[...]
Το προλεταριάτο είναι δημιούργημα του καπιταλισμού - του παγκόσμιου, και όχι μόνο του ευρωπαϊκού, και όχι μόνο του ιμπεριαλιστικού. Σε παγκόσμια κλίμακα, 50 χρόνια νωρίτερα, 50 χρόνια αργότερα - από την άποψη αυτής της κλίμακας είναι ζήτημα μερικό - το "προλεταριάτο" "θα είναι", βέβαια, ενιαίο και μέσα σε αυτό θα νικήσει "αναπόφευκτα" η επαναστατική σοσιαλδημοκρατία. Το ζήτημα δε βρίσκεται σ΄αυτό, κ.κ. καουτσκιστές, αλλά στο ότι εσείς σήμερα, στις ιμπεριαλιστικές χώρες της Ευρώπης, υποκλίνεστε δουλικά μπροστά στους οπορτουνιστές, που είναι ξένοι προς το προλεταριάτο, σαν τάξη, που είναι υπηρέτες, πράκτορες, διοχετευτές της επιρροής της αστικής τάξης, και που χωρίς την απαλλαγή απ΄αυτούς το εργατικό κίνημα παραμένει αστικό εργατικό κίνημα.
Το κήρυγμα σας για "ενότητα" με τους οπορτουνιστές, με τον Λέγκιν και Ντάβιντ, με τους Πλεχάνοφ ή τους Τσχενκέλι και τους Πότρεσοφ κ.λ.π σημαίνει, αντικειμενικά, υπεράσπιση της υποδούλωσης των εργατών από την ιμπεριαλιστική τάξη διαμέσου των καλύτερων πρακτόρων της στο εργατικό κίνημα. Η νίκη της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας σε παγκόσμια κλίμακα είναι εντελώς αναπόφευκτη, ωστόσο έρχεται και θα έλθει, συντελείται και θα συντελεστεί, μόνο ενάντια σε σας, θα είναι η νίκη ενάντιά σας.
Οι δύο εκείνες τάσεις, και μάλιστα τα δύο κόμματα στο σύγχρονο εργατικό κίνημα, που ξεχώρισαν τόσο καθαρά σ΄όλο τον κόσμο το 1914-1916, είχαν παρακολουθηθεί από τον Ένγκελς και τον Μαρξ στην Αγγλία στη διάρκεια σειράς δεκαετιών, περίπου από το 1858 ως το 1892.
Ούτε ο Μαρξ, ούτε ο Ένγκελς δεν έζησαν ως την ιμπεριαλιστική εποχή του παγκόσμιου καπιταλισμού, που αρχίζει όχι νωρίτερα από το 1898 - 1900. Η ιδιομορφία όμως της Αγγλίας από τα μέσα ήδη του 19ου αιώνα ήταν ότι είχε τουλάχιστον δύο πολύ μεγάλα διακριτικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού: (1) απέραντες αποικίες και (2) μονοπωλιακά κέρδη ( σαν αποτέλεσμα της μονοπωλιακής θέσης στην παγκόσμια αγορά ). Και από τις δύο απόψεις η Αγγλία αποτελούσε τότε εξαίρεση ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες, και ο Ένγκελς με τον Μαρξ, αναλύοντας αυτή την εξαίρεση, έδειξαν τελείως καθαρά και συγκεκριμένα την σύνδεση της με τη νίκη ( προσωρινή ) του οπορτουνισμού στο αγγλικό εργατικό κίνημα.
Στο γράμμα του προς τον Μαρξ της 7ης του Οχτώβρη 1858 ο Ένγκελς έγραφε: "Το αγγλικό προλεταριάτο στην πραγματικότητα αστικοποιείται ολοένα και περισσότερο, έτσι που αυτό το πιο αστικό απ΄όλα τα έθνη θέλει, κατά τα φαινόμενα, να οδηγήσει τελικά τα πράγματα ως το σημείο που να έχει μια αστική αριστοκρατία και ένα αστικό προλεταριάτο δίπλα στην αστική τάξη. Εννοείται πως από τη μεριά ενός τέτοιου έθνους, που εκμεταλλεύεται όλο τον κόσμο, αυτό είναι θεμιτό ως ένα ορισμένο βαθμό".
Στο γράμμα του προς τον Ζόργκε της 21ης του Σεπτέμβρη 1872 ο Ένγκελς ανακοινώνει ότι ο Χέιλζ ( Hales ) δημιούργησε μεγάλο σκάνδαλο στο Ομοσπονδιακό συμβούλιο της Διεθνούς και κατάφερε να δοθεί ψήφος μομφής στον Μαρξ για τα λόγια του ότι "οι άγγλοι εργατικοί ηγέτες πουλήθηκαν". Ο Μαρξ γράφει στον Ζόργκε στις 4 Αυγούστου 1874: " Όσο για τους εργάτες των πόλεων εδώ ( στην Αγγλία ) πρέπει να λυπούμαστε που δεν μπήκε στο Κοινοβούλιο όλη η συμμορία των ηγετών. Αυτό θα ήταν ο ασφαλέστερος δρόμος για την απαλλαγή απ΄αυτά τα καθάρματα".
Στο γράμμα του προς τον Μαρξ της 11ης Αυγούστου 1881 ο Ένγκελς μιλάει για "τα πανάθλια αγγλικά τρέιντ-γιούνιον που επιτρέπουν να τα καθοδηγούν άνθρωποι εξαγορασμένοι από την αστική τάξη ή τουλάχιστον πληρωμένοι απ΄αυτήν". Στο γράμμα του προς τον Κάουτσκι της 12ης του Σεπτέμβρη 1882 ο Ένγκελς έγραφε: " Με ρωτάτε τι σκέπτονται οι άγγλοι εργάτες για την αποικιακή πολιτική; Το ίδιο ακριβώς που σκέπτονται και για την πολιτική γενικά. Εδώ δεν υπάρχει εργατικό κόμμα, υπάρχουν μόνο συντηρητικοί και φιλελεύθεροι ριζοσπάστες, και οι εργάτες απολαμβάνουν μακαριότητα μαζί μ΄αυτούς το αποικιακό μονοπώλιο της Αγγλίας και το μονοπώλιό της στην παγκόσμια αγορά".
Στις 7 του Δεκέμβρη 1889 ο Ένγκελς γράφει στον Ζόργκε: "...Το πιο αηδιαστικό εδώ ( στην Αγγλία ) είναι "ο σεβασμός" (respectability) προς κάθε τι το αστικό, που έχει μπει στη σάρκα και στο αίμα των εργατών...ακόμη και ο Τομ Μαν, που τον θεωρώ καλύτερο από όλους, μιλάει με ευχαρίστηση για το ότι θα προγευματίσει με το λόρδο - δήμαρχο. Όταν συγκρίνεις μ΄αυτά τους Γάλλους, βλέπεις τί σημαίνει επανάσταση".
[...]
Το ότι οι σκέψεις αυτές τους Ένγκελς, που επαναλαμβάνονταν στη διάρκεια δεκαετιών, εκφράζονταν από τον ίδιο και δημόσια στον Τύπο, αποδείχνεται από τον πρόλογο του στην δεύτερη έκδοση της "Κατάστασης της εργατικής τάξης στην Αγγλία", του 1892....."Λεγόμενοι εργατικοί εκπρόσωποι" αποκαλούνται στην Αγγλία οι άνθρωποι "που τους συγχωρούν το ότι ανήκουν στην εργατική τάξη, επειδή οι ίδιοι είναι έτοιμοι να πνίξουν αυτή την ιδιότητά τους στον ωκεανό του φιλελευθερισμού τους".
Παραθέσαμε επίτηδες αρκετά λεπτομερειακές περικοπές από τις σαφείς δηλώσεις του Μαρξ και του Ένγκελς για να μπορούν οι αναγνώστες να τις μελετήσουν στο σύνολό τους. Και είναι απαραίτητο να τις μελετήσει κανείς, αξίζει να εμβαθύνει κανείς προσεκτικά σε αυτές. Γιατί εδώ βρίσκεται η ουσία της τακτικής στο εργατικό κίνημα, που υπαγορεύεται από τις αντικειμενικές συνθήκες της ιμπεριαλιστικής εποχής.
Ο Κάουτσκι αποπειράθηκε κι εδώ να "θολώσει τα νερά" και να υποκαταστήσει το μαρξισμό μ΄ένα μελιστάλαχτο συμφιλιωτισμό με τους οπορτουνιστές. Στην πολεμική του ενάντια στου ανοιχτούς και απλοϊκούς σοσιαλιμπεριαλιστές ( τύπου Λενς ), που δικαιολογούν τον πόλεμο από την πλευρά της Γερμανίας σαν καταστροφή του μονοπωλίου της Αγγλίας, ο Κάουτσκι "διορθώνει" αυτή την εξόφθλαμη καλπιά με μια άλλη μελιστάλακτη καλπιά! Το βιομηχανικό μονοπώλιο της Αγγλίας έχει τσακιστεί, λέει, έχει καταστραφεί από καιρό, δεν υπάρχει λόγος να καταστέψεις και δεν έχεις τί να καταστρέψεις.
Πού βρίσκεται η καλπιά αυτού του επιχειρήματος;
Πρώτο, στο ότι παρακάμπτεται το αποικιακό μονοπώλιο της Αγγλίας. Κι όμως ο Ένγκελς, όπως είδαμε, από το 1882 ήδη, εδώ και 34 χρόνια, το τόνισε πολύ καθαρά! Αν το βιομηχανικό μονοπώλιο της Αγγλίας έχει καταστραφεί, το αποικιακό όχι μόνο έχει μείνει, αλλά και έχει οξυνθεί εξαιρετικά, επειδή όλη η υδρόγειος έχει πια μοιραστεί! Με τη μελιστάλαχτη ψευτιά ο Κάουτσκι προσπαθεί να μπάσει λαθραία την αστικο-πασιφιστική και οπορτουνιστικο-μικροαστική ιδεούλα, ότι "δεν υπάρχει λόγος να διεξάγεται πόλεμος".
Απεναντίας για τους καπιταλιστές σήμερα όχι μόνο υπάρχει λόγος να πολεμήσουν, αλλά και δεν μπορούν να μην πολεμήσουν, αν θέλουν να διατηρήσουν τον καπιταλισμό, επειδή χωρίς βίαιη αναδιανομή των αποικιών οι νέες ιμπεριαλιστικές χώρες δεν μπορούν να αποκτήσουν τα προνόμια που απολαμβάνουν οι πιο παλιές ( και λιγότερο ισχυρές ) ιμπεριαλιστικές Δυνάμεις.
Δεύτερο. Γιατί το μονοπώλιο της Αγγλίας, εξηγεί τη νίκη του οπορτουνισμού ( προσωρινά ) στην Αγγλία; Επειδή το μονοπώλιο δίνει υπερκέρδος, δηλαδή πρόσθετο κέρδος πάνω από το κανονικό και το συνηθισμένο σ΄όλο τον κόσμο καπιταλιστικό κέρδος. Απ΄αυτό το υπερκέρδος οι καπιταλιστές μπορούν να ρίξουν ένα κομματάκι ( και μάλιστα όχι μικρό! ) για να εξαγοράσουν τους εργάτες τους, για να δημιουργήσουν κάτι σαν συμμαχία ( θυμηθείτε τις περιβόητες συμμαχίες των αγγλικών τρέιντ-γιούνιον με τα αφεντικά τους, που τις έχουν περιγράψει οι Βεμπ ) - συμμαχία των εργατών του δοσμένου έθνους με τους δικούς τους καπιταλιστές ενάντια στις άλλες χώρες. Το βιομηχανικό μονοπώλιο της Αγγλίας έχει καταστραφεί από τα τέλη ακόμη του 19ου αιώνα. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Πώς όμως συντελέστηκε αυτή η καταστροφή; Έτσι άραγε που να έχει εξαλειφθεί κάθε μονοπώλιο;
Αν αυτό ήταν έτσι, τότε η συμφιλιωτιστική ( απέναντι στον οπορτουνισμό θεωρία ) του Κάουτσκι θα έβρισκε μιαν ορισμένη δικαιολόγηση. Μα εδώ ακριβώς βρίσκεται η ουσία, ότι αυτό δεν είναι έτσι. Ο ιμπεριαλισμός είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός. Κάθε καρτέλ, τραστ, καπιταλιστικό συνδικάτο, κάθε γιγάντια μεγάλη τράπεζα είναι μονοπώλιο. Το υπερκέρδος δεν εξαφανίστηκε αλλά έμεινε. Η εκετάλλευση από μια, προνομιούχα, οικονομικά πλούσια χώρα όλων των υπολοίπων χωρών έχει μείνει και έχει ενταθεί. Μια χούφτα πλούσιες χώρες -- είναι όλο-όλο τέσσερις, αν πρόκειται να μιλήσουμε για το ανεξάρτητο και πραγματικό γιγάντια μεγάλο "σύγχρονο" πλούτο: Αγγλία, Γαλλία, Ενωμένες Πολιτείες και Γερμανία - αυτές οι χώρες έχουν αναπτύξει τα μονοπώλια σε πελώριες διαστάσεις, βγάζουν υπερκέρδος εκατοντάδες εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια, "πάνε καβάλα" στη ράχη εκατοντάδων και εκατοντάδων εκατομμυρίων πληθυσμού των άλλων χωρών, παλεύουν ανάμεσά τους για τη διανομή μιας εξαιρετικά πλουσιοπάροχης, εξαιρετικά παλιάς, εξαιρετικά βολικής λείας.
Σ΄αυτό ακριβώς βρίσκεται η οικονομική και πολιτική ουσία του ιμπεριαλισμού, που τις βαθύτερες αντιθέσεις του ο Κάουτσκι δεν τις αποκαλύπτει αλλά τις καλύπτει.
Η αστική τάξη μιας "μεγάλης" ιμπεριαλιστικής Δύναμης, οικονομικά μπορεί να εξαγοράσει τα ανώτερα στρώματα των εργατών "της" ρίχνοντας γι αυτό το σκοπό κανα-δυό εκατοντάδες εκατομμύρια φράγκα το χρόνο, επειδή το υπερκέρδος της φτάνει όπως φαίνεται, το ένα περίπου δισεκατομμύριο. Και το ζήτημα του πώς μοιράζεται η μικρή αυτή ελεημοσύνη ανάμεσα στους εργάτες - υπουργούς, στους εργάτες - μέλη των επιτροπών πολεμικής βιομηχανίας, στους "εργάτες - βουλευτές"( θυμηθείτε την υπέροχη ανάλυση αυτής της έννοιας που έκανε ο Ένγκελς ), στους εργάτες - μέλη των Επιτροπών Πολεμικής Βιομηχανίας, στους εργάτες - υπαλλήλους, στους εργάτες που είναι οργανωμένοι σε στενά συντεχνιακά σωματεία, στους υπαλλήλους κ.λ.π, κ.λ.π, το ζήτημα αυτό είναι δευτερεύων.
[...]
Το τελευταίο τρίτο του 19ου αιώνα αποτέλεσε ένα πέρασμα στη νέα, την ιμπεριαλιστική εποχή. Το μονοπώλιο το απολαμβάνει το χρηματιστικό κεφάλαιο όχι μιας μόνο, αλλά μερικών πολύ λίγων μεγάλων Δυνάμεων....Το μονοπώλιο του σύγχρονου χρηματιστικού κεφαλαίου διαφιλονικείται λυσσαλέα, άρχισε η εποχή των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Τότε ήταν δυνατόν να εξαγοραστεί η εργατική τάξη μιας χώρας, να διαφθαρεί για δεκαετίες. Τώρα αυτό είναι απίθανο, ίσως μάλιστα και αδύνατο, μα από την άλλη μεριά μπορεί να εξαγορασει μικρότερα στρώματα "εργατικής αριστοκρατίας" και τα εξαγοράζει κάθε ιμπεριαλιστική "μεγάλη" Δύναμη. Τότε "αστικό εργατικό κόμμα", σύμφωνα με την αξιοθαύμαστα βαθυστόχαστη έκφραση του Ένγκελς, μπορούσε να σχηματιστεί μόνο σε μια χώρα, γιατί μόνο μια χώρα κατείχε το μονοπώλιο, μα για πολύ καιρό. Τώρα ένα "αστικό εργατικό κόμμα" είναι αναπόφευκτο και τυπικό για όλες τις ιμπεριαλιστικές χώρες, ωστόσο λόγω του απεγνωσμένου αγώνα τους για τη διανομή της λείας, είναι απίθανο ένα τέτοιο κόμμα να νικήσει για πολύ καιρό σε μια σειρά χώρες, γιατί τα τραστ, η χρηματιστική ολιγαρχία, η ακρίβεια κ.λ.π, ενώ επιτρέπουν την εξαγορά μιας χούφτας κορυφών - πιέζουν, καταπιέζουν, ρημάζουν, τυραννούν ολοένα και περισσότερο τη μάζα του προλεταριάτου και του μισοπρολεταριάτου.
Από τη μια μεριά, τάση της αστικής τάξης και των οπορτουνιστών να μετατρέψουν μια χούφτα πλουσιότατα, προνομιούχα έθνη σε "αιώνια" παράσιτα στο σώμα της υπόλοιπης ανθρωπότητας, "να αναπαυθούν στις δάφνες" της εκμετάλλευσης των νέγρων, των ινδών κλ.π., κρατώντας τους σε υποταγή με τη βοήθεια του νεότερου μιλιταρισμού, του εφοδιασμένου με μια τέλεια τεχνική εξόντωσης.
Από την άλλη μεριά, τάση των μαζών, που καταπιέζονται περισσότερο από πριν και υποφέρουν όλα τα βάσανα των ιμπεριαλιστικών πολέμων, να αποτινάξουν αυτό το ζυγό, να ανατρέψουν την αστική τάξη.
Στην πάλη ανάμεσα σ΄αυτές τις δύο τάσεις θ' αναπτύσσεται αναπόφευκτα τώρα η ιστορία του εργατικού κινήματος, γιατί η πρώτη τάση δεν είναι τυχαία, αλλά "θεμελιωμένη" οικονομικά. Η αστική τάξη έχει κιόλας γεννήσει, γαλουχήσει και εξασφαλίσει για τον εαυτό της "αστικά εργατικά κόμματα" σοσιαλσωβινιστών σε όλες τις χώρες.
[....]
Πάνω στην οικονομική βάση που αναφέραμε οι πολιτικοί θεσμοί του νεότατου καπιταλισμού - Τύπος, Κονοβούλιο, ενώσεις, συνέδρια κ.λ.π - έχουν δημιουργήσει για τους σεβόμενους τα καθιερωμένα, τους φρόνιμους ρεφορμιστές και πατριώτες υπαλλήλους και εργάτες, πολιτικά προνόμια και ψιχία που αντιστοιχούν στα οικονομικά προνόμια και ψιχία. Προσοδοφόρες και ζεστές θεσούλες στα Υπουργεία ή στην Επιτροπή πολεμικής βιομηχανίας, στο Κοινοβούλιο και στις διάφορες επιτροπές, στις Συντάξεις των "σοβαρών" νόμιμων εφημερίδων ή στις διοικήσεις των όχι λιγότερο σοβαρών και "αστικά-πειθήνιων" εργατικών συνδικάτων - να με τι προσελκύει και αμείβει η ιμπεριαλιστική αστική τάξη τους εκπροσώπους και οπαδούς των "αστικών εργατικών κομμάτων".
Ο μηχανισμός της πολιτικής δημοκρατίας δρα προς την ίδια κατεύθυνση. Στον αιώνα μας είναι απαραίτητες οι εκλογές, χωρίς τις μάζες δεν μπορείς να κάνεις, και στην εποχή της τυπογραφίας και του κοινοβουλευτισμού δεν μπορείς να πάρεις μαζί σου τις μάζες χωρίς ένα πλατιά διακλαδωμένο, συστηματικά εφαρμοζόμενο και γερά εφοδιασμένο σύστημα κολακείας, ψευτιάς, απάτης, ταχυδακτυλουργίας, με λαοφιλείς λεξούλες της μόδας, με υποσχέσεις προς τα δεξιά και προς τ΄αριστερά για κάθε λογής μεταρρυθμίσεις και κάθε λογής ευεργετήματα για τους εργάτες -- φτάνει μόνο να παραιτηθούν από την επαναστατική πάλη για την ανατροπή της αστικής τάξης. Θα ονόμαζα το σύστημα αυτό λλόυντ-τζωρτζισμό, από το όνομα του Άγγλου υπουργού Λλόυντ Τζωρτζ, ενός από τους πιο επιφανείς και επιδέξιους εκπροσώπους αυτού του συστήματος στην κλασική χώρα του "αστικού εργατικού κόμματος".
Αστός επιχειρηματίας και πολιτικός τυχοδιώκτης πρώτης τάξεως, δημοφιλής ρήτορας που ξέρει να βγάζει μπροστά στο εργατικό ακροατήριο ό,τι λόγους θέλετε, ακόμη και υπερεπαναστατικούς, ικανός να παρέχει σημαντικές ελεημοσύνες στους πειθήνιους εργάτες με μορφή κοινωνικών μεταρρυθμίσεων ( ασφαλίσεις κ.λ.π ), ο Λλόυντ Τζωρτζ εξυπηρετεί λαμπρά την αστική τάξη και την εξυπηρετεί ακριβώς ανάμεσα στους εργάτες, διοχετεύει την επιρροή της ακριβώς ανάμεσα στο προλεταριάτο, εκεί όπου είναι γι αυτήν περισσότερο αναγκαίο και περισσότερο δύσκολο να υποτάξει ηθικά τις μάζες.
Β.Ι.Λένιν, Οχτώβρης, 1916
Το προλεταριάτο είναι δημιούργημα του καπιταλισμού - του παγκόσμιου, και όχι μόνο του ευρωπαϊκού, και όχι μόνο του ιμπεριαλιστικού. Σε παγκόσμια κλίμακα, 50 χρόνια νωρίτερα, 50 χρόνια αργότερα - από την άποψη αυτής της κλίμακας είναι ζήτημα μερικό - το "προλεταριάτο" "θα είναι", βέβαια, ενιαίο και μέσα σε αυτό θα νικήσει "αναπόφευκτα" η επαναστατική σοσιαλδημοκρατία. Το ζήτημα δε βρίσκεται σ΄αυτό, κ.κ. καουτσκιστές, αλλά στο ότι εσείς σήμερα, στις ιμπεριαλιστικές χώρες της Ευρώπης, υποκλίνεστε δουλικά μπροστά στους οπορτουνιστές, που είναι ξένοι προς το προλεταριάτο, σαν τάξη, που είναι υπηρέτες, πράκτορες, διοχετευτές της επιρροής της αστικής τάξης, και που χωρίς την απαλλαγή απ΄αυτούς το εργατικό κίνημα παραμένει αστικό εργατικό κίνημα.
Το κήρυγμα σας για "ενότητα" με τους οπορτουνιστές, με τον Λέγκιν και Ντάβιντ, με τους Πλεχάνοφ ή τους Τσχενκέλι και τους Πότρεσοφ κ.λ.π σημαίνει, αντικειμενικά, υπεράσπιση της υποδούλωσης των εργατών από την ιμπεριαλιστική τάξη διαμέσου των καλύτερων πρακτόρων της στο εργατικό κίνημα. Η νίκη της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας σε παγκόσμια κλίμακα είναι εντελώς αναπόφευκτη, ωστόσο έρχεται και θα έλθει, συντελείται και θα συντελεστεί, μόνο ενάντια σε σας, θα είναι η νίκη ενάντιά σας.
Οι δύο εκείνες τάσεις, και μάλιστα τα δύο κόμματα στο σύγχρονο εργατικό κίνημα, που ξεχώρισαν τόσο καθαρά σ΄όλο τον κόσμο το 1914-1916, είχαν παρακολουθηθεί από τον Ένγκελς και τον Μαρξ στην Αγγλία στη διάρκεια σειράς δεκαετιών, περίπου από το 1858 ως το 1892.
Ούτε ο Μαρξ, ούτε ο Ένγκελς δεν έζησαν ως την ιμπεριαλιστική εποχή του παγκόσμιου καπιταλισμού, που αρχίζει όχι νωρίτερα από το 1898 - 1900. Η ιδιομορφία όμως της Αγγλίας από τα μέσα ήδη του 19ου αιώνα ήταν ότι είχε τουλάχιστον δύο πολύ μεγάλα διακριτικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού: (1) απέραντες αποικίες και (2) μονοπωλιακά κέρδη ( σαν αποτέλεσμα της μονοπωλιακής θέσης στην παγκόσμια αγορά ). Και από τις δύο απόψεις η Αγγλία αποτελούσε τότε εξαίρεση ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες, και ο Ένγκελς με τον Μαρξ, αναλύοντας αυτή την εξαίρεση, έδειξαν τελείως καθαρά και συγκεκριμένα την σύνδεση της με τη νίκη ( προσωρινή ) του οπορτουνισμού στο αγγλικό εργατικό κίνημα.
Στο γράμμα του προς τον Μαρξ της 7ης του Οχτώβρη 1858 ο Ένγκελς έγραφε: "Το αγγλικό προλεταριάτο στην πραγματικότητα αστικοποιείται ολοένα και περισσότερο, έτσι που αυτό το πιο αστικό απ΄όλα τα έθνη θέλει, κατά τα φαινόμενα, να οδηγήσει τελικά τα πράγματα ως το σημείο που να έχει μια αστική αριστοκρατία και ένα αστικό προλεταριάτο δίπλα στην αστική τάξη. Εννοείται πως από τη μεριά ενός τέτοιου έθνους, που εκμεταλλεύεται όλο τον κόσμο, αυτό είναι θεμιτό ως ένα ορισμένο βαθμό".
Στο γράμμα του προς τον Ζόργκε της 21ης του Σεπτέμβρη 1872 ο Ένγκελς ανακοινώνει ότι ο Χέιλζ ( Hales ) δημιούργησε μεγάλο σκάνδαλο στο Ομοσπονδιακό συμβούλιο της Διεθνούς και κατάφερε να δοθεί ψήφος μομφής στον Μαρξ για τα λόγια του ότι "οι άγγλοι εργατικοί ηγέτες πουλήθηκαν". Ο Μαρξ γράφει στον Ζόργκε στις 4 Αυγούστου 1874: " Όσο για τους εργάτες των πόλεων εδώ ( στην Αγγλία ) πρέπει να λυπούμαστε που δεν μπήκε στο Κοινοβούλιο όλη η συμμορία των ηγετών. Αυτό θα ήταν ο ασφαλέστερος δρόμος για την απαλλαγή απ΄αυτά τα καθάρματα".
Στο γράμμα του προς τον Μαρξ της 11ης Αυγούστου 1881 ο Ένγκελς μιλάει για "τα πανάθλια αγγλικά τρέιντ-γιούνιον που επιτρέπουν να τα καθοδηγούν άνθρωποι εξαγορασμένοι από την αστική τάξη ή τουλάχιστον πληρωμένοι απ΄αυτήν". Στο γράμμα του προς τον Κάουτσκι της 12ης του Σεπτέμβρη 1882 ο Ένγκελς έγραφε: " Με ρωτάτε τι σκέπτονται οι άγγλοι εργάτες για την αποικιακή πολιτική; Το ίδιο ακριβώς που σκέπτονται και για την πολιτική γενικά. Εδώ δεν υπάρχει εργατικό κόμμα, υπάρχουν μόνο συντηρητικοί και φιλελεύθεροι ριζοσπάστες, και οι εργάτες απολαμβάνουν μακαριότητα μαζί μ΄αυτούς το αποικιακό μονοπώλιο της Αγγλίας και το μονοπώλιό της στην παγκόσμια αγορά".
Στις 7 του Δεκέμβρη 1889 ο Ένγκελς γράφει στον Ζόργκε: "...Το πιο αηδιαστικό εδώ ( στην Αγγλία ) είναι "ο σεβασμός" (respectability) προς κάθε τι το αστικό, που έχει μπει στη σάρκα και στο αίμα των εργατών...ακόμη και ο Τομ Μαν, που τον θεωρώ καλύτερο από όλους, μιλάει με ευχαρίστηση για το ότι θα προγευματίσει με το λόρδο - δήμαρχο. Όταν συγκρίνεις μ΄αυτά τους Γάλλους, βλέπεις τί σημαίνει επανάσταση".
[...]
Το ότι οι σκέψεις αυτές τους Ένγκελς, που επαναλαμβάνονταν στη διάρκεια δεκαετιών, εκφράζονταν από τον ίδιο και δημόσια στον Τύπο, αποδείχνεται από τον πρόλογο του στην δεύτερη έκδοση της "Κατάστασης της εργατικής τάξης στην Αγγλία", του 1892....."Λεγόμενοι εργατικοί εκπρόσωποι" αποκαλούνται στην Αγγλία οι άνθρωποι "που τους συγχωρούν το ότι ανήκουν στην εργατική τάξη, επειδή οι ίδιοι είναι έτοιμοι να πνίξουν αυτή την ιδιότητά τους στον ωκεανό του φιλελευθερισμού τους".
Παραθέσαμε επίτηδες αρκετά λεπτομερειακές περικοπές από τις σαφείς δηλώσεις του Μαρξ και του Ένγκελς για να μπορούν οι αναγνώστες να τις μελετήσουν στο σύνολό τους. Και είναι απαραίτητο να τις μελετήσει κανείς, αξίζει να εμβαθύνει κανείς προσεκτικά σε αυτές. Γιατί εδώ βρίσκεται η ουσία της τακτικής στο εργατικό κίνημα, που υπαγορεύεται από τις αντικειμενικές συνθήκες της ιμπεριαλιστικής εποχής.
Ο Κάουτσκι αποπειράθηκε κι εδώ να "θολώσει τα νερά" και να υποκαταστήσει το μαρξισμό μ΄ένα μελιστάλαχτο συμφιλιωτισμό με τους οπορτουνιστές. Στην πολεμική του ενάντια στου ανοιχτούς και απλοϊκούς σοσιαλιμπεριαλιστές ( τύπου Λενς ), που δικαιολογούν τον πόλεμο από την πλευρά της Γερμανίας σαν καταστροφή του μονοπωλίου της Αγγλίας, ο Κάουτσκι "διορθώνει" αυτή την εξόφθλαμη καλπιά με μια άλλη μελιστάλακτη καλπιά! Το βιομηχανικό μονοπώλιο της Αγγλίας έχει τσακιστεί, λέει, έχει καταστραφεί από καιρό, δεν υπάρχει λόγος να καταστέψεις και δεν έχεις τί να καταστρέψεις.
Πού βρίσκεται η καλπιά αυτού του επιχειρήματος;
Πρώτο, στο ότι παρακάμπτεται το αποικιακό μονοπώλιο της Αγγλίας. Κι όμως ο Ένγκελς, όπως είδαμε, από το 1882 ήδη, εδώ και 34 χρόνια, το τόνισε πολύ καθαρά! Αν το βιομηχανικό μονοπώλιο της Αγγλίας έχει καταστραφεί, το αποικιακό όχι μόνο έχει μείνει, αλλά και έχει οξυνθεί εξαιρετικά, επειδή όλη η υδρόγειος έχει πια μοιραστεί! Με τη μελιστάλαχτη ψευτιά ο Κάουτσκι προσπαθεί να μπάσει λαθραία την αστικο-πασιφιστική και οπορτουνιστικο-μικροαστική ιδεούλα, ότι "δεν υπάρχει λόγος να διεξάγεται πόλεμος".
Απεναντίας για τους καπιταλιστές σήμερα όχι μόνο υπάρχει λόγος να πολεμήσουν, αλλά και δεν μπορούν να μην πολεμήσουν, αν θέλουν να διατηρήσουν τον καπιταλισμό, επειδή χωρίς βίαιη αναδιανομή των αποικιών οι νέες ιμπεριαλιστικές χώρες δεν μπορούν να αποκτήσουν τα προνόμια που απολαμβάνουν οι πιο παλιές ( και λιγότερο ισχυρές ) ιμπεριαλιστικές Δυνάμεις.
Δεύτερο. Γιατί το μονοπώλιο της Αγγλίας, εξηγεί τη νίκη του οπορτουνισμού ( προσωρινά ) στην Αγγλία; Επειδή το μονοπώλιο δίνει υπερκέρδος, δηλαδή πρόσθετο κέρδος πάνω από το κανονικό και το συνηθισμένο σ΄όλο τον κόσμο καπιταλιστικό κέρδος. Απ΄αυτό το υπερκέρδος οι καπιταλιστές μπορούν να ρίξουν ένα κομματάκι ( και μάλιστα όχι μικρό! ) για να εξαγοράσουν τους εργάτες τους, για να δημιουργήσουν κάτι σαν συμμαχία ( θυμηθείτε τις περιβόητες συμμαχίες των αγγλικών τρέιντ-γιούνιον με τα αφεντικά τους, που τις έχουν περιγράψει οι Βεμπ ) - συμμαχία των εργατών του δοσμένου έθνους με τους δικούς τους καπιταλιστές ενάντια στις άλλες χώρες. Το βιομηχανικό μονοπώλιο της Αγγλίας έχει καταστραφεί από τα τέλη ακόμη του 19ου αιώνα. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Πώς όμως συντελέστηκε αυτή η καταστροφή; Έτσι άραγε που να έχει εξαλειφθεί κάθε μονοπώλιο;
Αν αυτό ήταν έτσι, τότε η συμφιλιωτιστική ( απέναντι στον οπορτουνισμό θεωρία ) του Κάουτσκι θα έβρισκε μιαν ορισμένη δικαιολόγηση. Μα εδώ ακριβώς βρίσκεται η ουσία, ότι αυτό δεν είναι έτσι. Ο ιμπεριαλισμός είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός. Κάθε καρτέλ, τραστ, καπιταλιστικό συνδικάτο, κάθε γιγάντια μεγάλη τράπεζα είναι μονοπώλιο. Το υπερκέρδος δεν εξαφανίστηκε αλλά έμεινε. Η εκετάλλευση από μια, προνομιούχα, οικονομικά πλούσια χώρα όλων των υπολοίπων χωρών έχει μείνει και έχει ενταθεί. Μια χούφτα πλούσιες χώρες -- είναι όλο-όλο τέσσερις, αν πρόκειται να μιλήσουμε για το ανεξάρτητο και πραγματικό γιγάντια μεγάλο "σύγχρονο" πλούτο: Αγγλία, Γαλλία, Ενωμένες Πολιτείες και Γερμανία - αυτές οι χώρες έχουν αναπτύξει τα μονοπώλια σε πελώριες διαστάσεις, βγάζουν υπερκέρδος εκατοντάδες εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια, "πάνε καβάλα" στη ράχη εκατοντάδων και εκατοντάδων εκατομμυρίων πληθυσμού των άλλων χωρών, παλεύουν ανάμεσά τους για τη διανομή μιας εξαιρετικά πλουσιοπάροχης, εξαιρετικά παλιάς, εξαιρετικά βολικής λείας.
Σ΄αυτό ακριβώς βρίσκεται η οικονομική και πολιτική ουσία του ιμπεριαλισμού, που τις βαθύτερες αντιθέσεις του ο Κάουτσκι δεν τις αποκαλύπτει αλλά τις καλύπτει.
Η αστική τάξη μιας "μεγάλης" ιμπεριαλιστικής Δύναμης, οικονομικά μπορεί να εξαγοράσει τα ανώτερα στρώματα των εργατών "της" ρίχνοντας γι αυτό το σκοπό κανα-δυό εκατοντάδες εκατομμύρια φράγκα το χρόνο, επειδή το υπερκέρδος της φτάνει όπως φαίνεται, το ένα περίπου δισεκατομμύριο. Και το ζήτημα του πώς μοιράζεται η μικρή αυτή ελεημοσύνη ανάμεσα στους εργάτες - υπουργούς, στους εργάτες - μέλη των επιτροπών πολεμικής βιομηχανίας, στους "εργάτες - βουλευτές"( θυμηθείτε την υπέροχη ανάλυση αυτής της έννοιας που έκανε ο Ένγκελς ), στους εργάτες - μέλη των Επιτροπών Πολεμικής Βιομηχανίας, στους εργάτες - υπαλλήλους, στους εργάτες που είναι οργανωμένοι σε στενά συντεχνιακά σωματεία, στους υπαλλήλους κ.λ.π, κ.λ.π, το ζήτημα αυτό είναι δευτερεύων.
[...]
Το τελευταίο τρίτο του 19ου αιώνα αποτέλεσε ένα πέρασμα στη νέα, την ιμπεριαλιστική εποχή. Το μονοπώλιο το απολαμβάνει το χρηματιστικό κεφάλαιο όχι μιας μόνο, αλλά μερικών πολύ λίγων μεγάλων Δυνάμεων....Το μονοπώλιο του σύγχρονου χρηματιστικού κεφαλαίου διαφιλονικείται λυσσαλέα, άρχισε η εποχή των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Τότε ήταν δυνατόν να εξαγοραστεί η εργατική τάξη μιας χώρας, να διαφθαρεί για δεκαετίες. Τώρα αυτό είναι απίθανο, ίσως μάλιστα και αδύνατο, μα από την άλλη μεριά μπορεί να εξαγορασει μικρότερα στρώματα "εργατικής αριστοκρατίας" και τα εξαγοράζει κάθε ιμπεριαλιστική "μεγάλη" Δύναμη. Τότε "αστικό εργατικό κόμμα", σύμφωνα με την αξιοθαύμαστα βαθυστόχαστη έκφραση του Ένγκελς, μπορούσε να σχηματιστεί μόνο σε μια χώρα, γιατί μόνο μια χώρα κατείχε το μονοπώλιο, μα για πολύ καιρό. Τώρα ένα "αστικό εργατικό κόμμα" είναι αναπόφευκτο και τυπικό για όλες τις ιμπεριαλιστικές χώρες, ωστόσο λόγω του απεγνωσμένου αγώνα τους για τη διανομή της λείας, είναι απίθανο ένα τέτοιο κόμμα να νικήσει για πολύ καιρό σε μια σειρά χώρες, γιατί τα τραστ, η χρηματιστική ολιγαρχία, η ακρίβεια κ.λ.π, ενώ επιτρέπουν την εξαγορά μιας χούφτας κορυφών - πιέζουν, καταπιέζουν, ρημάζουν, τυραννούν ολοένα και περισσότερο τη μάζα του προλεταριάτου και του μισοπρολεταριάτου.
Από τη μια μεριά, τάση της αστικής τάξης και των οπορτουνιστών να μετατρέψουν μια χούφτα πλουσιότατα, προνομιούχα έθνη σε "αιώνια" παράσιτα στο σώμα της υπόλοιπης ανθρωπότητας, "να αναπαυθούν στις δάφνες" της εκμετάλλευσης των νέγρων, των ινδών κλ.π., κρατώντας τους σε υποταγή με τη βοήθεια του νεότερου μιλιταρισμού, του εφοδιασμένου με μια τέλεια τεχνική εξόντωσης.
Από την άλλη μεριά, τάση των μαζών, που καταπιέζονται περισσότερο από πριν και υποφέρουν όλα τα βάσανα των ιμπεριαλιστικών πολέμων, να αποτινάξουν αυτό το ζυγό, να ανατρέψουν την αστική τάξη.
Στην πάλη ανάμεσα σ΄αυτές τις δύο τάσεις θ' αναπτύσσεται αναπόφευκτα τώρα η ιστορία του εργατικού κινήματος, γιατί η πρώτη τάση δεν είναι τυχαία, αλλά "θεμελιωμένη" οικονομικά. Η αστική τάξη έχει κιόλας γεννήσει, γαλουχήσει και εξασφαλίσει για τον εαυτό της "αστικά εργατικά κόμματα" σοσιαλσωβινιστών σε όλες τις χώρες.
[....]
Πάνω στην οικονομική βάση που αναφέραμε οι πολιτικοί θεσμοί του νεότατου καπιταλισμού - Τύπος, Κονοβούλιο, ενώσεις, συνέδρια κ.λ.π - έχουν δημιουργήσει για τους σεβόμενους τα καθιερωμένα, τους φρόνιμους ρεφορμιστές και πατριώτες υπαλλήλους και εργάτες, πολιτικά προνόμια και ψιχία που αντιστοιχούν στα οικονομικά προνόμια και ψιχία. Προσοδοφόρες και ζεστές θεσούλες στα Υπουργεία ή στην Επιτροπή πολεμικής βιομηχανίας, στο Κοινοβούλιο και στις διάφορες επιτροπές, στις Συντάξεις των "σοβαρών" νόμιμων εφημερίδων ή στις διοικήσεις των όχι λιγότερο σοβαρών και "αστικά-πειθήνιων" εργατικών συνδικάτων - να με τι προσελκύει και αμείβει η ιμπεριαλιστική αστική τάξη τους εκπροσώπους και οπαδούς των "αστικών εργατικών κομμάτων".
Ο μηχανισμός της πολιτικής δημοκρατίας δρα προς την ίδια κατεύθυνση. Στον αιώνα μας είναι απαραίτητες οι εκλογές, χωρίς τις μάζες δεν μπορείς να κάνεις, και στην εποχή της τυπογραφίας και του κοινοβουλευτισμού δεν μπορείς να πάρεις μαζί σου τις μάζες χωρίς ένα πλατιά διακλαδωμένο, συστηματικά εφαρμοζόμενο και γερά εφοδιασμένο σύστημα κολακείας, ψευτιάς, απάτης, ταχυδακτυλουργίας, με λαοφιλείς λεξούλες της μόδας, με υποσχέσεις προς τα δεξιά και προς τ΄αριστερά για κάθε λογής μεταρρυθμίσεις και κάθε λογής ευεργετήματα για τους εργάτες -- φτάνει μόνο να παραιτηθούν από την επαναστατική πάλη για την ανατροπή της αστικής τάξης. Θα ονόμαζα το σύστημα αυτό λλόυντ-τζωρτζισμό, από το όνομα του Άγγλου υπουργού Λλόυντ Τζωρτζ, ενός από τους πιο επιφανείς και επιδέξιους εκπροσώπους αυτού του συστήματος στην κλασική χώρα του "αστικού εργατικού κόμματος".
Αστός επιχειρηματίας και πολιτικός τυχοδιώκτης πρώτης τάξεως, δημοφιλής ρήτορας που ξέρει να βγάζει μπροστά στο εργατικό ακροατήριο ό,τι λόγους θέλετε, ακόμη και υπερεπαναστατικούς, ικανός να παρέχει σημαντικές ελεημοσύνες στους πειθήνιους εργάτες με μορφή κοινωνικών μεταρρυθμίσεων ( ασφαλίσεις κ.λ.π ), ο Λλόυντ Τζωρτζ εξυπηρετεί λαμπρά την αστική τάξη και την εξυπηρετεί ακριβώς ανάμεσα στους εργάτες, διοχετεύει την επιρροή της ακριβώς ανάμεσα στο προλεταριάτο, εκεί όπου είναι γι αυτήν περισσότερο αναγκαίο και περισσότερο δύσκολο να υποτάξει ηθικά τις μάζες.
Β.Ι.Λένιν, Οχτώβρης, 1916
υστερογραφο:
ΑπάντησηΔιαγραφήΥπάρχει και η άποψη πως ο Ιμπεριαλισμός δεν είναι στάδιο, και πως αυτό το στάδιο δεν έχει αρχίσει περίπου το έτος 1900, αλλά είναι ιδεολογική "κατασκευή", μόλις των τελευταίων δεκαετιών,περίπου από το ΄70 και έπειτα, ονομάζεται "νεοφιλελευθερισμός" - και είναι κακός!!! Θέλει - άγνωστο γιατί - λιτότητα και περικοπές και διάλυση της κοινωνικής συνοχής, άκουσον, άκουσον! Στην αντίσταση κατά αυτού του κακού και νεοεμφανιζόμενου νεοφιλελευθερισμού βρίσκεται σύσσωμη η σύγχρονη αριστερά. Δεν μας διευκρινίζει η αριστερά ποιάς ακριβώς δεκαετίας καπιταλισμό θέλει; Του 40-50-60 ( πριν τον νεοφιλελευθερισμό;) ή μήπως να ξαναπάμε σε πιο "φεουδαρχικούς" τρόπους οργάνωσης της παραγωγής με ένα "σύγχρονο" κράτος γαιοκτήμονα, αντί για κράτος - διακομιστή κερδών στα μονοπώλια;
Βλέπε σχετικά σημερινές ανακοινώσεις:
1. κατάθεση του πρώην προέδρου της δημοκρατίας στην ερευνητική επιτροπή για τα αίτια της οικονομικής κρίσης στην κύπρο
2. ανακοίνωση της ΠΣΟ για τους εορτασμούς 1ης Σεπτεμβρίου κατά των Ναζί.
Σύμφωνα με αυτή τη δεύτερη άποψη το χρηματιστικό μονοπωλιακό κεφάλαιο, πρέπει να εμφανίστηκε περίπου όταν εμεις ειμαστε μεσα στην παρπατούσα, πιο πριν όλα πήγαιναν σχετικά καλά...