Να γελάσεις απ΄τα βάθη των χρυσών σου ματιών

ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ

... ένα γεράκι δύναμη

Πέντε χρόνια απουσίας συμπληρώνονται στις 7 Ιανουαρίου

Η Μαρία Δημητριάδη είναι πάντα στην καρδιά μας ως η τροβαδούρος της επανάστασης. Στις 7 Γενάρη συμπληρώνονται 5 χρόνια που αποχαιρετήσαμε την ξεχωριστή ερμηνεύτρια, που η φωνή της ταυτίστηκε με το επαναστατικό τραγούδι. Δεν την ξεχνάμε στις φοβερές εκείνες συναυλίες της 10ετίας του '70 και τις δεκαετίας του '80 στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του ΟΔΗΓΗΤΗ. Τα τραγούδια που ερμήνευσε με τον ξεχωριστό δικό της τρόπο εμπνέουν πάντα τους κομμουνιστές και τους συνοδεύουν στις πορείες και τις κινητοποιήσεις.

«Οι συνεργασίες μου είχαν πάντα και κάποιον άλλο λόγο, εκτός από τον καλλιτεχνικό. Υπήρχε ταύτιση, έστω σε κάποιο βαθμό, ιδεολογική, αισθητική. Και χωρίς να υπερηφανεύομαι δηλώνω ότι δεν έχω κάνει ποτέ ούτε μισή υποχώρηση στη δουλειά μου. Ούτε μισή! Και αυτό το πληρώνω. Υπήρξαν φορές που δεν είχα να καπνίσω τσιγάρο. Αλλά υποχώρηση δεν έχω κάνει. Ούτε μία καλημέρα δεν έχω πει σε κάποιον που δε θέλω να του την πω...», είχε εξομολογηθεί η Μαρία Δημητριάδη στο «Ριζοσπάστη» (17/2/2002). Το ήθος, η ποιότητα, η αξιοπρεπής και αγωνιστική στάση της σφράγισαν τη ζωή της ασυμβίβαστης τραγουδίστριας με την υπέροχη φωνή, η οποία έφυγε πρόωρα από τη ζωή.

Από μικρή προς μια μεγάλη πορεία

Ξεκίνησε να τραγουδά από παιδί. Στα 16 της χρόνια έκανε δίσκο, τα «Κορίτσια στον Ηλιο» του Σταύρου Ξαρχάκου. Μετά ήρθε ο «Ηλιος ο Πρώτος» και το «Χρονικό» του Γιάννη Μαρκόπουλου. Στο ενδιάμεσο είχε γνωρίσει τον Μίκη Θεοδωράκη, που τον είχαν σε κατ' οίκον περιορισμό. Κάνανε συνέχεια πρόβες... Δισκογραφεί το «Ενα πρωινό η Παναγιά μου» του Ξαρχάκου και μετά συναυλίες με τον Θεοδωράκη σε όλο τον κόσμο για δύο χρόνια. Ακολούθησαν δίσκοι της με τους Γιάννη Γλέζο, Νίκο Μαμαγκάκη. Ηδη έχει γνωρίσει τον Θάνο Μικρούτσικο, που έπαιζε πιάνο σε μια μπουάτ, τους «Δον Κιχώτες». Μετά από τη μεταπολίτευση (1975) κάνει και τον πρώτο του δίσκο, τα «Πολιτικά Τραγούδια», με τα οποία ξεκίνησε η δημιουργική συνεργασία τους. Ακολούθησαν η «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Φουέντε Οβεχούνα», «Τροπάρια για φονιάδες», «Τα τραγούδια της λευτεριάς». Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από την κασετίνα των οκτώ δίσκων με τα πολιτικά τραγούδια του συνθέτη που έβγαλε η «Λύρα», πριν λίγα χρόνια, στους πέντε τραγουδάει μόνο η Μαρία Δημητριάδη. Μετά από κάποια χρόνια, κάνει πάλι συναυλίες με τον Μίκη, τον Μαρκόπουλο. Δισκογραφικά συνέχισε με το «Δελτίο καιρού», με τραγούδια πολλών συνθετών σε πρώτη εκτέλεση, τα «Λιανοτράγουδα» του Θεοδωράκη, τον πρώτο δίσκο του Γιώργου Σταυριανού, την «Ελένη» του Χατζιδάκι, το «Εμπάργκο» του Μικρούτσικου, με άλλους τραγουδιστές, κ.ά. Μετά από το '90-'91 και δύο πολύ μεγάλες περιοδείες με τον Μίκη, άρχισε να αποτραβιέται. Ακολούθησαν δύο χρόνια δουλειάς της στο Βελιγράδι, την περίοδο του εμπάργκο. Εκανε συναυλίες κι ένα δίσκο, που με τη βοήθεια του υπουργείου Πολιτισμού της πρώην Γιουγκοσλαβίας, τα έσοδά του πήγαν για τους πρόσφυγες. Δύο χρόνια πηγαινοερχόταν στη Γιουγκοσλαβία. Τελευταία δισκογραφική της δουλειά ήταν οι «Δον Κιχώτες» των Παρασκευά Καρασούλου (στίχοι) και Θοδωρή Οικονόμου (μουσική). Οπως έλεγε, πολύ σημαντική ήταν η στιγμή της γνωριμίας της με τον Μίκη Θεοδωράκη, που από μικρό παιδάκι και λόγω οικογένειας ήταν το ίνδαλμά της. Επίσης, η συνεργασία της με τον Θάνο Μικρούτσικο και η γνωριμία της με τον Μάνο Χατζιδάκι.

Φωνή δυναμική και ταυτόχρονα τρυφερή, με μεγάλο ερμηνευτικό εύρος, η Μαρία Δημητριάδη υπήρξε μια από τις σημαντικότερες και πιο εκφραστικές Ελληνίδες τραγουδίστριες. Εβαλε το στίγμα της στο πολιτικό τραγούδι, ερμήνευσε μοναδικά στίχους κορυφαίων ποιητών και δημιουργίες μεγάλων Ελλήνων συνθετών, στρατεύτηκε στο κομμάτι εκείνο της τέχνης που αφουγκράζεται, οραματίζεται, αντιστέκεται στην εκμετάλλευση και το σκοτάδι της καταπίεσης, γι' αυτό μας λείπει πιο πολύ.

Με το κεφάλι πάντα ψηλά

Για τη σύνδεσή της με το πολιτικό τραγούδι, όπως είχε πει σε συνέντευξή της στο «Ριζοσπάστη»: «Αυτές είναι ετικέτες που στις βάζει ο κόσμος για πολλούς λόγους. Μπορεί την ίδια ετικέτα να σου τη βάλει και για καλό και για κακό. Εμένα μου έβαλαν την ετικέτα πολιτική τραγουδίστρια για κακό, τις εποχές που το πολιτικό τραγούδι ήταν υπό διωγμόν. Τη δεκαετία '70-'80 μέχρι αυγά στο κεφάλι έφαγα από διάφορους αντιδραστικούς. Στο Κιλκίς μας πετούσαν πέτρες... Κάναμε πολιτική δουλειά, καθώς οι συναυλίες μας δεν ήταν μόνο καλλιτεχνικά γεγονότα αλλά και μέσο πάλης. Πηγαίναμε στη Λάρυμνα πρωί πρωί, χειμώνα, σε ένα σινεμά καλοκαιρινό και τραγουδούσαμε. Κάθε Κυριακή πρωί τραγουδούσαμε σε κινηματογράφους της Αθήνας για απεργούς, παρόλο το ξενύχτι της προηγούμενης νύχτας στις μπουάτ. Το "πολιτική τραγουδίστρια" σήμαινε λοιπόν μέσα στα γεγονότα... Ομως, μετά από το '80 έγινε βρισιά. Δηλαδή, εσύ είσαι πολιτική τραγουδίστρια, έξω από εδώ. Δε θα τραγουδήσεις άλλο, τελείωσες. Κι έχανα το τρένο της ευκολίας, του να ελίσσεσαι... Δεν υπάρχουν, λοιπόν, ετικέτες. Υπάρχουν ερμηνευτές. Μόνο έτσι μπορείς ν' αφήσεις στίγμα. Και βέβαια πρέπει να έχεις και πολύ καλή φωνή...»

Ερμήνευσε δραματικά, υπέροχα, μοναδικά, την ποίηση των Ναζίμ Χικμέτ και Βολφ Μπίρμαν, που μελοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος στα «Πολιτικά Τραγούδια» (1975). Το ίδιο μοναδικές και οι επόμενες συνεργασίες της με το συνθέτη, στους αξεπέραστους δίσκους «Καντάτα για τη Μακρόνησο» (βασισμένη στον «Πέτρινο Χρόνο» του Ρίτσου), «Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι», στην εξεγερμένη «Φουέντε Οβεχούνα», στα «Τροπάρια για Φονιάδες», όπου ζωντανεύουν οι μορφές των Τσε Γκεβάρα, Ρόζας Λούξεμπουργκ, Καρυωτάκη, Πλουμπίδη, στα «Τραγούδια της Λευτεριάς» σε στίχους Μπρεχτ, Αναγνωστάκη, Ρίτσου, Φώντα Λάδη, Αλκη Αλκαίου.

Ερμηνείες αξεπέραστες, πότε λυρικές, τρυφερές, ψιθυριστές και πότε δυναμικές και αγέρωχες. Είτε τραγουδώντας για τους γερόντους της Μακρονήσου που «...δίπλα στα μάτια τους έχουν ένα δεντράκι καλοσύνη/ ανάμεσα στα φρύδια τους ένα γεράκι δύναμη/ κι ένα μουλάρι από θυμό μες στην καρδιά τους/ που δε σηκώνει τ' άδικο...», είτε πως «το πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο, είν' ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει», είτε πως «έτσι κι αλλιώς η Γη θα γίνει κόκκινη...».

Η Μαρία Δημητριάδη αντιστάθηκε με τόλμη και παρρησία στην ευκολία και στα κυκλώματα που λυμαίνονται το χώρο της τέχνης, με αποτέλεσμα να βρεθεί αντιμέτωπη με τις αντιξοότητες που δημιουργεί το σύστημα στους καλλιτέχνες που δεν υποτάσσονται στις επιδιώξεις του. Δε λύγισε... Πάντα παρούσα μέσα στα γεγονότα, συνόδευσε με τα τραγούδια της τους εργατικούς - αντιιμπεριαλιστικούς αγώνες των δεκαετιών '70 - '80 αλλά και αργότερα, μέχρι τέλους, ανταποκρινόμενη στα αγωνιστικά καλέσματα. Τραγουδώντας στις συναυλίες αλληλεγγύης προς τους αγωνιζόμενους και διωκόμενους λαούς, στους απεργιακούς αγώνες, στα μπλόκα των αγροτών. Με πίστη στο όραμα μιας δίκαιης κοινωνίας, συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ, στηρίζοντας τις θέσεις του και παλεύοντας μαζί του.

Η Μαρία Δημητριάδη είναι πάντα μαζί μας. Η φωνή της θα μας ταξιδεύει πάντα στις πιο όμορφες θάλασσες. Τις θάλασσες του αγώνα και της αισιοδοξίας: «Να γελάσεις απ' τα βάθη των χρυσών σου ματιών/ είμαστε μες στο δικό μας κόσμο/ Η πιο όμορφη θάλασσα/ είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει/ Τα πιο όμορφα παιδιά/ δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα/ Τις πιο όμορφες μέρες μας/ δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα/ Κι αυτό που θέλω να σου πω/ το πιο όμορφο απ' όλα/ δε στο 'χω πει ακόμα...»

Ριζοσπάστης, 5/1/2013

«Ναύπλιο»: Το «τελευταίο» τραγούδι της Μαρίας Δημητριάδη 

«Προέκυψαν ωραία τραγούδια αλλά έχασα κάθε διάθεση να τα ηχογραφήσω, όταν η Μαρία έφυγε από τη ζωή το Γενάρη του 2009»… Αυτά αναφέρει μεταξύ άλλων κατατοπιστικών που θα διαβάσετε, ο συνθέτης Μανώλης Ανδρουλιδάκης με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του άλμπουμ με τον τίτλο «Χάλκινα Φεγγάρια» όπου μεταξύ άλλων εμπεριέχεται και το γοητευτικό «Ναύπλιο». 

Ένα «νέο τραγούδι απ’ τα παλιά» που αποτελεί και την «τελευταία» κυκλοφορία της σπουδαίας Μαρία Δημητριάδη. Εξηγεί χαρακτηριστικά ο Ανδρουλιδάκης στο ένθετο του δίσκου: «Στα τέλη του 2003 πρωτοδιαβάσαμε, μαζί με τη Μαρία Δημητριάδη, τους στίχους του Κορίνθιου ποιητή Βασίλη Κανιάρη και διαπιστώσαμε ένα λόγο μεστό, επίκαιρο και σφριγηλό. Αποφασίσαμε, τότε, να βγάλουμε μια συλλογή με καινούρια πολιτικά τραγούδια. Προέκυψαν 3-4 ωραία τραγούδια –μεταξύ άλλων το Ναύπλιο- για τα οποία, όμως, έχασα κάθε διάθεση να τα ηχογραφήσω, όταν η Μαρία έφυγε από τη ζωή το Γενάρη του 2009. Όμως η φιλία και η συνεργασία με το Βασίλη παρέμεινε και νέα τραγούδια άρχισαν να δημιουργούνται. Κάποια από αυτά κρατάς αυτή τη στιγμή στα χέρια σου. 

Το έναυσμα για να ξεπεράσουμε τις συνεχείς αναβολές δόθηκε από ένα τηλεφώνημα, όπου ο Θόδωρος Αυγέρος με ενημέρωνε ότι έχει στα χέρια του ένα DVD από μια συναυλία στο Περιστέρι όπου η Μαρία Δημητριάδη τραγουδά το «Ναύπλιο». 

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και με πολλή υπομονή και μεράκι, ένας άλλος Θοδωρής, ο Μανωλίδης ανέσυρε ότι μπορούσε να ακουστεί από τη φωνή της Μαρίας από εκείνη τη συναυλία και γι’ αυτό του είμαι ευγνώμων. Όμως και το ότι από μια πρόχειρη ηχογράφηση από κάμερα, όπου η Μαρία δεν είχε ακόμη «χωνέψει» το τραγούδι εκμαιεύθηκε ολόκληρο το ρεφραίν και σημαντικό μέρος από τα κουπλέ, φανερώνει από μόνο του το πόσο σπουδαία τραγουδίστρια ήταν η Μαρία Δημητριάδη». 

*Το μέρος της φωνής Μαρίας Δημητριάδη ελήφθη από ζωντανή ηχογράφηση κατά τη συναυλία-αφιέρωμα του παραρτήματος Περιστερίου του Συλλόγου Απογόνων και Φίλων Εθνικής Αντίστασης και Δ.Σ.Ε. για τα 60 χρόνια αντιφασιστικής νίκης των λαών, που έγινε στις 1-4-2005 στο «Θέατρο Πολιτών» στο Περιστέρι. (Το χειροκρότημα στο τέλος του τραγουδιού είναι από την ίδια εκδήλωση). 

Φωνητικά: Κωνσταντίνα Σιδέρη, Κωνσταντίνα Παπαϊωάννου, Πέτρος Μπένος, Θεόδωρος Μανωλίδης.

πηγή

Η θάλασσα μόνη / στο Μπούρτζι τ’ αηδόνι δεν πάει ποτές / το κύμα φιλιώνει / μιλιά δε σηκώνει κι ακούει τι λες. / Αμέτρητα σπίτια / στου κάμπου τα στήθια αγάπες παλιές / τα μάτια σου δωσ’ μου / στις άκρες του κόσμου ν’ ανάψω φωτιές. / Μαζεύω τις λέξεις / να βρεις να διαλέξεις τις πιο καθαρές / στη γη μας απάνω / ποτέ μου δε χάνω, στο τέλος μου λες. / Πουλιά μας αρπάζουν / τα λόγια και κράζουν τους κατακτητές / στο Ναύπλιο Νυχτώνει / αγέρωχοι δρόμοι, βροχή μου μην κλαις