοκρατία;

Ο Π.Κίεβκσι δεν σκέφτηκε πάνω σ΄αυτό. Θα του θυμίσουμε τα παρακάτω λόγια του Ένγκελς. Πρόκειται για τη λαοκρατική δημοκρατία. Το ζήτημα τίθεται έτσι: μπορεί ο πλούτος να κυριαρχεί στις συνθήκες αυτής της μορφής διακυβέρνησης; δηλαδή το ζήτημα ακριβώς της "αντιφατικότητας" ανάμεσα στην οικονομία και την πολιτική.

"...Η ρεπουμπλικανική δημοκρατία δεν αναγνωρίζει επίσημα καμιά περιουσιακή διάκριση ( ανάμεσα στους πολίτες ). Σ ΄αυτήν ο πλούτος ασκεί την εξουσία του έμμεσα, μα γι αυτό και ασφαλέστερα. Από τη μια πλευρά, με τη μορφή της ανοιχτής εξαγοράς των δημοσίων υπαλλήλων ( κλασικό παράδειγμα η Αμερική ), από την άλλη πλευρά με τη μορφή της συμμαχίας κυβέρνησης και χρηματιστηρίου..."

Φ.Ένγκελς

Πώς όμως συμβιβάζεται ο καπιταλισμός με τη δημοκρατία; Με την έμμεση εφαρμογή της παντοκρατορίας του κεφαλαίου!

 Τα οικονομικά μέσα για το σκοπό αυτό είναι δύο: 1) άμεση εξαγορά 2) συμμαχία της κυβέρνησης με το Χρηματιστήριο ( στις θέσεις μας αυτό εκφράζεται με τα λόγια ότι το χρηματιστικό κεφάλαιο στο αστικό καθεστώς "αγοράζει και θα εξαγοράζει ελεύθερα οποιαδήποτε κυβέρνηση και δημόσιο υπάλληλο" ).
Εφόσον κυριαρχεί η εμπορευματική παραγωγή, η αστική τάξη, η εξουσία του χρήματος -- η εξαγορά ( άμεση και μέσω του Χρηματιστηρίου ) είναι "πραγματοποιήσημη" σε οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης, σε οποιαδήποτε δημοκρατία.
Γεννιέται το ερώτημα: τί αλλάζει από την άποψη που εξετάζουμε, με την αντικατάσταση του καπιταλισμού από τον ιμπεριαλισμό, δηλαδή του προμονοπωλιακού καπιταλισμού από το μονοπωλιακό;

Μόνο που η εξουσία του Χρηματιστηρίου μεγαλώνει! Επειδή το χρηματιστικό κεφάλαιο είναι το μέγιστο βιομηχανικό κεφάλαιο το οποίο αναπτύχθηκε σε μονοπώλιο και συγχωνεύτηκε με το τραπεζικό κεφάλαιο. Οι μεγάλες τράπεζες συγχωνεύονται με το Χρηματιστήριο, καταβροχθίζοντάς το.

Παρακάτω. Αν για τον "πλούτο" γενικά αποδείχνεται ολότελα πραγματοποιήσιμη η κυριαρχία πάνω σε οποαδήποτε ρεπουμπλικανική δημοκρατία μέσω της εξαγοράς και του Χρηματιστηρίου, τότε πώς μπορεί ο Π.Κιέβσκι να ισχυρίζεται, χωρίς να πέφτει σε διασκεδαστική "λογική αντίφαση", ότι ο τεράστιος πλούτος των τραστ και των τραπεζών που διαχειρίζονται δισεκατομμύρια δεν μπορεί να "πραγματοποιήσει" την εξουσία του χρηματιστικού κεφαλαίου πάνω σε μια ξένη, δηλαδή πολιτικά ανεξάρτητη δημοκρατία;

Λοιπόν; η εξαγορά δημοσίων υπαλλήλων είναι "απραγματοποίητη" σε ξένο κράτος; ή "η συμμαχία της κυβέρνησης με το Χρηματιστήριο" είναι μόνο συμμαχία με τη δική του κυβέρνηση;

[...]

Ο νόμος είναι μέτρο πολιτικό, είναι πολιτική. Κανένα πολιτικό μέτρο δεν μπορεί να απαγορεύσει την οικονομία. 

Οποιαδήποτε πολιτική μορφή κι αν έχει η Πολωνία, αδιάφορο αν θα είναι κομματάκι της τσαρικής Ρωσίας ή της Γερμανίας, ή αυτόνομη περιοχή ή πολιτικά ανεξάρτητο κράτος, δεν είναι δυνατόν ούτε να απαγορευτεί, ούτε να καταργηθεί η εξάρτηση της από το χρηματιστικό κεφάλαιο των ιμπεριαλιστικών Δυνάμεων, η αγορά των μετοχών των επιχειρήσεων της από μέρους αυτού του κεφαλαίου.

Το 1905 "πραγματοποιήθηκε" μόνο η πολιτική ανεξαρτησία της Νορβηγίας. Αυτή δε σκόπευε και δεν μπορούσε να θίξει την οικονομική εξάρτηση.

Αυτό ακριβώς λένε και οι θέσεις μας.

[...]

Β.Ι.Λένιν, Άπαντα, τομ. 30, σελ. 90 - 105

Επίσης, σε ξεχωριστή μπροσούρα, από τις εκδόσεις Προγκρές - Σύγχρονη Εποχή.