"Οταν η κυρίαρχη τάξη χάνει τον έλεγχο της κατάστασης, οι κυριαρχούμενοι τις περισσότερες φορές τα χάνουν"

ΜΑΖΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ***

Οι ιστοριογράφοι των επαναστατικών διαδικασιών δεν αναφέρονται συχνά σε εκείνες τις εσωτερικές αντιστάσεις, οι οποίες διατηρούνται ή αναπτύσσονται εκ νέου στις μάζες ενάντια στην επανάσταση. Παρουσιάζοντας πώς το μεγάλο γενικό συμφέρον κυριεύει όλο και περισσότερο έναν πληθυσμό, όταν αυτός συνειδητοποιεί όλο και περισσότερο το δικό του συμφέρον ως μάζα, οι ιστοριογράφοι παραμελούν τις μικρότερες υπαρκτές αντιθέσεις συμφερόντων, οι οποίες ακόμα παραμένουν ζωντανές ή εμφανίζονται για πρώτη φορά. Το λογικό τοποθετείται στην κορυφή του επαναστατικού συρμού σαν ατμομηχανή κι έτσι είναι δύσκολο να προσδώσει πραγματικότητα στην αντίσταση (το «παράλογο» είναι μη πραγματικό)11. Αλλά οποιοσδήποτε έχει μελετήσει μία επαναστατική εξέγερση, ξέρει ποιες εσωτερικές δυσκολίες αντιμετωπίζει η μάζα για να εξεγερθεί. Ο άνθρωπος ρίχνεται στο καινούριο μόνο σε περίπτωση ανάγκης. Η μεγαλοπρεπής πρόταση «Το προλεταριάτο δεν έχει τίποτα να χάσει εκτός από τις αλυσίδες του», ισχύει στην ιστορική σφαίρα και μάλιστα για το σύνολο της τάξης, αλλά η εσωτερική ιστορία μιας επανάστασης έγκειται ακριβώς στο ότι το προλεταριάτο, δηλαδή οι προλετάριοι εμφανίζονται να ενεργούν ως τάξη. Σε αυτή τη διαδικασία έχουν πολλά να αφήσουν πίσω τους και πολλά να ρισκάρουν. Από αυτά, η ίδια η ζωή προσεγγίζεται μυστηριωδώς ως το λιγότερο που έχουν να ρισκάρουν. Αυτή συχνά ρισκάρεται πιο εύκολα από μία φτωχική κατοικία. Οταν η κυρίαρχη τάξη χάνει τον έλεγχο της κατάστασης, οι κυριαρχούμενοι τις περισσότερες φορές τα χάνουν. Οι θεσμοί κλονίζονται και καταρρέουν και οι καταπιεσμένοι δεν κάνουν ακόμα κινήσεις για να αναλάβουν την ηγεσία. Εναντίον τους βρίσκεται η θρησκεία τους, ο τρόπος ζωής τους, τον οποίο έχουν μάθει με κόπο, μερικοί από αυτούς από τον εχθρό, μερικοί από αυτούς από τον αγώνα ενάντια στον εχθρό. Ενα σύνθετο οπλοστάσιο από συνήθειες και αρχές. Γι’ αυτό το λόγο, για να γίνει υπόθεση των μαζών, η ίδια η ανατροπή πρέπει να προσλάβει κάτι το επαγγελματικό, πρέπει να έχει χαρακτήρα οργανωμένης επιχείρησης, στην οποία οι άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίσουν μικρά και λογικά σημάδια της καθημερινότητάς τους.

*** Το κείμενο αυτό γράφτηκε γύρω στα 1943. Περιλαμβάνεται στη συλλογή έργων του Μπρεχτ: «Bertolt Brecht, Grosse kommentierrte Berliner und Frankfurter Ausgabe», τ. 23, εκδ. «Aufbau-Verlag Suhrkamp Verlag», σελ. 36. Ο τίτλος δεν ανήκει στον Μπρεχτ, αλλά στους επιμελητές της έκδοσης.

11. O Μπρεχτ αναφέρεται εδώ στο εξής ρητό του Georg Friedrich Hegel από «Διάλεξη για τη Φιλοσοφία του Δικαίου» (1821): «Ο,τι είναι λογικό είναι πραγματικό· και ό,τι είναι πραγματικό, είναι λογικό».

πηγή: ΚΟΜΕΠ, 2012, τεύχος 6 ( Κείμενα για τον Πόλεμο, το Φασισμό, την Επανάσταση )