Το εκλογικό αποτέλεσμα ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία...

του Βασίλη Ιωακειμίδη

1. Είναι ορισμένες στιγμές που κανείς έχει την αίσθηση πως η ιστορία τρέχει λίγο πιο γρήγορα από συνήθως. Σε αυτές τις ιστορικές στιγμές οι ευρύτερες μεταβολές και οι διεργασίες που εξελίσσονται έχουν τη δυναμική να καθορίζουν την αίσθηση ότι αλλάζουν γύρω μας μερικά από τα πιο σημαντικά και  κυρίαρχα ιστορικο-πολιτικά  δεδομένα. Τις τελευταίες μέρες η πυκνότητα και η ποιότητα των πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα δίνει την αίσθηση της ραγδαίας ιστορικής μεταβολής και συνάμα πολιτικής μετάβασης. Τεράστια η πρόκληση για το κομμουνιστικό κίνημα, τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και πράξης που δεν έχει την πολυτέλεια να αναλύσει τα γεγονότα σε δεύτερο χρόνο, αφού είναι ήδη φορέας της ιστορίας με καταλυτικό μάλιστα ιστορικό ρόλο. Μπορεί λοιπόν οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών να παράγουν «μπόλικη ιστορία» όμως η διαλεκτική ανάλυση της συγκυρίας (ασφαλές μαρξιστικό εργαλείο) φυσικά και δεν επιτρέπει την περιγραφή των καταλυτικών ιστορικών μεταβολών ως «φυσικά φαινόμενα» που ξαφνικά προέκυψαν εκ κενού. Έτσι λοιπόν το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα ούτε κεραυνός εν αιθρία, μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε εντελώς απρόβλεπτο. Ζητούμενο λοιπόν αποτελεί η αναζήτηση των αιτιωδών σχέσεων που οδήγησαν τόσο στην τεράστια ανατροπή του δικομματικού σκηνικού όσο και την εκλογική ενίσχυση φασιστικών μορφωμάτων.

2. Η άνοδος της χρυσής αυγής ξεκάθαρα αποτελεί σημαντικό σημείο στην εκλογική αποτύπωση των προηγούμενων ημερών. Όχι όμως κεντρικό, αφού η κύρια και πιο εκκωφαντική μετατόπιση των εκλογών ήταν η ριζοσπαστική εξαΰλωση του δικομματισμού, όπως θα εξηγήσω παρακάτω. Η ανάδειξη της χρυσής αυτής σε κοινοβουλευτικό κόμμα δεν αντικατοπτρίζει τον μαζικό και απότομο εκφασισμό του ελληνικού λαού. Εκτός από μερικές φασιστικές συμμορίες που δρουν με τις ευλογίες του συστήματος σε συγκεκριμένες γειτονιές κυρίως της Αθήνας, το 7% των ελλήνων ψηφοφόρων δεν περπατάει το βάδισμα της χήνας και δεν χαιρετάει ναζιστικά. Αυτό που καταρχήν συνέβη ήταν η αξιοποίηση από τη χρυσή αυγή μέρους της ψήφου αποδοκιμασίας. Επί το πλείστον η αξιοποίηση αυτή, αφορά κυρίως τη μετατόπιση ψήφων από το (ούτως ή άλλως φασιστικό και νυν εξωκοινοβουλευτικό) ΛΑΟΣ,  και μέρους της φιλοβασιλικής δεξιάς που στέγαζε όλα αυτά τα χρόνια ή καταρρέουσα πια Νέα Δημοκρατία. Εκτός όμως από αυτόν τον ιστορικά υπαρκτό πυρήνα της ελληνικής ακροδεξιάς, σίγουρα η χρυσή αυγή αξιοποίησε και τη δυσαρέσκεια και οργή μέρους των απογοητευμένων ψηφοφόρων του δικομματισμού. Το έδαφος για κάτι τέτοιο είχαν προετοιμάσει όλοι όσοι τώρα υποκριτικά διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ‘τρομοκρατημένοι’ από τη ‘γιγάντωση του νεοναζισμού’. Το έδαφος αυτό προετοιμάστηκε με τη βαθιά κοινωνική, οικονομική και πολιτική συντηρητικοποίηση που συστηματικά καλλιέργησε ο δικομματισμός. Εμπλουτίστηκε με την ακραία κρατική (και παρακρατική) βία με την οποία κατεστάλησαν τα κοινωνικά κινήματα όλο το προηγούμενο διάστημα. Τα κυρίαρχα κόμματα της ηγεμονικής αστικής τάξης εξόπλισαν και εξέθρεψαν τη λογική της ακραίας βίας κατά πάντων (από απλούς διαδηλωτές, μέχρι δημοσιογράφους και χωριανούς στην Κερατέα). Όσο η οικονομική κρίση βάθαινε τόσο η κρατική τρομοκρατία εξαφάνιζε και τα τελευταία ψήγματα στοιχειώδους αστικοδημοκρατικής νομιμότητας. Η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, η ποινικοποίηση των κινητοποιήσεων και η καλά τεκμηριωμένη  αγαστή συνεργασία των εγκληματιών της χρυσής αυγής με την αστυνομία όλο το προηγούμενο διάστημα, εξέθρεψε και νομιμοποίησε τη χρυσή αυγή ως δύναμη κρούσης του αστικού κράτους απέναντι στα κινήματα στην προσπάθεια να διατηρηθεί η εξουσία με κάθε τρόπο. Αλήθεια ποιος μπορεί να ξεχάσει τις εικόνες ροπαλοφόρων skinheads τυλιγμένων με τη γαλανόλευκη  που εφορμούν κατά διαδηλωτών συνοδεία των ΜΑΤ?

Εκτός από τον τρόπο που τα αστικό κράτος εξόπλισε (τεχνικά και οικονομικά) και προσέφερε ασυλία στις άτυπες ομάδες αυτές κρούσης διαπλέκοντας τες με τον επίσημο βραχίονα κρατικής καταστολής (αστυνομία), το προηγούμενο διάστημα γίναμε παρατηρητές και της ιδεολογικής νομιμοποίησης της χρυσής αυγής. Το πιο ουσιαστικό βήμα αυτής της νομιμοποίησης έγινε με την ανάδειξη του ΛΑΟΣ από το ΠΑΣΟΚ και ΝΔ ως τον πλέον πολιτικά ώριμο, ορθολογικό και πατριωτικό συνομιλητή. Ο Καρατζαφέρης -που κάγχαζε πως τα μελλοντικά συνέδρια του κόμματός του θα λάβουν χώρα στην «απελευθερωμένη Κωνσταντινούπολή», που σε προηγούμενες εκλογές είχε καλωσορίσει και αξιοποιήσει τα πρωτοπαλίκαρα της χρυσής αυγής, που στις ιδρυτικές διακηρύξεις του κόμματος του γιόρταζε το μεγαλείο και την πολιτική διάνοια του Μεταξά και της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου- ξαφνικά αναβαπτίστηκε από το ΠΑΣΟΚ και ΝΔ σε ώριμο, ορθολογικό και πατριώτη συνομιλητή. Η θεσμική αυτή νομιμοποίηση του φασισμού από τα κυρίαρχα αστικά κόμματα απογειώθηκε από το διορισμό του παρακρατικού τσεκουροφόρου Βορίδη και της ενσάρκωσης του αντιαισθητικού αρχαιο-ελληνο-ορθόδοξου lifestyleΆδωνη σε υπουργικές θέσεις! Φυσιολογικά και αναμενόμενα, έπειτα απο την απενοχοποίηση αυτή του φασισμού ήρθαν τα πογκρόμ κατά των μεταναστών, η δημιουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης, το χτίσιμο του φράχτη στα σύνορα, η κακοποίηση και διαπόμπευση οροθετικών ιερόδουλων. Όλα αυτά τα επεισόδια έχουν άμεσες ιδεολογικές, αισθητικές και πολιτικές αναφορές στις πιο σκοτεινές πρακτικές του φασισμού και όλες  αυτές οι πρακτικές σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, υπό την ανοχή των εκπροσώπων της  πολιτικής ορθότητας. Των ίδιων εκπροσώπων της πολιτικής ορθότητας που σήμερα σοκάρονται ως μωρές παρθένες με την εκλογική νίκη της χρυσής αυγής. Φυσικά και η διαδικασία αξιοποίησης των πιο προωθημένων μορφών παρακρατικής βίας δε σταματάει εδώ. Είναι απολύτως βέβαιο πως η συνεχής όξυνση της ταξικής πάλης και η ριζοσπαστικοποίηση μεγάλου τμήματος της εργατικής τάξης θα οδηγήσει σε περαιτέρω αξιοποίηση παρακρατικών και παραστρατιωτικών πρακτικών που είναι πάντα διαθέσιμα στη φαρέτρα του αστικού κράτους.

3. Το καλοκαίρι του 2011, έξω από το Ελληνικό κοινοβούλιο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι είναι μαζεμένοι, σε μια δυσπροσδιόριστη πλην όμως δυναμική και συνεχόμενη διαμαρτυρία. Ετερόκλητες, ταξικά και κοινωνιολογικά, ομάδες συνθέτουν ένα τεράστιο πλήθος διαμαρτυρίας και οργής, στην πλατεία συντάγματος για περισσότερο από ένα μήνα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που επισκέπτονται την κατειλημμένη πλατεία, είναι σαφές πως δεν έχουν ξανασυμμετάσχει ενεργά σε μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Η μαζικότατη αυτή συγκέντρωση θα μείνει γνωστή (άδικα) ως «κίνημα των αγανακτισμένων» και ουκ ολίγες φορές θα χτυπηθεί με πρωτοφανές μένος από τις κρατικές και παρακρατικές ομάδες καταστολής. Μέσα στο κοινοβούλιο, η αναγκαιότητα διαχείρισης της όξυνσης της κρίσης οδηγεί σε ανακάτεμα της τράπουλας των αστικών κομμάτων. Η μαζική παρουσία του λαού έξω από το κοινοβούλιο αντανακλά όχι βεβαίως τη γενεσιουργό αιτία του ανατρεπτικού πρόσφατου εκλογικού αποτελέσματος, αλλά μάλλον ένα δείγμα των άτακτων μαζικών διεργασιών και μια μεγάλη πρόκληση τακτικής,  που η κομμουνιστική αριστερά (στην καλύτερη περίπτωση) απέτυχε να αντιληφθεί και να αξιοποιήσει.

4. Σε αυτό λοιπόν το σημείο ο καλόπιστος παρατηρητής μπορεί (και πρέπει) να χρεώσει στο ΚΚΕ λανθασμένη στρατηγική και τακτική στον τρόπο που συμμετέχει και οργανώνει (?) το λαϊκό κίνημα, συγκροτεί συμμαχίες και καθορίζει τις στρατηγικές του προτεραιότητες. Σε αντιδιαστολή βεβαίως με την υπέροχη και εξαιρετικά ορθή αξιοποίηση του ιστορικού υλισμού ως εργαλείου πρόβλεψης των κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων. Ποιός άραγε μπορεί να αμφισβητήσει την επιστημονική και πολύ έγκαιρη ανάλυση του ΚΚΕ για των αντιλαϊκό χαρακτήρα της «Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» και τις ολέθριες επιπτώσεις της συνθήκης του Μάαστριχτ ήδη από τις αρχές του 1990; Σε μια εποχή λοιπόν που η αριστερά παγκοσμίως έμοιαζε υπνωτισμένη και ηττημένη από τις συγκλονιστικές εξελίξεις στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού και παράλληλα οι θεωρητικοί της αστικής κυριαρχίας θριαμβολογούσαν διακηρύττοντας το «τέλος της ιστορίας», το ΚΚΕ έδειξε το απαραίτητο θράσος και την επιστημονική ανάλυση που αρμόζει σε κομμουνιστικό κόμμα, σκιαγραφώντας άψογα τη δυναμική της ΕΕ και προβλέποντας την επερχόμενη βαθιά κρίση. Τόσο τα αστικά κόμματα όσο και η σοσιαλδημοκρατία ανακάλυψαν (ή αποκάλυψαν) ότι η ΕΕ είναι μηχανισμός των τραπεζών και των μονοπωλίων είκοσι χρόνια μετά. Σε αυτήν την ανάλυση, εχθροί και φίλοι οφείλουν να βγάλουν το καπέλο.

5.  Η κρίση λοιπόν ήρθε όταν τα συνδικάτα είχαν ήδη αποδομηθεί και διαβρωθεί, η εργατική τάξη είχε ενδυθεί το πρόστυχο ένδυμα της κίβδηλης ευμάρειας και η αστική τάξη ήταν φαινομενικά κυρίαρχη. Η κρίση και είναι αποτέλεσμα της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου. Δηλαδή αποτελεί συστημική και δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος- ούτε κρίση χρέους, ούτε αδυναμία ηθικής διαχείρισης, ούτε κακής θέσης της σελήνης και των αστρικών συνδυασμών. Η ποιοτική όμως διαφορά αφορά το βάθος, η οξύτητα της κρίσης συνδυασμένη με το διεθνή χαρακτήρα της. Γρήγορα έγινε φανερό πως η ελληνική αστική τάξη δεν ήταν σε θέση να τη διαχειριστεί από μόνη της (όπως συνήθως στο πρόσφατο παρελθόν) και βεβαίως δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί χωρίς ανθρωποφαγία, βαρβαρότητα, εκτεταμένη βία και κατάργηση βασικών αρχών της αστικής δημοκρατίας. Σύντομα πήρε ΚΑΙ το χαρακτήρα της ανθρωπιστικής καταστροφής.

6. Πέρα από τον οικονομικό και συστημικό της χαρακτήρα, ο ποιοτικά ιδιαίτερος χαρακτήρας της κρίσης και κυρίως η πολυ-επίπεδη κοινωνικά βάρβαρη της διάσταση, δεν φαίνεται να έγινε αντιληπτή στην ολότητά της από το ΚΚΕ, ή τουλάχιστον δεν αντιμετωπίστηκε ως τέτοια. Μέσα σε ελάχιστους μήνες από τη σύναψη του μνημονίου (μηχανισμού επιτάχυνσης της βίαιης διαχείρισης της κρίσης) οι λαός βρέθηκε αντιμέτωπος με το φάσμα της ανθρωπιστικής καταστροφής. Τεράστια ανεργία, βαθιά φτώχεια, απειλή φυλάκισης, διακοπής παροχής ρεύματος ή δήμευσης περιουσίας στους πολίτες που αντικειμενικά δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν τα δυσβάστακτα και συνεχόμενα χαράτσια. Αύξηση των αυτοκτονιών, των ψυχικών ασθενειών, της απόγνωσης. Πλήρης κατάρρευση των κοινωνικών υπηρεσιών. Για πρώτη φορά τα τελευταία 40 χρόνια το προσδόκιμο ζωής ων Ελλήνων έδειξε τάση μείωσης. Όλα αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν με τον πιο γλαφυρό τρόπο, πως η παρούσα κρίση δεν είναι «άλλη μια καπιταλιστική κρίση» αλλά αποτελεί την πιο βαθιά και βίαιη κρίση του τελευταίου μισού αιώνα. Μεγάλο μέρος του λαού βρέθηκε κυριολεκτικά να μάχεται για την επιβίωσή του.

7. Την ώρα λοιπόν που μεγάλο μέρος του λαού και της εργατικής τάξης έδινε μάχη φυσικής επιβίωσης το ΚΚΕ υποτίμησε την υλική αυτή διάσταση. Οι λαϊκές συσπειρώσεις που συγκροτήθηκαν σε επίπεδο γειτονιάς σε καμία περίπτωση δεν έδειξαν την απαραίτητη ευελιξία, οργανική δράση από τα κάτω, φαντασία και μαχητικότητα. Δόθηκε αποκλειστική έμφαση σε οικονομοτεχνικά και θεσμικά αιτήματα (συγκεντρώσεις σε κατά τόπους ΔΕΗ, κέντρα υγείας, νοσοκομεία, αιτήματα για αυξήσεις τοπικών παροχών, μισθών κλπ) αγνοώντας πλήρως τη άμεση μάχη του λαού για επιβίωση. Η τακτική που γιγάντωσε το ΕΑΜ, η προτεραιότητα της φυσικής επιβίωσης του λαού ως δείγμα υπέρτατης ταξικής αλληλεγγύης δεν αποτέλεσε πυξίδα στη σύγχρονη δράση του ΚΚΕ. Οι εργατικές οικογένειες έγιναν έρμαια της αστικής φιλανθρωπίας και παρέδωσαν την αξιοπρέπεια τους στην υπολειτουργούσα πια βιομηχανία φιλανθρωπικής φροντίδας, ανοίγοντας το χώρο για δράσεις της εκκλησίας, του Καρατζαφέρη ακόμα και της Χρυσής Αυγής. Σε όποια περιοχή δημιουργούνταν αυθεντικές δράσεις αλληλεγγύης από λαϊκές κοινότητες ως απόπειρες συλλογικής αντιμετώπισης της μάχης επιβίωσης, αυτές στην καλύτερη περίπτωση αγνοήθηκαν από το ΚΚΕ, με τραγικό παράδειγμα τη βιαστική και ανεπίκαιρη κριτική στο «κίνημα της πατάτας». Το ΚΚΕ λοιπόν αγνόησε την αρχή πως η διαπαιδαγώγηση της εργατικής τάξης συντελείται στους μαζικούς χώρους, εκεί που ο λαός επιλέγει να αναμετρηθεί με τις πρακτικές της αστικής τάξης, εκεί που ο λαός ζει, πονάει, φοβάται, συζητάει, δρα. Και όχι σε έναν παράλληλο χώρο, ακόμα και αν αυτός αφηρημένα ονομάζεται «τόποι δουλειάς». O λαός επέλεξε το γήπεδο, πήγε μαζικά σε αυτό και το ΚΚΕ αντί να παίξει μπάλα έχοντας εμπιστοσύνη στη δοκιμασμένη εμπειρία και τον άριστο σχεδιασμό, κατευθύνθηκε σε άλλο γήπεδο και έπαιξε φιλικό δίτερμα!

8. Αυτό βεβαίως έγινε πολύ φανερό σε αρκετές μαζικές δράσεις με κορύφωση την κάθοδο εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών στο Σύνταγμα. Βεβαίως και οι εκατοντάδες χιλιάδες αυτοί πολίτες που βρέθηκαν στο χώρο δεν ήταν έτοιμοι για τη «μετάβαση στο σοσιαλισμό». Όμως έκαναν ένα μεγάλο βήμα, έκλεισαν την τηλεόραση και βγήκαν στο δρόμο, αναζητώντας χώρο να μιλήσουν, να ακούσουν, να αποδοκιμάσουν. Το να πει κανείς ότι στο Σύνταγμα συγκεντρώθηκε ένας περιφερόμενος θίασος, που χόρευε το στο ρυθμό της χρυσής αυγής, είναι μια ανόητη αφαίρεση και επικίνδυνη στρέβλωση της πραγματικότητας. Στο Σύνταγμα συγκεντρώθηκαν μαζικά τμήματα του Ελληνικού λαού, χαρακτηριζόμενα από μια πολυμορφία (κοινωνική και ταξική) και βεβαίως με διάθεση αντίστασης και αναζήτησης. Το Σύνταγμα αντανακλούσε μια κοινωνικο-πολιτική ζύμωση. Άνθρωποι που δεν είχαν κατέβει ξανά στο δρόμο, έκαναν το βήμα, ένιωσαν τη γοητεία της συλλογικής δράσης (έστω και στην εντελώς αναποτελεσματική και αφηρημένη αυτή μορφή) γνώρισαν τη βία του παρακράτους. Ε, λοιπόν σε αυτό το ραντεβού το ΚΚΕ δεν ήταν εκεί. Τουλάχιστον όχι οργανωμένα, καθώς πολλά μέλη και στελέχη αναγνωρίζοντας τη σημασία της συγκεκριμένης ιδεολογικής και πολιτικής διαπάλης βρέθηκαν στο χώρο αψηφώντας την κομματική γραμμή. Οι κινητοποιήσεις στο Σύνταγμα αναμενόμενα παρήκμασαν και η άποψη του ΚΚΕ πως ήταν μικρή η αξία της συγκεκριμένης μορφή δράσης φαινομενικά και προσωρινά επαληθεύθηκε. Η επαλήθευση αυτή όμως δεν ήταν παρά μια αυτοεκλπηρούμενη προφητεία,αφού ή αποχή του ΚΚΕ από την «πλατεία» στέρησε το μαζικό κίνημα από  το βασικό φορέα οργάνωσης και διαπαιδαγώγησης της εργατικής τάξης

9. Παρόλα αυτά, η πίεση και λαϊκή οργή είναι ξεκάθαρο πως έφερε σε αμηχανία την αστική εξουσία, οδήγησε σε αλχημείες, κινήσεις πανικού, κρατική τρομοκρατία και ανοιχτές συμμαχίες των φορέων και εκφραστών της (δικομματισμός, φασίστες, ΣΕΒ, τραπεζικό κεφάλαιο, ΕΕ) ξεπερνώντας όλες τις προφάσεις. Αυτή η απροκάλυπτη ανάδειξη πως ο φασισμός, τα αστικά κόμματα, οι ξεπουλημένοι συνδικαλιστές και το κεφάλαιο συγκροτούν ένα κοινό και αδιαίρετο μέτωπο, βοήθησε καταλυτικά στην αποδόμηση του δικομματισμού, την απομυθοποίηση των μονοδρόμων και εγκαινίασε ένα στάδιο μετάβασης.

10. Αυτό το στάδιο μετάβασης αντανακλάται στο εκλογικό αποτέλεσμα και την ιστορική ανατροπή του δικομματισμού. Η κατάρρευση του δικομματισμού αποτελεί ένα πρώτο εξαιρετικό βήμα μετάβασης σε ένα νέο πολιτικό σκηνικό. Μεγάλο μέρος του λαού έδειξε διάθεση απαγκίστρωσης και άρνησης των νομοτελειών του, εμπιστευόμενος τη σοσιαλδημοκρατική και αριστερόστροφη πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Η εικόνα του νέου πολιτικού σκηνικού δεν είναι βεβαίως αυτονόητη ή νομοτελειακή. Θα αποτελέσει αντικείμενο μεγάλης ιδεολογικής διαπάλης, πολιτικής ζύμωσης και όξυνσης της ταξικής πάλης. Ήδη η επίθεση που δέχεται η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ μετεμφυλιακού τύπου επιχειρήματα «οι αριστεροί θα μας πάρουν τα σπίτια» και η υστερική ισοπέδωση ακόμα και αυτών των μετριοπαθών προτάσεών του είναι ενδεικτική της έντασης και κρισιμότητας που χαρακτηρίζει αυτό το μεταβατικό στάδιο.

11. Το εκλογικό σώμα που συσπειρώθηκε γύρω από τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ, προφανώς και δεν έκανε τη συγκεκριμένη επιλογή λόγω της φωτογένειας του προέδρου του Συνασπισμού. Έκανε ένα πρώτο βήμα ρήξης με το πολιτικό σύστημα που είχε χτίσει και περιφρουρήσει μεταπολιτευτικά το αστικό κράτος. Συνολικά, το μεγάλο μέρος του λαού που έκανε την επιλογή αυτή απαγκίστρωσης θα αποτελέσει χώρο στόχευσης, εκβιασμών, απειλών καθώς και τεράστιων εσω-οργανωτικών συγκρούσεων και αντιφάσεων. Ήδη έχει ξεδιπλωθεί μια τεράστια επιχείρηση βίαιης επανασυντηρητικοποίησης της κοινωνίας και τρομοκράτησης της. Από τη στάση του ΚΚΕ θα κριθεί αν ο λαός που έκανε αυτό το πρώτο και εξαιρετικό βήμα θα ριζοσπαστικοποιηθεί περαιτέρω και θα χειραφετηθεί προς μια κατεύθυνση σοσιαλιστικής προοπτικής. Για να συμμετάσχει όμως το ΚΚΕ στη ζύμωση αυτή και να ενσαρκώσει τον ιστορικό ρόλο της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης οφείλει να εναρμονίσει τη σοσιαλιστική του θεωρία με την επαναστατική πρακτική. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί μέσα σε μια παράλληλη πραγματικότητα και έναν φαντασιακό χώρο δράσης. Το επιχείρημα ότι «εμείς είμαστε ο μαζικός χώρος» και όλοι οι άλλοι είναι απομονωμένοι, στο νέο μετεκλογικό τοπίο δε στέκει ούτε ποσοτικά.  Οι ιδέες και το πρόγραμμα του ΚΚΕ πρέπει να δοκιμαστούν και να συγκρουστούν μέσα στα κινήματα, επανα-νοηματοδοτώντας την κομμουνιστική αποφασιστικότητα, τη δημιουργία, την ευέλικτη τακτική, την πολιτική συμμαχιών, την ταξική αλληλεγγύη και μπολιάζοντας τα με την τεράστια πείρα και την οργάνωση του ταξικού κινήματος. Και πραγματικά στην παρούσα συγκυρία η οργανωμένη επαναστατική παρέμβαση του ΚΚΕ μέσα στην εργατική τάξη και το μαζικό κίνημα είναι περισσότερο απαραίτητη από ποτέ.΄

πηγή: The Trim