Με αφορμή κείμενο/μπροσούρα με τίτλο "Γιατί οι πολιτικοί αγαπούν το κυπριακό;" το οποίο κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2011 από την Ένωση Αναρχικών Κύπρου και στην προσπάθεια να διαλευκανθεί ή να διερευνηθεί το μη λεχθέν αλλά υπαρκτό και υποβόσκων θεωρητικό υπόστρωμα της εν λόγω μπροσούρας, το πιο κάτω κείμενο.
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ: ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ
Αντί προλόγου (κολλάζ για τον κομμουνιστικό εγωισμό)
«Ολόκληρη η ανθρώπινη ιστορία δεν είναι τελικά παρά η περιγραφή του πως η κοινωνία, αφού οργανώθηκε ενάντια στον εαυτό της, εξακολούθησε και εξακολουθεί, να υπερασπίζεται με σχιζοφρενικό ζήλο την αυτοκαταστροφή της. Η οικοδόμηση του πολιτισμού, της οργανωμένης κοινωνίας και της οικονομίας, σήμανε την απαρχή της εξουσιαστικής συμβίωσης των ανθρώπων, το θάνατο της ελευθερίας, της ατομικότητας και επομένως της συλλογικότητας… Σε μια τέτοια κατάσταση δεν υφίσταται ούτε η ατομικότητα, ούτε η συλλογικότητα, γιατί ο θάνατος της ατομικής ελευθερίας είναι ταυτόχρονα και θάνατος της δυνατότητας για επαφή, επικοινωνία και συλλογική λειτουργία. Σε μια τέτοια κατάσταση η ατομικότητα και η συλλογικότητα είναι θεαματικές, μη πραγματικές, καλουπωμένες σε σχέσεις εμπορευματικές και ανταλλακτικές, δηλαδή σε σχέσεις δέσμευσης και εξουσίας.»
Ουτοπία
«Κατά πρώτο λόγο, είναι απλό να αποδείξουμε στον Στίρνερ ότι είναι αναπόφευκτο για τον εγωιστή του να γίνει κομμουνιστής εξαιτίας του καθαρού εγωισμού του… Και είναι αλήθεια ότι πρώτα κάνουμε μια υπόθεση από μόνοι μας, μια εγωιστική υπόθεση, προτού κάνουμε οτιδήποτε για να την προωθήσουμε- και ως εκ τούτου ότι, με αυτήν την έννοια, ασχέτως οποιωνδήποτε ενδεχομένων υλικών φιλοδοξιών, είμαστε κομμουνιστές και εξαιτίας του εγωισμού μας, καθώς και εξαιτίας του εγωισμού επιθυμούμε να είμαστε ανθρώπινα όντα και όχι απλά άτομα»
Φρίντριχ Ένγκελς
«Η απληστία, στην πλήρη της έννοια, είναι η μοναδική δυνατή βάση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Οι παρούσες μορφές απληστίας διαλύονται, εντέλει, διότι αποδεικνύονται ελλιπώς άπληστες.
Η ουσία του κομμουνισμού είναι ο εγωισμός, η ουσία του εγωισμού είναι ο κομμουνισμός.»
For ourselves
«Η ατομική ιδιοκτησία δυσχεραίνει τον Ατομικισμό σε κάθε βήμα… Με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, τότε πραγματικά θα έχουμε όμορφο, υγιή Ατομικισμό. Κανείς δε θα χάνει τη ζωή του συσσωρεύοντας αγαθά και σύμβολα αγαθών. Θα ζει. Το να ζεις είναι το πιο σπάνιο πράγμα στον κόσμο. Οι πιο πολλοί άνθρωποι απλά υπάρχουν, αυτό είναι όλο»
Όσκαρ Ουάιλντ
«Η ατομική ιδιοκτησία είναι η ίδια η άρνηση του ατομικισμού και της ατομικής περιουσίας. Για τη συντριπτική πλειοψηφία των υπηκόων της δηλ. των προλεταρίων, η ατομική ιδιοκτησία δεν είναι κατά κανένα τρόπο ατομικός πλούτος, αλλά είναι μάλλον απώλεια (πώληση, αποξένωση) του εαυτού, είναι να είσαι άλλος από τον εαυτό σου, να είσαι άλλος για τους άλλους. Ακόμα και οι καπιταλιστές, οι κεφαλαιοκράτες δεν είναι παρά, στην καλύτερη περίπτωση, απλοί πράκτορες του κεφαλαίου- διαχειριστές της δικής τους (και των άλλων) στέρησης. Ο μυθικός “ατομικισμός” της καπιταλιστικής κοινωνίας μπορεί να πραγματωθεί μονάχα μέσα στην άρνησή του και στην άρνηση της κοινωνίας από την οποία εκπηγάζει. Έτσι η Παρισινή Κομμούνα του 1871, η πρώτη πραγματωμένη “δικτατορία του προλεταριάτου”, επιχείρησε να καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία, προκειμένου “να κάνει αλήθεια τον ατομικό πλούτο”
For ourselves
«ο ντανταϊσμός απαιτεί:
I. Τη διεθνή επαναστατική ένωση των δημιουργών και διανοούμενων όλου του κόσμου, με βάση το ριζοσπαστικό κομμουνισμό
II. Τη σταδιακή εισαγωγή της αεργίας μέσα από τη γενικευμένη εκμηχάνιση όλων των δραστηριοτήτων (σ.σ. εννοεί της εργασίας). Διότι μονάχα η αεργία θα προσφέρει σε κάθε άτομο τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσει την αλήθεια της ζωής και να συνηθίσει επιτέλους να δημιουργεί τις δικές του εμπειρίες.
III. Την άμεση κατάργηση κάθε ιδιοκτησίας (την κοινωνικοποίησή της)…»
Ρίχαρντ Χύλζενμπεκ
Από το μικροαστικό φιλοτομαρισμό
στον επαναστατικό ατομικισμό
1
Για όσους βλέπουν επιφανειακά την επαναστατική ιστορία, βλέπουν στη ρωσική επανάσταση του 1917 τη μεγαλύτερη νίκη του επαναστατικού κινήματος. Οι καταστασιακοί, εύστοχα, στην επικράτηση των μπολσεβίκων είδαν την πιο «επαίσχυντη ήττα», μια φαινομενική επιτυχία που εξελίχθηκε σε θεμελιώδη ήττα, με την άνοδο του ρεφορμισμού και την εγκατάσταση στην εξουσία της κρατικής γραφειοκρατίας: «η μπολσεβίκικη επανάσταση, δεν είναι σε τελική ανάλυση παρά η πιο βαριά ως προς τις συνέπειες ήττα» ( I.S., Για την αθλιότητα των φοιτητικών κύκλων).
Με το πραξικόπημα των μπολσεβίκων σε βάρος της συμβουλιακής (σοβιετικής) επανάστασης του 1917, την ανάδυση στην εξουσία μιας νέας γραφειοκρατικής ελίτ και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας επί του προλεταριάτου (που ψευδώς αυτοχρίζεται ως δικτατορία του προλεταριάτου) ξαφνικά ο κομμουνισμός έγινε συνώνυμο του ολοκληρωτισμού, της ιδεολογίας της παραγωγικότητας ( σταχανοφισμός και ιεροποίηση της εργασίας, η οποία παρέμεινε μισθωτή), των γκούλαγκ, της στρατιωτικοποίησης, της καταστολής και του επεκτατισμού. Σε τελική ανάλυση, η στρέβλωση και η μπολσεβικοποίηση του κομμουνισμού ήταν οι μεγαλύτερη ήττες του επαναστατικού κινήματος. Ήττες τόσο υλικές, όσο και πνευματικές. Είναι, όμως, ο κομμουνισμός ιδιοκτησία των γραφειοκρατών; Είχαν καμιά σχέση οι γραφειοκρατικές δικτατορίες του «υπαρκτού» με τον κομμουνισμό; Όχι, ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε οι γραφειοκράτες, ούτε καν ο Μαρξ ή ο Κροπότκιν.
Και, από την άλλη, ο Ατομικισμός ταυτίζεται με το βλέμμα του ευτραφούς επιχειρηματία, που στο αχόρταγο βλέμμα του βλέπουμε, αντί για τις κόρες των ματιών του, το σήμα του δολαρίου;
Όχι λοιπόν! Ο κομμουνισμός ανήκει στους ατομικιστές και ο ατομικισμός στους κομμουνιστές!
2
Παιχνίδι με τις λέξεις, θα πουν κάποιοι. Βυζαντινολογίες…
Οι λέξεις, όμως, δεν είναι απλά πυροτεχνήματα, είναι κομμάτι της ιστορικής ύλης και της ιστορικής διαδικασίας. “Το να τις εγκαταλείψεις τους σφετεριστές τους, να επινοήσεις νέες λέξεις ή να χρησιμοποιήσεις άλλες λέξεις εξαιτίας της δυσκολίας να ανακτήσεις τις αληθινές, ιστορικές λέξεις, σημαίνει να εγκαταλείπεις το πεδίο στον εχθρό. Είναι μια θεωρητική παραχώρηση που δεν μπορούμε να ανεχθούμε. Το να κάνουμε μια τέτοια παραχώρηση θα σήμαινε μόνο το να συμβάλουμε στη σύγχυση, σε μια σύγχυση που, εν μέρει, σχηματίζει βάση της κατεστημένης τάξης. Η εκ μέρους μας αντιστροφή της προοπτικής, αντιθέτως, προχωρεί στη διαύγαση των ίδιων των όρων της σύγχυσης.”
Σ’ αυτό το κείμενο θα νοηματοδοτήσουμε εκ νέου δυο λέξεις, που μέσα στον κόσμο της φαινομενικότητας έχουν διαστρεβλωθεί και κατασυκοφαντηθεί: Ατομικισμός και Κομμουνισμός. Και θα υποστηρίξουμε ότι η Επανάσταση, η Αναρχία, ο Ατομικισμός και ο Κομμουνισμός, όχι απλώς δεν είναι έννοιες αλληλοαποκλειόμενες, αλλά συμπληρώνουν η μία την άλλη, στον αέναο αγώνα για ατομική και συλλογική απελευθέρωση.
3
«Το πλούσιο ανθρώπινο ον και η πλούσια ανθρώπινη
ανάγκη αντικαθιστούν τον πλούτο και την αθλιότητα
της πολιτικής οικονομίας» (Μαρξ)
Ένα από τα μεγαλύτερα ψεύδη της ιδεολογίας, απότοκος της ιδεαλιστικής/ χριστιανικής κληρονομιάς, είναι το ψεύδος της ανιδιοτέλειας (ενίοτε και «επαναστατικής»).
Ανιδιοτέλεια υποτίθεται ότι είναι να πράττεις δίχως προσωπικό όφελος. Σε έναν κόσμο που ο φιλοτομαρισμός και η ανταλλακτικές σχέσεις είναι ο νόμος, η ανιδιοτέλεια είναι το ιδεολογικό ψέμα που δικαιώνει τη βρωμιά του υπάρχοντος κόσμου. Στη συνηθέστερη περίπτωση η ανιδιοτέλεια, η εργαλειακή χρήση της ανθρωπιάς (η ιδεολογία του ανθρωπισμού) γίνεται το άλλοθι της διαιώνισης της πλέον ταπεινής μορφής απληστίας: της ατομικής ιδιοκτησίας, της γενικευμένης φτώχειας που μασκαρεύεται ως πλούτος. Η ανιδιοτέλεια και ο ανθρωπισμός δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν: “είναι ανήθικο να χρησιμοποιείς την ατομική ιδιοκτησία με σκοπό να ανακουφίσεις τα φοβερά δεινά που προκύπτουν από το θεσμό της ατομικής ιδιοκτησίας”. Σε μια κομμουνιστική κοινωνία γνήσιας αλληλεγγύης, χωρίς ανταλλακτικές σχέσεις, η ανιδιοτέλεια θα εξαφανιστεί ως άχρηστη. Γιατί από κάθε μας πράξη θα αντλούμε προσωπική ευχαρίστηση. Κι αυτό θα είναι το προσωπικό μας όφελος.
Στην πιο ειλικρινή της εκδοχή (και στην επαναστατική της εκδοχή, από τον κοινωνισμό μέχρι το νετσαγιεφισμό), η ανιδιοτέλεια γίνεται το αυτομαστίγωμα, ο ασκητισμός, η φιλοπονία, η αυτοθυσία, ο καλογερισμός. Παντού και πάντα είχε τα ίδια αποτελέσματα: τα βίαια ξεσπάσματα κατά του εαυτού, την τρέλα. Όπως στις καλόγριες, που η ερωτική στέρηση προκαλεί σεξουαλικές φαντασιώσεις με το Σατανά, έτσι και η ανιδιοτέλεια μετατρέπει την ανθρωπιά και την επανάσταση σε μια αποστειρωμένη και απονευρωμένη φαντασίωση. Δεν είναι ανθρωπιά, είναι η αναπαράστασή της. Δεν είναι επανάσταση, είναι μια απλή και ταπεινή ονείρωξη…
Ας βάλουμε τελεία στο ψεύδος της ανιδιοτέλειας, ας βάλουμε τέλος στον ψευδή τεμαχισμό της ατομικότητας και της συλλογικότητας. «Η αυθεντική κοινή ζωή», έλεγε ο Μαρξ, «προέρχεται από την ανάγκη και τον εγωισμό των ατόμων, δηλ. μέσα από την ενεργοποίηση της ίδιας τους της ύπαρξης».
«Ένας άνθρωπος που δε σκέφτεται τον εαυτό του δε σκέφτεται καθόλου». Η επανάσταση ξεκινάει από εμάς και καταλήγει πάλι σε εμάς. Εμείς είμαστε η αφετηρία της επανάστασης, εμείς είμαστε η ίδια η επανάσταση ( παρ’ όλα αυτά, δεν είμαστε και λήξη της επανάστασης, καθώς η επανάσταση δεν έχει λήξη…). Μοναδικό επαναστατικό υποκείμενο είναι ο εαυτός μας. Επαναστατούμε, όχι αποδεχόμενοι μια επιβαλλομένη -από τα πάνω- συλλογική ταυτότητα (προλετάριος, μετανάστης κλπ), αλλά αρνούμενοι τους επιβαλλόμενους ρόλους. Επαναστατούμε ως συλλογικότητα ατομικιστών.
Ανακεφαλαιώνοντας: στην υπάρχουσα αθλιότητα των ανταλλακτικών/εμπορευματικών σχέσεων, στην υπάρχουσα δικτατορία της κενότητας και της μετριότητας, η ιδιοτέλεια και η ανιδιοτέλεια είναι οι διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος. Είναι τα δύο πρόσωπα του Ιανού. Σκάψε βαθιά μέσα στην ανιδιοτέλεια και θα βγεις από την άλλη μεριά…
Οι παρούσες μορφές ανιδιοτέλειας διαλύονται, εντέλει, διότι αποδεικνύονται ελλιπώς ανιδιοτελείς…
4
Ο γνήσιος ατομικισμός, ο αυθεντικός εγωισμός πραγματώνεται μόνο μέσω της γνήσιας συλλογικότητας. « Ο “εαυτός” υπάρχει μόνο ως συνεταιρισμός εαυτών, ως μια σύνδεση με άλλους εαυτούς, ως σύμπραξη εαυτών, ως κοινωνία». Ο τεμαχισμός του ατόμου και της κοινωνίας υπάρχει μόνο στα μυαλά των ιδεολόγων (είτε του μεταφυσικού κοινωνισμού, είτε της αντανάκλασής του: του μεταφυσικού ατομικισμού). Δεν υπάρχει εξωκοινωνικό άτομο. Το άτομο πλάθεται από την κοινωνία και την πλάθει ταυτόχρονα: «σκάψε βαθιά μέσα στο άτομο και θα βρεις την κοινωνία. σκάψε βαθιά μέσα στην κοινωνία και θα βρεις το άτομο. Σκάψε βαθιά στο ένα και θα βγεις από την “άλλη” μεριά».
Και γι αυτόν ακριβώς το λόγο, ο αγώνας μας είναι αντικοινωνικός και ταυτόχρονα κοινωνικός. Γιατί θέλουμε να συντρίψουμε την υπάρχουσα κοινωνία της αλλοτρίωσης και της γενικευμένης φτώχειας. Γιατί θέλουμε να δραπετεύσουμε από το βασίλειο της αθλιότητας του υπάρχοντος και να δημιουργήσουμε την κοινωνία των ελεύθερων ατόμων και του γενικευμένου πλούτου.
5
Η υπάρχουσα μορφή του εγωισμού είναι κάτι παραπάνω από ελλιπής. Είναι η ιδιώτευση και η εξατομίκευση, είναι ο φιλοτομαρισμός και η θρησκεία της συσσώρευσης. Είναι η αποξένωση και η απομόνωση. Είναι η αρπαγή και η δίδυμη αδερφή της: η φιλανθρωπία. «Διότι απλούστατα ο καθένας κάτω από την επικράτηση του κεφαλαίου είναι καταδικασμένος να επιδιώκει την απληστία με αυτόν το στενό, περιορισμένο τρόπο». Η κοινωνία της ατομικής ιδιοκτησίας, είναι κοινωνία της μιζέριας, πλούσια μόνο σε φτώχεια (υλική και υπαρξιακή) Πρέπει από σήμερα κιόλας να κηρύξουμε το πόλεμο σ’ αυτόν ψευδο-εγωισμό:
«ο εξαθλιωμένος άνθρωπος, τυπικός στην καπιταλιστική κοινωνία, ο αποκαλούμενος “άπληστος”, είναι ένας άνθρωπος που ενθουσιάζεται μονάχα από το χρήμα, που ενδιαφέρεται μονάχα για αποσπάσματα, για θραύσματα άλλων ανθρώπων- να αγοράσει τις δεξιότητές τους, τις υπηρεσίες τους, τα προϊόντα τους, ενώ τα υπόλοιπα “δεν είναι δική του δουλειά”, δεν τον αφορούν. Ζει σε έναν κόσμο γεμάτο πόρνες, δηλαδή σε έναν κόσμο προλεταρίων. Είναι ο αφέντης της μερικής οικειοποίησης ανθρώπου από άνθρωπο. Δηλαδή, της εκμετάλλευσης».
Η άρνηση του υπάρχοντος κόσμού περνάει και από την άρνηση του υπάρχοντος ατομικισμού. Είναι ένας ατομικισμός φτωχός, χωλός, ανάπηρος. Ο κόσμος αυτός δε μας κάνει, το ίδιο και ο ατομικισμός του. Ο κομμουνισμός είναι το ανώτερο στάδιο του εγωισμού. Ένας γνήσιος ατομικισμός, μπορεί να πραγματωθεί μονάχα σε μια κοινωνία των από κοινού ηδονών, του κοινωνικού πλούτου (και όχι της πρωτογονιστικής σπάνης). Ο θάνατος του εμπορεύματος, της μισθωτής εργασίας, της αλλοτριωμένης/ εξουσιαστικής κοινωνίας, του κατακερματισμού, του κρατισμού, της πολιτικής, της ιδιωτικής ιδιοκτησίας θα σημάνει την ανατολή του πλήρους Ατομικισμού, του πλήρους Κομμουνισμού, της Αναρχίας…
Γιατί, Κομμουνισμός χωρίς Αναρχία και Ατομικισμό, σημαίνει γενικευμένη σκλαβιά. Γιατί, Αναρχία και Ατομικισμός, χωρίς Κομμουνισμό σημαίνει συνέχιση της παρούσας στέρησης και της φτώχειας, με άλλα μέσα, μια παλινδρόμηση. Γιατί, Ατομικισμός χωρίς Αναρχία και Κομμουνισμό, σημαίνει (ακόμα και όταν γίνονται ειλικρινείς απόπειρες ξεπεράσματος του ατομικισμού του υπάρχοντος κόσμου) περικύκλωση από τον κόσμο της ανελευθερίας. Η κατάρρευση αυτού του ατομικισμού είναι θέμα χρόνου.
6.
«στην αστική κοινωνία, όπου οι αντιθέσεις μεταξύ των ανθρώπων, είναι μόνο αντιθέσεις που δεν έχουν να κάνουν με τον ίδιο τον άνθρωπο, είναι ακριβώς οι πραγματικές αντιθέσεις, οι αντιθέσεις ποιότητας που δε διατηρούνται. Ο κομμουνιστής δε θέλει να χτίσει μια συλλογική ψυχή. Θέλει να δημιουργήσει μια κοινωνία όπου οι ψευδείς αντιθέσεις θα εξαφανιστούν. Κι όταν αυτές οι ψευδείς αντιθέσεις εξαφανιστούν, ανοίγουν όλες οι δυνατές πραγματικές αντιθέσεις»
Κάλεσμα
Και να το πούμε ξεκάθαρα. Ο κομμουνισμός και η αναρχία, δεν είναι κανένας παράδεισος κοινωνικής αρμονίας, δεν ταυτίζεται με τα χαζοχαρούμενα χιλιαστικά κηρύγματα, δε θα γίνουν ξαφνικά όλοι οι άνθρωποι αδέλφια. Ο χιλιασμός, η τελολογία, η εσχατολογία και η προνοιακή αντίληψη της ιστορίας, που μπαίνουν από το παράθυρο στο επαναστατικό κίνημα, πρέπει να πολεμηθούν λυσσαλέα από την επαναστατική θεωρία. Πρέπει να πετάξουμε όλη αυτή τη χριστιανική κληρονομιά του επαναστατικού κινήματος στις χωματερές της ιδεολογίας. Ο κομμουνισμός και η αναρχία είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας κοινότητας πλούτου, γνήσιου πλούτου (υλικού και πνευματικού).
Ο πλούτος αυτός καμιά σχέση δεν έχει με τη σημερινή αγχώδη συσσώρευση χρημάτων και εμπορευμάτων (άχρηστων κατά 99%). Ο κομμουνισμός και η αναρχία είναι οι μοναδικές ικανές καταστάσεις που θα δημιουργήσουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα χτιστεί η ανώτερη μορφή του ατομικισμού.
7
«Ο ντετερμινισμός και ο νόμος αιτίου και αιτιατού, είναι νεκρός από καιρό. Τα επαναστατικά μέσα που χρησιμοποιούμε, ακόμα και η εξέγερση, δεν οδηγούν αναγκαστικά στην κοινωνική επανάσταση. Το μοντέλο, το τόσο αγαπητό στους θετικιστές του προηγούμενου αγώνα, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Σ’ έναν κόσμο όπου τίποτα δεν είναι αληθινό, όλες οι ελπίδες επιτρέπονται. Το ιστορικό παιχνίδι δε θα μπορούσε ποτέ να είναι ένας νόμος κι ένας πόλεμος την ίδια στιγμή. Και άλλωστε, δε θα είχε κανένα ενδιαφέρον στην πρώτη περίπτωση»
Κύκλος Κόλαση- Λυσσασμένοι
Δεν γνωρίζουμε αν η Αναρχία και ο Κομμουνισμός θα πραγματωθούν κάποτε στο μέλλον. Ούτε και μας ενδιαφέρει. Δεν έχουμε καμιά διάθεση για μελλοντολογία. Ούτε πιστεύουμε σε επίγειους παραδείσους. Παρ’ όλα αυτά, αναγνωρίζουμε ότι ο αγώνας για την επαν-οικειοποίηση της ζωής (η “ουτοπία”, όπως χαρακτηρίζεται από τα απονευρωμένα ανθρωπάρια του σήμερα) δεν είναι κάτι μακρινό, υπάρχει και αναπνέει ακόμα και τώρα, στον παλιό κόσμο. Σε κάθε μας πράξη. Το μόνο που μας μένει είναι το γκρέμισμα του παλιού κόσμου, η αναβολή της αναβολής. Όλα τ’ άλλα είναι προφάσεις για αναβολές.
Περί εξουσίας (ακόμη ένα κολλάζ…)
«Η εξουσιαστική/ αυταρχική προσωπικότητα είναι κατ’ ουσίαν η προσωπικότητα σκλάβου, είναι η δουλοπρεπής προσωπικότητα, εκείνη που έχει ανάγκη την εξουσία, που δεν μπορεί να τα καταφέρει δίχως αυτήν. Αυτή η χαρακτηροδομή κρύβει την ουσία της στο ρόλο του αφέντη. Αποκαλύπτει την ουσία της στο ρόλο του δούλου. Η καπιταλιστική κοινωνία είναι θεμελιωμένη στη διευρυμένη και εκτεταμένη αναπαραγωγή της έξης της υποταγής, της αποξένωσης, της αλλοτρίωσης της υποκειμενικότητας, της μισθωτής εργασίας»
For ourselves
«Όλοι οι τρόποι διακυβέρνησης είναι αποτυχημένοι. Ο δεσποτισμός είναι άδικος για όλους, συμπεριλαμβανομένου και του δεσπότη, ο οποίος πιθανόν να είναι πλασμένος για καλύτερα πράγματα. Οι ολιγαρχίες είναι άδικες για τους πολλούς και οι οχλοκρατίες άδικες για τους λίγους. Μεγάλες προσδοκίες δημιουργήθηκαν κάποτε για τη δημοκρατία. Αλλά η δημοκρατία απλά σημαίνει ξυλοφόρτωμα του λαού από το λαό για το λαό. Και πρέπει να το πω ότι ήταν καιρός, γιατί κάθε εξουσία εξευτελίζει εντελώς. Εξευτελίζει αυτούς που την ασκούν και εξευτελίζει αυτούς πάνω στους οποίους ασκείται. Όταν χρησιμοποιείται βίαια, ολοκληρωτικά και αδίστακτα, παράγει ένα καλό αποτέλεσμα, δημιουργώντας ή αναδεικνύοντας σε κάποιο βαθμό, το πνεύμα της εξέγερσης και τον Ατομικισμό που θα τη σκοτώσει. Όταν εφαρμόζεται με κάποιο βαθμό ευγένειας και συνοδεύεται από δώρα και ανταμοιβές, διαφθείρει τρομερά. ο λαός, σ’ αυτήν την περίπτωση, έχει λιγότερη συναίσθηση της φρικτής πίεσης που του ασκείται και γι αυτό συνεχίζει τη ζωή του σε ένα είδος χυδαίου βολέματος, σα ζώο που το χαϊδεύουν, χωρίς ποτέ να αντιλαμβάνεται ότι πιθανώς σκέφτεται τις σκέψεις άλλων ανθρώπων, ότι ζει με τους κανόνες άλλων ανθρώπων…
“αυτός που θα ήθελε να είναι ελεύθερος”, λέει ένας ωραίος στοχαστής, “δεν πρέπει να προσαρμόζεται”. Και η εξουσία, δωροδοκώντας τους ανθρώπους για να προσαρμόζονται, παράγει ένα χονδροειδές είδος υπερτροφικής βαρβαρότητας ανάμεσά μας»
Όσκαρ Ουάιλντ
«Η δημοκρατία- κι αυτό ισχύει για όλες τις μορφές διακυβέρνησης- είναι μια αντίφαση, ένα ψέμα και στην ουσία μια καθαρή υποκρισία. Η πολιτική ελευθερία είναι μια φαινομενική ελευθερία και η χειρότερη μορφή σκλαβιάς, το πρόσχημα της ελευθερίας και άρα η χειρότερη υποδούλωση. Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική ισότητα. Γι αυτό η δημοκρατία πρέπει να γίνει κομμάτια, όπως και κάθε άλλη μορφή διακυβέρνησης»
Φρίντριχ Ένγκελς
«Ο Σοσιαλισμός, ο Κομμουνισμός, ή όπως κανείς διαλέξει να τον ονομάσει, μετατρέποντας την ατομική ιδιοκτησία σε δημόσιο πλούτο και αντικαθιστώντας τον ανταγωνισμό με τη συνεργασία, θα επαναφέρει την κοινωνία στη σωστή κατάσταση ενός εξολοκλήρου υγιούς οργανισμού και θα διασφαλίσει την υλική ευμάρεια καθενός μέλους της κοινότητας. Θα αποδώσει, στην ουσία, στη Ζωή το σωστό θεμέλιο και το κατάλληλο περιβάλλον. Αλλά, για την πλήρη ανάπτυξη της Ζωής στο ύψιστο στάδιο της τελειότητας, χρειάζεται κάτι ακόμα. Αυτό που χρειάζεται είναι ο Ατομικισμός. Εάν ο σοσιαλισμός είναι αυταρχικό, εάν υπάρχουν κυβερνήσεις οπλισμένες με οικονομική ισχύ, εάν με μια λέξη, πρόκειται να έχουμε Βιομηχανικές Τυραννίες, τότε το τελευταίο στάδιο του ανθρώπου θα είναι χειρότερο από το πρώτο»
Όσκαρ Ουάιλντ
Πηγές:
For ourselves: Δικαίωμα στην απληστία, εκδ. Ερατώ/ Όσκαρ Ουάιλντ: Η ψυχή του ανθρώπου στο σοσιαλισμό, εκδ Στοχαστής/ Ρίχαρντ Χύλζενμπεκ: Εμπρός Νταντά, εκδ. Ελεύθερος Τύπος/ Συμμορία με προλεταριακή μνήμη: Η εξέγερση του παρισινού προλεταριάτου και η ανακήρυξη της Κομμούνας του 1871/ Κύκλος Κόλαση-Λυσσασμένοι: επαναστατικό κίνημα και αυτοδιαχειριζόμενος καπιταλισμός/ Κάλεσμα / Ουτοπία/ Πανοπτικόν
"Ασύμμετρη Απειλή", 2008
24.2.11
Γιατί οι πολιτικοί αγαπούν το κυπριακό;
Το πιο κάτω κείμενο γράφτηκε και κυκλοφόρησε σε μπροσούρα από την Ένωση Αναρχικών Κύπρου τον Φεβρουάριο του 2011
Γιατί οι πολιτικοί αγαπούν το κυπριακό;
Το κυπριακό πρόβλημα και ο εθνικισμός χαρίζουν υγεία και χαμόγελα στο κράτος και το κεφάλαιο…
Και την έβδομη ημέρα η Εξουσία είπε: «Εγένετο το Κυπριακό πρόβλημα και ας μη λυθεί ποτέ!»
Αντίθετα με τις διαδεδομένες αντιλήψεις, η γέννηση του εθνικισμού (και ο διαχωρισμός των δύο κοινοτήτων) στην Κύπρο είναι πολύ πρόσφατη. Οι απαρχές του βρίσκονται (όχι συμπτωματικά) σχεδόν ταυτόχρονα με το «νοίκιασμα» του νησιού από τους άγγλους αποικιοκράτες, δηλαδή το 1878. Οι εθνικές ταυτότητες που βλέπουμε σήμερα (αλλά και το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα) όχι μόνο ήταν άγνωστες τότε (αναφορές σε Έλληνες και Τούρκους δεν υπάρχουν πριν την έλευση των άγγλων, παρά μόνο σε χριστιανούς και μουσουλμάνους) αλλά αντίθετα υπήρξαν παραδείγματα κοινής αντίστασης μουσουλμάνων και χριστιανών ενάντια στη φορολογία των τοπικών αρχόντων, Οθωμανών και εκκλησίας. Η εισαγωγή του εθνικισμού και ο διαχωρισμός του λαού προήλθε κυρίως από τους Άγγλους αποικιοκράτες, οι οποίοι ουσιαστικά και θεσμικά πλέον, οργάνωσαν τους εθνικούς διαχωρισμούς.
Οι αποικιοκράτες χρησιμοποίησαν τους εθνικούς μύθους για να εφαρμόσουν τη γνωστή τακτική του «διαίρει και βασίλευε» και να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο νησί. Ταυτόχρονα, οι ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι αστοί χρησιμοποίησαν τα εθνικά ιδεώδη για να προασπίσουν αρχικά τα οικονομικά τους συμφέροντα, αφού πρώτιστο μέλημα ήταν η άμυνα ενάντια στην «κουμμουνιστική απειλή.» Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν τον «πατριωτικό αγώνα» με σκοπό την κατάληψη των κενών που θα άφηνε η εγκατάλειψη της εξουσίας του νησιού από τους Άγγλους. Το φαινόμενο του εθνικισμού και των εθνικών μύθων είναι, και στην Κύπρο, ένα καλοφτιαγμένο ιδεολόγημα που χρησιμοποιείται από την εξουσία και το κεφάλαιο για να υπονομεύσουν τα ταξικά κινήματα και οποιαδήποτε αντίσταση ενάντια στις επιλογές των κυρίαρχων. Τα δικοινοτικά εργατικά κινήματα των δεκαετιών ’30 και ’40, που ήταν ανταγωνιστικά στη Βρετανική εξουσία, πολεμήθηκαν από τους αστούς και των δύο κοινοτήτων, οι οποίοι χρησιμοποίησαν το εθνικό ιδεολόγημα για να τα αποδυναμώσουν, όπως έγινε στην περίπτωση των Οκτωβριανών, το ’31.
Το παράδειγμα της Κύπρου είναι ένα από τα πολλά στην παγκόσμια ιστορία όπου το εθνικό πρόβλημα εμφανίστηκε και αφάνισε οποιεσδήποτε απόπειρες ταξικής/κοινωνικής σύγκρουσης, που είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται από τα μέσα της δεκαετίας του ΄30. Η Κύπρος αποτελεί ισχυρό χαστούκι στη μαρξιστική ορθοδοξία που βλέπει τους εθνικούς και εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες ως τα πρώτα βήματα της ταξικής πάλης. Η αφοσίωση των ελληνοκύπριων συνδικαλιστών στο εθνικό όραμα της ένωσης με την Ελλάδα διέσπασε την κοινή δράση των δύο κοινοτήτων, (όπως ήταν οι εργατικοί αγώνες της δεκαετίας του ’40, ο κοινός εορτασμός της πρωτομαγιάς του ’48 κοκ). Οι ηγεσίες των ε/κ και τ/κ συνδικάτων (ακόμα και του ΑΚΕΛ/ΠΕΟ) έστρεφαν τον αγώνα των εργαζομένων, όχι ενάντια στα αφεντικά, αλλά η μια κοινότητα ενάντια στην άλλη, για να μπορέσουν να πραγματώσουν τα εθνικά οράματά τους.
Το έθνος είναι ο συνεκτικός δεσμός κυρίαρχων και καταπιεσμένων, αφεντικών και δούλων. Οι εθνικοί μύθοι εξυπηρετούν και διαιωνίζουν την ταξική κοινωνία, αφού καλλιεργούνται από την αστική τάξη, έτσι ώστε τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα να θεωρούν ότι ο εχθρός τους βρίσκεται σε ένα άλλο έθνος, (στην προκειμένη περίπτωση πως ο εχθρός είναι η άλλη κοινότητα) και να μην στρέφονται ενάντια στα αφεντικά και τους εξουσιαστές που καθημερινά τους κλέβουν τη ζωή. Η εθνική ενότητα η οποία δημιουργείται, σημαίνει συναίνεση των καταπιεσμένων στην αφαίμαξη της ζωής τους, ταξική/κοινωνική ειρήνη, και μια κατάσταση κοινωνικής απάθειας απέναντι σε οτιδήποτε θυμίζει ταξική πάλη και κοινωνική δράση και αντίσταση.
Η ύπαρξη του κυπριακού προβλήματος σήμερα είναι ο κύριος πυλώνας του παραγόμενου εθνικισμού. Το κυπριακό με τη σειρά του δίνει λόγο ύπαρξης σε σχεδόν όλα τα πολιτικά κόμματα, τα οποία, από αριστερά μέχρι ακροδεξιά συμμετέχουν ενεργά στη διάχυση των εθνικών μύθων στην κοινωνία. Οι εξουσιαστές έχουν χρησιμοποιήσει μια πετυχημένη, σε γενικές γραμμές, στρατηγική όσον αφορά το κυπριακό. Με το να προβάλλεται συνέχεια στις ειδήσεις, να γίνονται συνεχώς συζητήσεις στα ραδιόφωνα, και να διδάσκεται η μονόπλευρη και εθνικιστική πλευρά των γεγονότων μέσα στα σχολεία, έχουν καταφέρει να «κρύψουν» το κυπριακό πρόβλημα, κάνοντας την κοινωνία να το βαρεθεί. Έτσι, έχουν ωθήσει ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας στο να πιστεύει πως η μόνη επιλογή που έχει είναι να διαλέγει ένα πολιτικό κόμμα ή ηγέτη, μέσα από τις εκλογικές διαδικασίες, για να την εκπροσωπεί στις συζητήσεις και τις συνομιλίες για το εθνικό ζήτημα. Ταυτόχρονα, το κυπριακό που προβάλλεται ως το μέγιστο και σχεδόν μοναδικό πρόβλημα του τόπου δίνει την ευκαιρία στην πολιτική ηγεσία να περνά τις αντιλαϊκές της πολιτικές χωρίς την αντίδραση της κοινωνίας (και να αγνοεί παντελώς άλλα κοινωνικά προβλήματα) με πρόσχημα πάντα το κυπριακό.
Όσον αφορά το πώς θα έρθουν οι δύο κοινότητες κοντά, (απαραίτητη προϋπόθεση για να αναπτυχθούν κοινωνικά κινήματα ανταγωνιστικά στην εξουσία) αυτό δε θα γίνει με το άνοιγμα οδοφραγμάτων, ούτε με κομματικά πανηγύρια «ειρήνης και φιλίας¨», ούτε με μια λύση επιβαλλόμενη από τα πάνω.
Συγκεκριμένα, το αίτημα για άνοιγμα των οδοφραγμάτων είναι παγίδα, που θελημένα ή μη οδηγεί με ακρίβεια στην επισημοποίηση της διχοτόμησης ή διαφορετικά είναι η άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος. Το δίπολο Επαναπροσέγγιση (UNOPS,συνομιλίες κλπ) ή Διχοτόμηση (εθνικιστές, αίτημα για ένωση κλπ) με λογικές του στυλ «δεν είσαι μαζί μας είσαι «απορριπτικός» ή «προδότης» αντίθετα πολώνει την κατάσταση στον ίδιο φαύλο κύκλο των «διαπραγματεύσεων» και των κομματικών τερτιπιών.
Οι ε/κ και οι τ/κ θα έρθουν πιο κοντά μέσα από τα κοινά βιώματα, και την αλληλεγγύη, μέσα από την κοινή δράση και αντίσταση, την οποία προσπαθούμε να κινήσουμε και να καταλύσουμε ως αναρχικοί και αγωνιζόμενοι άνθρωποι.
Ο στρατός ως μηχανισμός εξουσίας προάγει τα εθνικά ιδεώδη και στις δύο πλευρές, την πειθαρχία, την υπακοή και την ιεραρχία. Στην Κύπρο υπάρχουν 6 στρατοί: ελληνοκυπριακός(Ε.Φ.), Ελληνικός(ΕΛΔΥΚ),τουρκοκυπριακός,Τουρκικός(ΤΟΥΡΔΥΚ),ΟΗΕ,Βρετανικός(ΝΑΤΟ) και προσεχώς καναδικές βάσεις, και αναμένεται και η συγκρότηση του ευρωστρατού. Οι βάσεις που βρίσκονται σε εδάφη της Κύπρου έχουν παίξει αιματηρό ρόλο στους πολέμους που διεξάγονται στη Μέση Ανατολή για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των κυρίαρχων, σε συνεργασία με το κυπριακό κράτος. Μια ιδανική λύση από τα κάτω όπως την οραματιζόμαστε συμπεριλαμβάνει κατάργηση όλων των στρατών και κλείσιμο/διώξιμο των βάσεων(στην Κύπρο και παντού).
Η πραγματικότητα είναι πως δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτε από τους κάθε λογής «ηγέτες» και «σωτήρες» που εμφανίζονται. Η πραγματικότητα είναι πως η ουσία δεν βρίσκεται και ούτε ποτέ ήταν στο να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα ναι ή ένα όχι ενός σχεδίου που θέτουν οι κυρίαρχοι, όπως το Ανάν ή τη διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία. Η μόνη πραγματική λύση στο κυπριακό μπορεί να δοθεί από τους από κάτω: εκείνους που πραγματικά πλήττονται από τους διαχωρισμούς, και φυσικά χωρίς την εξουσιαστική διαμεσολάβηση των κοινωνικών σχέσεων. Πόσο περισσότερο στην Κύπρο, εδώ όπου οι κοινοί αγώνες και η κοινή αντίσταση απέναντι στην εκμετάλλευση και την καταπίεση υπήρξαν – και πολύ πρόσφατα μάλιστα, πριν εξαφανιστούν στο βόθρο του εθνικού ιδεολογήματος.
Ακόμα κι αν έρθει μια λύση φτιαγμένη από τους από πάνω, αυτή θα είναι στα μέτρα τους, ώστε να μπορούν να μας χειραγωγούν και να μας ελέγχουν ακόμα καλύτερα. Θα είναι κομμένη και ραμμένη για αυτούς, με την συνέχιση της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης, της καταστολής και του κοινωνικού ελέγχου. Θα εφεύρουν νέα ιδεολογήματα και θα χρησιμοποιήσουν στο έπακρο την γνωστή και δοκιμασμένη συνταγή των πλαστών διαχωρισμών του έθνους για να εδραιώσουν και να διαιωνίσουν την κυριαρχία τους. Φτάνουμε λοιπόν στο ερώτημα: θα περιμένουμε την λύση να έρθει από τους κυρίαρχους; Θα τους παρακαλούμε και θα τους ικετεύουμε να βρεθούν για «συνομιλίες λύσης»; Αφού το ξέρουμε, αυτοί θα κάνουν ό,τι τους συμφέρει καλύτερα. Η μόνη μας επιλογή είναι να αντισταθούμε, μέσα από δικοινοτικούς, κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες, για την κατάργηση των συνόρων και των εθνικών διαχωρισμών, να επιτεθούμε στο σύστημα ιεραρχίας και εκμετάλλευσης που γεννάει αυτούς τους διαχωρισμούς, για μια ελεύθερη κοινωνία της αλληλεγγύης και της συνύπαρξης.
Ένωση Αναρχικών
Γιατί οι πολιτικοί αγαπούν το κυπριακό;
Το κυπριακό πρόβλημα και ο εθνικισμός χαρίζουν υγεία και χαμόγελα στο κράτος και το κεφάλαιο…
Και την έβδομη ημέρα η Εξουσία είπε: «Εγένετο το Κυπριακό πρόβλημα και ας μη λυθεί ποτέ!»
Αντίθετα με τις διαδεδομένες αντιλήψεις, η γέννηση του εθνικισμού (και ο διαχωρισμός των δύο κοινοτήτων) στην Κύπρο είναι πολύ πρόσφατη. Οι απαρχές του βρίσκονται (όχι συμπτωματικά) σχεδόν ταυτόχρονα με το «νοίκιασμα» του νησιού από τους άγγλους αποικιοκράτες, δηλαδή το 1878. Οι εθνικές ταυτότητες που βλέπουμε σήμερα (αλλά και το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα) όχι μόνο ήταν άγνωστες τότε (αναφορές σε Έλληνες και Τούρκους δεν υπάρχουν πριν την έλευση των άγγλων, παρά μόνο σε χριστιανούς και μουσουλμάνους) αλλά αντίθετα υπήρξαν παραδείγματα κοινής αντίστασης μουσουλμάνων και χριστιανών ενάντια στη φορολογία των τοπικών αρχόντων, Οθωμανών και εκκλησίας. Η εισαγωγή του εθνικισμού και ο διαχωρισμός του λαού προήλθε κυρίως από τους Άγγλους αποικιοκράτες, οι οποίοι ουσιαστικά και θεσμικά πλέον, οργάνωσαν τους εθνικούς διαχωρισμούς.
Οι αποικιοκράτες χρησιμοποίησαν τους εθνικούς μύθους για να εφαρμόσουν τη γνωστή τακτική του «διαίρει και βασίλευε» και να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο νησί. Ταυτόχρονα, οι ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι αστοί χρησιμοποίησαν τα εθνικά ιδεώδη για να προασπίσουν αρχικά τα οικονομικά τους συμφέροντα, αφού πρώτιστο μέλημα ήταν η άμυνα ενάντια στην «κουμμουνιστική απειλή.» Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν τον «πατριωτικό αγώνα» με σκοπό την κατάληψη των κενών που θα άφηνε η εγκατάλειψη της εξουσίας του νησιού από τους Άγγλους. Το φαινόμενο του εθνικισμού και των εθνικών μύθων είναι, και στην Κύπρο, ένα καλοφτιαγμένο ιδεολόγημα που χρησιμοποιείται από την εξουσία και το κεφάλαιο για να υπονομεύσουν τα ταξικά κινήματα και οποιαδήποτε αντίσταση ενάντια στις επιλογές των κυρίαρχων. Τα δικοινοτικά εργατικά κινήματα των δεκαετιών ’30 και ’40, που ήταν ανταγωνιστικά στη Βρετανική εξουσία, πολεμήθηκαν από τους αστούς και των δύο κοινοτήτων, οι οποίοι χρησιμοποίησαν το εθνικό ιδεολόγημα για να τα αποδυναμώσουν, όπως έγινε στην περίπτωση των Οκτωβριανών, το ’31.
Το παράδειγμα της Κύπρου είναι ένα από τα πολλά στην παγκόσμια ιστορία όπου το εθνικό πρόβλημα εμφανίστηκε και αφάνισε οποιεσδήποτε απόπειρες ταξικής/κοινωνικής σύγκρουσης, που είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται από τα μέσα της δεκαετίας του ΄30. Η Κύπρος αποτελεί ισχυρό χαστούκι στη μαρξιστική ορθοδοξία που βλέπει τους εθνικούς και εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες ως τα πρώτα βήματα της ταξικής πάλης. Η αφοσίωση των ελληνοκύπριων συνδικαλιστών στο εθνικό όραμα της ένωσης με την Ελλάδα διέσπασε την κοινή δράση των δύο κοινοτήτων, (όπως ήταν οι εργατικοί αγώνες της δεκαετίας του ’40, ο κοινός εορτασμός της πρωτομαγιάς του ’48 κοκ). Οι ηγεσίες των ε/κ και τ/κ συνδικάτων (ακόμα και του ΑΚΕΛ/ΠΕΟ) έστρεφαν τον αγώνα των εργαζομένων, όχι ενάντια στα αφεντικά, αλλά η μια κοινότητα ενάντια στην άλλη, για να μπορέσουν να πραγματώσουν τα εθνικά οράματά τους.
Το έθνος είναι ο συνεκτικός δεσμός κυρίαρχων και καταπιεσμένων, αφεντικών και δούλων. Οι εθνικοί μύθοι εξυπηρετούν και διαιωνίζουν την ταξική κοινωνία, αφού καλλιεργούνται από την αστική τάξη, έτσι ώστε τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα να θεωρούν ότι ο εχθρός τους βρίσκεται σε ένα άλλο έθνος, (στην προκειμένη περίπτωση πως ο εχθρός είναι η άλλη κοινότητα) και να μην στρέφονται ενάντια στα αφεντικά και τους εξουσιαστές που καθημερινά τους κλέβουν τη ζωή. Η εθνική ενότητα η οποία δημιουργείται, σημαίνει συναίνεση των καταπιεσμένων στην αφαίμαξη της ζωής τους, ταξική/κοινωνική ειρήνη, και μια κατάσταση κοινωνικής απάθειας απέναντι σε οτιδήποτε θυμίζει ταξική πάλη και κοινωνική δράση και αντίσταση.
Η ύπαρξη του κυπριακού προβλήματος σήμερα είναι ο κύριος πυλώνας του παραγόμενου εθνικισμού. Το κυπριακό με τη σειρά του δίνει λόγο ύπαρξης σε σχεδόν όλα τα πολιτικά κόμματα, τα οποία, από αριστερά μέχρι ακροδεξιά συμμετέχουν ενεργά στη διάχυση των εθνικών μύθων στην κοινωνία. Οι εξουσιαστές έχουν χρησιμοποιήσει μια πετυχημένη, σε γενικές γραμμές, στρατηγική όσον αφορά το κυπριακό. Με το να προβάλλεται συνέχεια στις ειδήσεις, να γίνονται συνεχώς συζητήσεις στα ραδιόφωνα, και να διδάσκεται η μονόπλευρη και εθνικιστική πλευρά των γεγονότων μέσα στα σχολεία, έχουν καταφέρει να «κρύψουν» το κυπριακό πρόβλημα, κάνοντας την κοινωνία να το βαρεθεί. Έτσι, έχουν ωθήσει ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας στο να πιστεύει πως η μόνη επιλογή που έχει είναι να διαλέγει ένα πολιτικό κόμμα ή ηγέτη, μέσα από τις εκλογικές διαδικασίες, για να την εκπροσωπεί στις συζητήσεις και τις συνομιλίες για το εθνικό ζήτημα. Ταυτόχρονα, το κυπριακό που προβάλλεται ως το μέγιστο και σχεδόν μοναδικό πρόβλημα του τόπου δίνει την ευκαιρία στην πολιτική ηγεσία να περνά τις αντιλαϊκές της πολιτικές χωρίς την αντίδραση της κοινωνίας (και να αγνοεί παντελώς άλλα κοινωνικά προβλήματα) με πρόσχημα πάντα το κυπριακό.
Όσον αφορά το πώς θα έρθουν οι δύο κοινότητες κοντά, (απαραίτητη προϋπόθεση για να αναπτυχθούν κοινωνικά κινήματα ανταγωνιστικά στην εξουσία) αυτό δε θα γίνει με το άνοιγμα οδοφραγμάτων, ούτε με κομματικά πανηγύρια «ειρήνης και φιλίας¨», ούτε με μια λύση επιβαλλόμενη από τα πάνω.
Συγκεκριμένα, το αίτημα για άνοιγμα των οδοφραγμάτων είναι παγίδα, που θελημένα ή μη οδηγεί με ακρίβεια στην επισημοποίηση της διχοτόμησης ή διαφορετικά είναι η άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος. Το δίπολο Επαναπροσέγγιση (UNOPS,συνομιλίες κλπ) ή Διχοτόμηση (εθνικιστές, αίτημα για ένωση κλπ) με λογικές του στυλ «δεν είσαι μαζί μας είσαι «απορριπτικός» ή «προδότης» αντίθετα πολώνει την κατάσταση στον ίδιο φαύλο κύκλο των «διαπραγματεύσεων» και των κομματικών τερτιπιών.
Οι ε/κ και οι τ/κ θα έρθουν πιο κοντά μέσα από τα κοινά βιώματα, και την αλληλεγγύη, μέσα από την κοινή δράση και αντίσταση, την οποία προσπαθούμε να κινήσουμε και να καταλύσουμε ως αναρχικοί και αγωνιζόμενοι άνθρωποι.
Ο στρατός ως μηχανισμός εξουσίας προάγει τα εθνικά ιδεώδη και στις δύο πλευρές, την πειθαρχία, την υπακοή και την ιεραρχία. Στην Κύπρο υπάρχουν 6 στρατοί: ελληνοκυπριακός(Ε.Φ.), Ελληνικός(ΕΛΔΥΚ),τουρκοκυπριακός,Τουρκικός(ΤΟΥΡΔΥΚ),ΟΗΕ,Βρετανικός(ΝΑΤΟ) και προσεχώς καναδικές βάσεις, και αναμένεται και η συγκρότηση του ευρωστρατού. Οι βάσεις που βρίσκονται σε εδάφη της Κύπρου έχουν παίξει αιματηρό ρόλο στους πολέμους που διεξάγονται στη Μέση Ανατολή για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των κυρίαρχων, σε συνεργασία με το κυπριακό κράτος. Μια ιδανική λύση από τα κάτω όπως την οραματιζόμαστε συμπεριλαμβάνει κατάργηση όλων των στρατών και κλείσιμο/διώξιμο των βάσεων(στην Κύπρο και παντού).
Η πραγματικότητα είναι πως δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτε από τους κάθε λογής «ηγέτες» και «σωτήρες» που εμφανίζονται. Η πραγματικότητα είναι πως η ουσία δεν βρίσκεται και ούτε ποτέ ήταν στο να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα ναι ή ένα όχι ενός σχεδίου που θέτουν οι κυρίαρχοι, όπως το Ανάν ή τη διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία. Η μόνη πραγματική λύση στο κυπριακό μπορεί να δοθεί από τους από κάτω: εκείνους που πραγματικά πλήττονται από τους διαχωρισμούς, και φυσικά χωρίς την εξουσιαστική διαμεσολάβηση των κοινωνικών σχέσεων. Πόσο περισσότερο στην Κύπρο, εδώ όπου οι κοινοί αγώνες και η κοινή αντίσταση απέναντι στην εκμετάλλευση και την καταπίεση υπήρξαν – και πολύ πρόσφατα μάλιστα, πριν εξαφανιστούν στο βόθρο του εθνικού ιδεολογήματος.
Ακόμα κι αν έρθει μια λύση φτιαγμένη από τους από πάνω, αυτή θα είναι στα μέτρα τους, ώστε να μπορούν να μας χειραγωγούν και να μας ελέγχουν ακόμα καλύτερα. Θα είναι κομμένη και ραμμένη για αυτούς, με την συνέχιση της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης, της καταστολής και του κοινωνικού ελέγχου. Θα εφεύρουν νέα ιδεολογήματα και θα χρησιμοποιήσουν στο έπακρο την γνωστή και δοκιμασμένη συνταγή των πλαστών διαχωρισμών του έθνους για να εδραιώσουν και να διαιωνίσουν την κυριαρχία τους. Φτάνουμε λοιπόν στο ερώτημα: θα περιμένουμε την λύση να έρθει από τους κυρίαρχους; Θα τους παρακαλούμε και θα τους ικετεύουμε να βρεθούν για «συνομιλίες λύσης»; Αφού το ξέρουμε, αυτοί θα κάνουν ό,τι τους συμφέρει καλύτερα. Η μόνη μας επιλογή είναι να αντισταθούμε, μέσα από δικοινοτικούς, κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες, για την κατάργηση των συνόρων και των εθνικών διαχωρισμών, να επιτεθούμε στο σύστημα ιεραρχίας και εκμετάλλευσης που γεννάει αυτούς τους διαχωρισμούς, για μια ελεύθερη κοινωνία της αλληλεγγύης και της συνύπαρξης.
Ένωση Αναρχικών
Το επικίνδυνο φλερτ του αναρχισμού με τον μηδενισμό. Τρία κείμενα.
Έπεσαν στα χέρια μου χθες από καθαρή τύχη, δύο κείμενα αναρχικής «απόχρωσης» και μια μπροσούρα που κυκλοφόρησε από την Ένωση Αναρχικών Κύπρου πολύ πρόσφατα, με θέμα το κυπριακό.
Θα ήθελα να επιχειρήσω να συνδέσω αυτά τα κείμενα, σε μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσω το κυπριακής παραγωγής φαινόμενο, όπου κομμάτι του αντιεξουσιαστικού χώρου της κύπρου, στη συζήτηση για το κυπριακό πρόβλημα, καταλήγει είτε σε μια αμφιλεγόμενη «επαναστατικού τύπου» αποστασιοποίηση ούτε λύση--ούτε μη-λύση, είτε σε ρητές αντι-επανενωτικές τοποθετήσεις.
Σκοπός γι αυτή την προσπάθεια είναι πρώτο, να πάρω εγώ μέσα από μια συζήτηση τα φώτα άλλων, κατά προτίμηση αναρχικών, για το πώς βλέπουν το όλο ζήτημα, δεύτερο, να τεθεί σε διάλογο και με ίσους όρους ένα θέμα το οποίο απασχολεί, είμαι σίγουρη, με καθαρό και τίμιο τρόπο όλους, ακόμα κι αν οι διαφωνίες φαίνονται χαοτικές και τρίτο γιατί έχω «διαισθητικά» την πεποίθηση πως κάπου ανάμεσα στους «δηλωμένους» κομμουνιστές και τους «δηλωμένους» αναρχικούς έχει παραπέσει μια αλήθεια που περιμένει από μας να την δούμε…
Θέλω να ανοίξω λοιπόν αυτή την κουβέντα, με αφορμή τρία άσχετα φαινομενικά μεταξύ τους κείμενα, τα οποία, στη δική μου αντίληψη, περιέχουν κάποια βοηθητικά κλειδιά για να λύσουμε απορίες είτε να αναιρέσουμε ειλημμένες λανθασμένες τοποθετήσεις. Σε όποιου τη μεριά κι αν πέφτουν…
Τα κείμενα είναι μακροσκελή και θα παρατεθούν αυτούσια για ανάγνωση με κάποια εύλογη χρονική απόσταση μεταξύ τους. Να πω εκ των προτέρων πως συμφωνώ σε πολλά από τα σημεία των δύο πρώτων κειμένων, γι αυτό εξάλλου τα παραθέτω.
Στη περίπτωση, που δεν θα υπάρξει διάθεση για κάποια κουβέντα, ας προβληματιστεί ο καθένας για λογαριασμό του. Κι αυτό είναι αρκετό.
Ο ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ/ ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ
« Η θεσμοποιημένη ανταρσία έχει τις δυνάμεις εμπροσθοφυλακής της και τους μισθωτούς αμφισβητίες, τους επίσημους ανατρεπτικούς και τους γαλονάδες περιθωριακούς…Το κυρίαρχο άτομο της εποχής μας είναι ο εστεμμένος αναρχικός που περιμένει να τον σεβαστούν ταυτόχρονα και για τον αναρχισμό του και για το στέμμα του…
Εξελίσσεται εκεί λοιπόν, όπως στις πρώτες διαδικασίες του υποταγμένου,
στην αρχή της ονειρικής ικανοποίησης…Ο ατίθασος από δω και πέρα
ονειρεύεται μια εξέγερση, χωρίς ποτέ να ξυπνά»
Philippe Muray
« Tη στιγμή αυτή η ιδεολογία δεν είναι πια όπλο, αλλά σκοπός.
Το ψέμα που δε δέχεται πια αντίλογο, γίνεται τρέλα.
Τόσο η πραγματικότητα, όσο κι ο στόχος διαλύονται μες την ιδεολογική
διακήρυξη του ολοκληρωτισμού: όλα όσα λέει είναι όλα όσα υπάρχουν…
Απ’ αυτή τη στιγμή η επαναστατική θεωρία είναι εχθρός κάθε λογής
επαναστατικής ιδεολογίας και το γνωρίζει πως είναι»
ΓΚΥ ΝΤΕΜΠΟΡ
Αντί εισαγωγής…
Το παρακάτω, είναι ένα ακόμα κείμενο «εσωτερικής κριτικής». Σίγουρα αρκετοί απ’ αυτούς τους συνήθεις «καλοπροαίρετους», θα σπεύσουν να μιλήσουν για «αυτοαναφορικότητα», για ένα «χώρο» που κοιτάζει μόνο στο εσωτερικό του. Δεν αμφιβάλουμε ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει να κοιτάμε «προς τα έξω», αλλά εάν δε ρίχνουμε και καμιά ματιά στο εσωτερικό, θα είμαστε συνένοχοι στην εμφάνιση και ανάπτυξη διαφόρων καρκινωμάτων. Άλλωστε, μέσα απ’ αυτήν την επιθετική διαλεκτική δίνουμε ζωή στις ιδέες, αναζωπυρώνουμε τη θεωρία και την ξαραχνιάζουμε απ’ την ακαμψία των μονολόγων. Μονάχα η επιθετική διαλεκτική ενεργοποιεί τις ιδέες και η πρακτική δράση τις υλοποιεί.
Κάποιοι θα μιλήσουν για «κράξιμο», εμείς μιλάμε για κριτική. Ενίοτε σκληρή και δηκτική, μα πάντοτε κριτική…
Αφού, λοιπόν, διαρρήξαμε κάθε σχέση με τη μερικότητα, τη λατρεία των υποσυνόλων, το ΘΕΑΜΑ της εξέγερσης (των φετίχ, της ενδυματολογικής «ανταρσίας» και της κλωτσοπατινάδας), αλλά και τη θεαματική/ εκτονωτική κριτική της αδράνειας και του ομολογημένου ή ανομολόγητου ακαδημαϊσμού, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για τον μεταχριστιανικό μεταφυσικό κοινωνισμό (ή τη μερικότητα του αντικρατισμού), προωθώντας ταυτόχρονα έναν ολιστικό επαναστατικό/αναρχικό σχεδιασμό ανατροπής του υπάρχοντος.
*
«Είναι φανερό ότι υπάρχει μια Διεθνής της Μαλακίας
Και αρχίζουμε να διακρίνουμε τους εκπροσώπους της»
Γκυ Ντεμπόρ
«Βουνά κοιλοπονούν: ένας γελοίος ποντικός γεννιέται»
Οράτιος
Στο 66ο φύλλο της εφημερίδας Διαδρομή Ελευθερίας ( Νοέμβριος 2007), εμφανίστηκε ένα κείμενο της Συσπείρωσης Αναρχικών, με τίτλο «το κοινωνικόν ανιστόρητον και η εχθρότητα προς την κοινωνία». Όλο το κείμενο είναι μια γκεμπελίστικη διαστρέβλωση του εντύπου «Πρακτική Θεωρία». Ο τρόπος γνωστός: τμηματική και δειγματοληπτική παράθεση αποσπασμάτων, που σκόπιμα απομονώνονται από το συνολικό πλαίσιο. Ακολούθως, τα ορφανά αποσπάσματα μπορούν να (παρ)ερμηνευθούν κατά το δοκούν. Ο γκεμπελισμός φτάνει και στο επίπεδο να κρύβει τις πηγές αυτών των αποσπασμάτων, θυμίζοντας τους χριστιανούς που θέλοντας να εξαφανίσουν κάθε ίχνος «ειδωλολατρικής» σκέψης, απαγόρευαν ακόμα και την παράθεση των ονομάτων «εθνικών» φιλοσόφων στα βιβλία που πολεμούσαν την «ειδωλολατρία». «Τίποτα το σημαντικό ως εδώ», θα μπορούσε να ειπωθεί και θα συμφωνούσαμε, εάν το συγκεκριμένο περιστατικό ήταν μοναδικό. Η εν λόγω ομάδα, όμως, ξεπερνά πλέον το επίπεδο του ψιθυρισμού και της καφενειακής συκοφαντίας (την οποία έχουμε συνηθίσει στο κάτω κάτω) και φτάνει στην ανοιχτή διαστρέβλωση και συκοφάντηση ιδεών, με γκεμπελίστικο και ιεροεξεταστικό τρόπο. Αλλά, όποιος ξέρει να διαβάζει πίσω από τις λέξεις, ξέρει και τους ανομολόγητους σκοπούς: «αυτές οι “επαναστατικές” θέσεις … χρησιμοποιούνται με σκοπό να αντληθεί “έμψυχο υλικό” κατ εξοχήν από νέους συντρόφους». Ιδού οι Πράκτορες του Καλού, που έρχονται να σώσουν τους άμυαλους πιτσιρικάδες από τους σκοτεινούς μακιαβελιστές, που καραδοκούν για να πιούν το αίμα των ανόητων, πλην αγνών νεαρών συντρόφων. Γνωρίζουμε την τακτική της εύρεσης «εσωτερικών εχθρών» που ακολουθούν οι εκάστοτε χρεοκοπημένοι πολιτικάντηδες, μήπως και συσπειρώσουν το ποίμνιο τους.
Επιλέξαμε να απαντήσουμε σ’ αυτόν τον οχετό, γιατί θεωρούμε ότι το ζήτημα ξεπερνά την «Πρακτική Θεωρία» και μας αφορά όλους. Σε καμιά περίπτωση δε μιλάμε ως συνήγοροι ή εξ ονόματος της «Πρακτικής Θεωρίας» ( άλλωστε δε χρειάζεται δικηγόρους, ούτε εκπροσώπους τύπου…). Απλώς θεωρούμε ότι η σιωπή μπροστά στη συκοφαντία και τη διαστρέβλωση θα αποτελέσει ΣΥΝΕΝΟΧΗ και πως μια επανατοποθέτηση της επαναστατικής/ αναρχικής θεωρίας, έστω και με συνοπτικό λόγο, δε θα έβλαπτε. Ότι προηγήθηκε και ότι ακολουθεί, λοιπόν, εκφράζουν το παρόν έντυπο και κανέναν άλλον. Ας γίνει σαφές αυτό..
ΚΡΑΤΟΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΑΤΟΜΟ
( και η συνεχής διαλεκτική τους σχέση…)
1.
Η μεταφυσική/ δυιστική θεώρηση τεμαχίζει την ενιαία πραγματικότητα (ασχέτως αν έχει πολλές εκφάνσεις, η πραγματικότητα είναι ενιαία…) σε δυο αδιάκοπα αντιμαχόμενα στρατόπεδα: το Καλό και το Κακό. Δε θα αναλύσουμε την εξουσιαστική ιδεαλιστική φιλοσοφία, αλλά θα αναφερθούμε σε ένα κατάλοιπό της που πλασάρεται ως αναρχικό. Στη μεταφυσική/ δυιστική αναρχία, λοιπόν, το ρόλο του Καλού αναλαμβάνει η Κοινωνία, ενώ το ρόλο του Κακού το Κράτος. Και σαν όμορφο παραμυθάκι, η καλή η κοινωνία, αγνή και όμορφη, διακορεύεται απ’ το κακό το κράτος. Το κακό το κράτος, λοιπόν, ως μυθολογικό τέρας, εκμεταλλεύεται την αγνή μας κοινωνία. Αλλά, όπως όλα τα παραμυθάκια, έτσι και αυτό έχει καλό τέλος: Κουφάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμα…
Ας σοβαρευτούμε όμως λίγο και ας έρθουμε στον πραγματικό κόσμο
2.
«Το κράτος είναι ένα παρασιτικό περίττωμα, που πρέπει να εξοντωθεί»
Καρλ Μαρξ
Το κράτος δεν είναι εξωκοινωνικό φαινόμενο. Δεν εμφανίστηκε έξωθεν, από κάπου αλλού, δε φυτεύτηκε, ούτε επιβλήθηκε με κάποιον υπερφυσικό τρόπο ή με εξωγήινη εισβολή. Το κράτος δεν είναι το αόρατο χέρι. Το κράτος δεν είναι μια διαχωρισμένη από την κοινωνία οντότητα. Το κράτος είναι προϊόν της κοινωνίας σε μια ορισμένη βαθμίδα εξέλιξης. Είναι καθαρά κοινωνικό προϊόν. Το κράτος είναι ο μηχανισμός διαιώνισης της ταξικής κοινωνίας και της εκμετάλλευσης
( γνωστή στη διαλεκτική της εξουσίας ως «κοινωνική ειρήνη»). Δεν είναι εξωκοινωνικός μηχανισμός, αντίθετα είναι κομμάτι αδιάσπαστο της εξουσιαστικά δομημένης κοινωνίας. Η διάχυση της εξουσίας στην κοινωνία, μέσα από ένα πλέγμα θεσμικών ή μη σχέσεων, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καλύτερη λειτουργία της ταξικής κοινωνίας. Οι επαναστάτες αναρχικοί δεν έχουν απέναντί τους μόνο τον κρατικό μηχανισμό, αλλά ολόκληρη την εξουσιαστική/ταξική δόμηση της κοινωνίας , ολόκληρο το πλέγμα σχέσεων, συμπεριφορών, τυπικών και άτυπων θεσμών που ενεργητικά ή παθητικά διαιωνίζουν το υπάρχον. «Η εξουσία πλέον δεν αποτελεί μια προνομιακή πρακτική διαχείρισης, εγκλωβισμένη στα δίχτυα μιας μικρής ελίτ. Είναι μια διάχυτη κοινωνική σχέση που εκφράζεται σε κάθε πεδίο της καθημερινότητας» .
Για να το πούμε με δυο λόγια: το κράτος, ως εξισορροπητικός μηχανισμός άμβλυνσης του κοινωνικού/ταξικού ανταγωνισμού και διαιώνισης της εκμετάλλευσης, είναι ένας συγκεκριμένος μηχανισμός με συγκεκριμένο σκοπό. Προφανώς είναι εξουσιαστικός μηχανισμός. Αλλά δεν είναι ο μοναδικός εξουσιαστικός θεσμός μέσα στην κοινωνία. Ο μεταφυσικός «αντι»κρατισμός, λοιπόν, είναι μια ακόμα μερικότητα, στο πλάι του «αντι»ρατσισμού, του «αντι»σεξισμού, του «αντι»φασισμού κ.ο.κ …
Οι αναρχικοί πρέπει να πολεμήσουν την ολότητα της εξουσιαστικής κοινωνίας και όχι μοναχά τον κρατικό μηχανισμό. Η επαναστατική/ αναρχική θεώρηση δε βλέπει μια ενδεχόμενη μελλοντική αναρχική κοινωνία ως απλή προβολή της σημερινής κοινωνίας, απλά χωρίς κράτος. Γι αυτό άλλωστε η επανάστασή μας ξεκινά εδώ και τώρα, χτυπώντας της Εξουσία, την Εκμετάλλευση και την Αλλοτρίωση στην ολότητά τους (και κομμάτι της συνολικής επίθεσης, είναι και η επίθεση ενάντια στο κράτος)
3.
«σε κάθε κοινωνία α λ λ ο τ ρ ί ω σ η ς η σχέση ενός ανθρώπου
με τους συνανθρώπους του, δεν είναι σχέση μιας α ν θ ρ ώ π ι ν η ς
ύπαρξης προς τις συντροφικές του ανθρώπινες υπάρξεις, αλλά
η σχέση του υπηρέτη προς τον αφέντη, του εκμεταλλευόμενου
προς τον εκμεταλλευτή, του υφιστάμενου προς τον προϊστάμενο,
του αιτούντος προς τον προνομιούχο»
Καρλ Μαρξ
« (το κράτος) θα μπορούσε να παρομοιάσει με ένα πλέγμα.
Ένα πλέγμα από χιλιάδες μηχανές και διακόπτες. Το πλέγμα
αυτό, δεν επιβάλλεται από τα πάνω στην κοινωνία, αλλά διαχέεται
μέσα της. Κατεβαίνει μέχρι τους χώρους της ιδιωτικής ζωής…
Η κυριαρχία δε βρίσκεται μόνο στα οπλισμένα περίστροφα της
Αστυνομίας. Είναι διάχυτη. Έχει στρατοπεδεύσει στις συνειδήσεις.
Και οι πιστοί της βρίσκονται παντού.»
Κώστας Παππάς
Είναι σαφές ότι το Κράτος δεν είναι μια Υπερφυσική Οντότητα διαχωρισμένη από την Κοινωνία. Δε στέκεται πάνω ή έξω από την κοινωνία. Δεν υπάρχουν σύνορα που χωρίζουν το Κράτος και την Κοινωνία. Άραγε ποια είναι τα σύνορα; Οι εργοδότες είναι κράτος; Οι καθηγητές είναι κράτος; Οι πανεπιστημιακοί; Οι φασίστες; Οι ρατσιστές; Οι σεξιστές; Οι βιαστές; Οι γονείς; Οι δημοσιογράφοι; Οι καραβανάδες; Ας πάμε σε κάτι πιο σαφές. Η Αστυνομία, που είναι ο πλέον βίαιος κατασταλτικός μηχανισμός του Κράτους, αποτελείται από «κρατιστές»; Οι μπάτσοι δεν είναι κομμάτι της κοινωνίας; Δε μετέχουν στην κοινωνική ζωή; Έχουν, με κάποιον υπέρλογο τρόπο, εξοστρακισθεί από την Κοινωνία; Από ποιους, σε τελική ανάλυση, στελεχώνεται αυτό το μυθικό τέρας;
Και η εξουσία; Είναι ο κεραυνός του κρατικού Δία, που τον ρίχνει πάνω στην κοινωνία;
Ο μεταφυσικός κοινωνισμός κραυγάζει μέσω της ταυτολογίας: Όσο υπάρχουν εξουσιαστές θα υπάρχουν εξουσιαζόμενοι. Στη γλώσσα της μεταφυσικής τα πράγματα είναι απλά: η εξουσία υπάρχει ως καθαυτή Εξουσία κι έχει στρατοπεδεύσει με υπέρλογο τρόπο έξω από την Κοινωνία και την παρενοχλεί. Στα σκοτάδια της ιδεολογίας όλες οι αγελάδες είναι μαύρες…
Μ’ αυτή τη μεταφυσική αφαίρεση, η πραγματικότητα τεμαχίζεται αυτοστιγμεί σε Κράτος και Κοινωνία, Εξουσιαστές και Εξουσιαζόμενους. Κι επειδή η μεταφυσική κάνει θεωρία με διατάγματα, θεωρεί ότι a priori οι εξουσιαζόμενοι, οι καταπιεσμένοι εξεγείρονται ενάντια στην Εξουσία.
Στην πραγματική ζωή όμως, ακόμα και με την πιο πρόχειρη ματιά βλέπουμε ότι υπάρχουν εξουσιαστές που ταυτόχρονα είναι εξουσιαζόμενοι και το αντίστροφο
( εάν μπορούμε να μιλάμε για «εξουσιαστές» και «εξουσιαζόμενους» ως απόλυτα διαχωρισμένους ρόλους). Εδώ ο ιδεολογικός μηχανισμός παραγωγής βεβαιοτήτων βραχυκυκλώνει. Γιατί; Απλούστατα, δεν υπάρχει Καθεαυτή Εξουσία…
Σήμερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να μιλάμε για κρατική εξουσία, χωρίς ταυτόχρονα να μιλάμε για το διάχυτο εξουσιαστικό πλέγμα που έχει υφανθεί στο σύνολο της κοινωνικής ζωής. Δεν μπορούμε να κρύψουμε κάτω απ’ το χαλάκι της ιδεολογίας την κοινωνική αφομοίωση και ενσωμάτωση της εξουσίας σε κάθε πτυχή της ζωής. Κι εδώ μιλάμε για «ιδιωτικό κράτος», για «ένστολες συνειδήσεις», για κανονικότητα, για εσωτερίκευση της πειθαρχίας, για βιοεξουσία που αγγίζει το σύνολο του κοινωνικού βίου και όχι για αναρχο-πλατωνίζουσα Καθαυτή Εξουσία. Και οι αναρχικοί δεν πολεμάνε μονάχα με την κρατική εξουσία, αλλά με κάθε είδους εξουσίας.
4
«Ο εχθρός βρίσκεται σε κάθε στόμα που μιλά τη γλώσσα της
κυριαρχίας, σε κάθε αυτί που την καλωσορίζει. Δε βρίσκεται
σε μια τάξη ή μια φυλή. Βρίσκεται σε όλες. Γι αυτό κι εμείς
δε θα μιλήσουμε στη γλώσσα των υποσυνόλων»
Κώστας Παππάς
Η θεώρηση της Εξουσίας ως εχθρικού προς τη ζωή πλέγματος, ένα κομμάτι του οποίου είναι και ο κρατικός μηχανισμός , μας επιβάλει να επαναπροσδιορίσουμε ένα κεντρικό ζήτημα της επαναστατικής διαλεκτικής. Η νέα επαναστατική διαλεκτική αναγνωρίζει μεν τις αντικειμενικές συνθήκες (ταξική δόμηση της κοινωνίας, εκμετάλλευση, ρατσισμός, σεξισμός κλπ), αλλά δεν μιλά με τη γλώσσα των υποσυνόλων. Καμιά κοινωνική τάξη ως τέτοια ( προλετάριοι, αγρότες, εργάτες, μετανάστες, φοιτητές, φυλακισμένοι, προσφάτως και …πρεζάκια κλπ) δεν είναι ιστορικός φορέας της επανάστασης. Οι αντικειμενικές συνθήκες από μόνες τους δεν προκαλούν επαναστάσεις. Είναι τα υποκείμενα που θα λειτουργήσουν ως πυροκροτητές. Η ριζοσπαστική υποκειμενικότητα, φυσικά, δεν στέκεται έξω ή πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες, τροφοδοτείται από αυτές, αλλά και τις τροφοδοτεί ταυτόχρονα. Η διαφορά είναι ότι πλέον, καταργώντας τη νεκρή γλώσσα των υποσυνόλων, θέτουμε ως επαναστατικό υποκείμενο, όχι μια κοινωνική τάξη, αλλά το κάθε άτομο: «από τούδε και στο εξής το επαναστατικό υποκείμενο είναι ο συνειδητός- ο διαθέτων θετική αυτοσυνειδησία- εγωιστής, ως αντίθετος των ασυνείδητων ή εχόντων αρνητική αυτοσυνειδησία (ένοχων) εγωιστών…»
5
«η κριτική της επαναστατικής ιδεολογίας, είτε αναρχικής είτε λενινιστικής,
η κριτική του θυσιαστικού κολλεκτιβιστικού ηθικισμού των ιδεολογιών αυτών,
αποκαλύπτει μια για πάντα την αθλιότητα και τη φτώχεια του ηθικισμού»
for ourselves
«εκεί που ξεκινά η θυσία, σταματάει η επανάσταση»
Σύνθημα του Μάη του 68
«η αυθεντική κοινή ζωή… προέρχεται από την ανάγκη και
τον εγωισμό των ατόμων, δηλαδή μέσα από την ενεργοποίηση
της ίδιας τους της ύπαρξης»
Καρλ Μαρξ
Και κάπου εδώ έρχεται και η έννοια του επαναστατικού εγωισμού. Ας θέσουμε το ζήτημα ακροθιγώς.
Ούτε ο επαναστατικός εγωισμός είναι εξωκοινωνικό φαινόμενο. Άλλωστε, τα άτομα συγκροτούν την κοινωνία και η κοινωνία τα άτομα. Μόνο σε ιδεατό επίπεδο μπορούμε να τεμαχίσουμε το Άτομο και την Κοινωνία. Στην πραγματικότητα συνυπάρχουν και συνδιαμορφώνουν το κοινωνικό πεδίο (το υπάρχον) σε μια αέναη διαλεκτική σχέση.
Απλούστατα ο επαναστατικός εγωισμός ερχόμενος σε αντίθεση με την παραδοσιακή οσιομαρτυρική/ αυτοθυσιαστική αντίληψη του μεταχριστιανικού αναρχισμού, εισάγει το ΕΓΩ σαν αφετηρία της επανάστασης. Όχι αφαιρέσεις όπως: κοινωνία, καταπιεσμένοι, εξουσιαζόμενοι, λαός, ανθρωπότητα κλπ. Μιλάμε συγκεκριμένα, χωρίς μεταφυσικές αφαιρέσεις. Θέλουμε την καταστροφή του υπάρχοντος πρώτα απ’ όλα για το δικό μας συμφέρον. Γι αυτό η επανάσταση για μας δεν είναι μονάχα η ανατροπή ενός πολιτικού συστήματος, ούτε η «μεγάλη νύχτα». Είναι μια διαρκής διαδικασία από-αλλοτρίωσης και αυτοκαθορισμού. Και ναι, ακόμα και μέσα στο πνιγηρό εξουσιαστικό περιβάλλον παίρνουμε τη συνειδητή απόφαση να ορίσουμε εμείς τις συνθήκες που ζούμε.
Και, Ω ΤΙ ΕΚΠΛΗΞΗ!, μετά το εγώ εμφανίζεται το εμείς! Σας φαίνεται παράξενό; Κι όμως ο επαναστατικός εγωισμός αναζητά τη γνήσια συντροφικότητα, το γνήσιο συλλογικό πνεύμα, απαλλαγμένο από τις ιδεαλιστικές μπούρδες του αλτρουισμού και του οσιομαρτυρικού ασκητικού πνεύματος. Ο Τσε έλεγε πως έξω απ’ την επανάσταση δεν υπάρχει ζωή. Εμείς απαντάμε πως έξω απ’ τη ζωή δεν υπάρχει επανάσταση. Και ναι, χτίζουμε από σήμερα, από τώρα τον «επαναστατάνθρωπο»* ( η λέξη είναι αποτυχημένη, αλλά μικρό το κακό…) Ο επαναστάτης, ο άνθρωπος που επιλέγει να έρθει σε έμπρακτη ρήξη με την Αλλοτρίωση και ξεπερνώντας τη λογική της απαντητικής βίας περνά πρώτος στην επίθεση, δεν είναι «ανώτερο είδος ανθρώπου», αλλά εκ των πραγμάτων έρχεται σε αντίθεση με την υπάρχουσα αλλοτριωμένη κοινωνία.
Γιατί δε φτάνει να αφαιρέσουμε τον κρατικό μηχανισμό για να χτίσουμε την αναρχία. Οι μπακαλίστικες προσθαφαιρέσεις είναι χαρακτηριστικό του ιδεολογικού αυνανισμού της μεταφυσικής αναρχίας…
Γι αυτό και ο επαναστατικός εγωισμός παλεύει για ελεύθερες κοινότητες ελεύθερων ατόμων (και όχι «αναρχία» μεταξύ δούλων ή «ελευθερία» μεταξύ αλλοτριωμένων) και τις χτίζει από ΣΗΜΕΡΑ. «Όποιος μιλάει για επανάσταση χωρίς να μιλάει για καθημερινή ζωή, έχει ένα πτώμα στο στόμα του. Και όποιος μιλάει για καθημερινή ζωή χωρίς να μιλάει για επανάσταση, καταπίνει και το φέρετρο».
Η επανάσταση έχει ήδη ξεκινήσει…
( * να υποθέσουμε πως ο αντίπαλος του «επαναστατάνθρωπου» είναι ο «εξεγερσάνθρωπος ο KAGGELARIUM»;;;)
Εξέγερση και επανάσταση
1.
«Από ανοιχτά κλουβιά ορμούν οι ύαινες του 1793
και οι γορίλλες της Κομμούνας»
Αντρέ ντε Κουφλ
Πρέπει, επιτέλους, να κατανοήσουμε τα όρια της εξέγερσης. Η πηγαία και ενστικτώδης ανταρσία ενάντια στο υπάρχον, ο αυθορμητισμός και το στιγμιαίο ξεπέρασμα των ρόλων είναι μόνο η αρχή. Όταν μένουμε σ’ αυτά βαλτώνουμε στην αυτοανακύκλωση. Η μετατροπή της ενστικτώδους εξέγερσης σε επανάσταση δίνει τη συνείδηση, την οργάνωση, την ολοκληρωτική άρνηση των επιβαλλόμενων ρόλων, το σχεδιασμό, τη στόχευση. Δε μας φτάνει το να πολεμάμε το υπάρχον. Θέλουμε και να το καταστρέψουμε. Οι «κοινωνικοί αγώνες» είναι αγώνες υποσυνόλων για την ενσωμάτωσή τους με ευνοϊκότερους όρους στο υπάρχον. Όταν οι πέτρες, τα οδοφράγματα, οι μολότοφ σε τέτοιου είδους αγώνες βαφτίζονται «ξεπέρασμα των ρόλων», τότε βασιλεύει η σύγχυση και ο φετιχισμός του μέσου. Οι αγώνες ευνοϊκότερης ενσωμάτωσης, όσες μολότοφ κι αν εκτοξεύσουν, δε μας αφορούν. Ο δικός μας αγώνας είναι ολικός και όχι αιτηματολαγνικός. Δεν μπορούμε στον 21ο αιώνα να συγκρίνουμε τους προλεταριακούς αγώνες του 19ου αιώνα (μεγάλο κομμάτι των οποίων ήταν πράγματι ουσιωδώς ανατρεπτικό, καθώς στόχευε με πρακτικό και όχι φαντασιακό τρόπο στην επαναστατική αλλαγή) με τους σύγχρονούς «κοινωνικούς αγώνες» ευνοϊκότερης ενσωμάτωσης. Η συρραφή «κοινωνικών αγώνων», χωρίς τη διερεύνηση των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών και η παρουσίασή τους ως «απελευθερωτικών», δεν έχει καμιά σχέση με την επαναστατική/ αναρχική θεώρηση.
Οφείλουμε, λοιπόν, να επαναπροσδιορίσουμε την επανάσταση, όχι μονάχα ως προς τα υποκείμενά της, αλλά και ως προς τα χαρακτηριστικά της. Η λεγόμενη «μεγάλη νύχτα», φαίνεται στα μάτια όλων σαν μια εξωπραγματική ουτοπία. Η επανάσταση όμως δεν είναι ένα ξαφνικό ξέσπασμα, που μοναδικό στόχο έχει την αντικατάσταση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος με μια διαφορετική μορφή οργάνωσης. Είναι και αυτό, αλλά όχι μόνο αυτό. Η επανάσταση είναι μια διαρκής διαδικασία, που ξεκινά εδώ και τώρα, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και συνεχίζει ώσπου να επιβληθεί (αν επιβληθεί) σε ολόκληρο το κοινωνικό πεδίο. Οι επαναστάτες δεν αισθάνονται «μολυσμένοι» και ανίκανοι για να μιλήσουν για το μέλλον (όπως ισχυρίζεται μια αντίληψη του αναρχοατομικισμού). Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον δεν είναι ασυνέχειες. Το ένα εμπεριέχει το άλλο. Αλλάζουμε από σήμερα τους όρους της ζωής μας, συγκρουόμαστε έμπρακτα με το υπάρχον. Μιλάμε και πράττουμε στο παρόν, αλλά όχι μόνο για το παρόν. Ότι πράττουμε στο παρόν, το πράττουμε και για το μέλλον. Ότι καταστρέφουμε, ότι χτίζουμε σήμερα, το καταστρέφουμε και το χτίζουμε και για το αύριο. Μέσα από τη σημερινή μας επαναστατική δράση ιχνηλατούμε το αύριο. Δε δεχόμαστε κανένα ντετερμινισμό, αισιόδοξο ή απαισιόδοξο.
2.
«…ώσπου να δημιουργηθεί η κατάσταση που κάνει αδύνατη
κάθε επιστροφή και όπου οι ίδιες οι περιστάσεις φωνάζουν:
Ιδού η Ρόδος, Ιδού και το πήδημα…»
Καρλ Μαρξ
Από τη μία ο μεταφυσικός κοινωνισμός μιλάει (πολύ σωστά) για πολυσύνθετη πραγματικότητα που ονομάζουμε κοινωνία («οι αναρχικές απόψεις δεν εκλαμβάνουν την κοινωνία σαν ένα ενιαίο και αδιαχώριστο σύνολο με κοινούς σκοπούς»). Από την άλλη λένε ότι «οι αναρχικοί/ες δεν αγωνίζονται για να απελευθερώσουν την κοινωνία. η κοινωνία θα απελευθερωθεί από μόνη της». Τρικυμία εν κρανίω ή μεταφυσικό αδιέξοδο; Ή και τα δύο; Και με ποιόν τρόπο θα αυτό-απελευθερωθεί η κοινωνία; και τι σημαίνει «απελευθέρωση»; Κάπου εδώ η αοριστολογία της μεταφυσικής αναρχίας μας θυμίζει τον Μπορίς Βιάν: «δε θα βάζω πια απ’ αυτά τα τέτοια σαν ετούτο, παρά μόνο εδώ κι εκεί, γιατί καταντάει πονοκέφαλος». Και η συνταγή για την «αναρχία» και την αυτόματη κοινωνική αυτό-απελευθέρωση είναι έτοιμη! Ένα μαγικό ραβδάκι αρκεί!!
Όχι, η κοινωνία δε θα αυτό-απελευθερωθεί ως ενιαίο σύνολο. Η αναρχική και αταξική δόμηση της κοινωνίας ( ένα κομμάτι της «απελευθέρωσης» που λέγαμε,) θα δημιουργηθεί (εάν δημιουργηθεί..) με τη βία. Δηλαδή, θα επιβληθεί από ένα κομμάτι της κοινωνίας ( πλειοψηφικό ή μειοψηφικό, λίγη σημασία έχει), στην υπόλοιπη κοινωνία. Αυτή ήταν, είναι και θα είναι η επανάσταση..
Και η επανάσταση θα επιβληθεί μόνο εάν εμείς (ως ριζοσπαστικές υποκειμενικότητες και όχι ως άμορφη μάζα) είμαστε υποκειμενικά αποφασισμένοι να την εγκαθιδρύσουμε. Να την επιβάλλουμε…
Σας φαίνεται «εξουσιαστικό»; Καλωσορίσατε στην πραγματικότητα! C’ est la vie: «είδανε άραγε οι κύριοι αυτοί ποτέ τους μια επανάσταση; Είναι μια πράξη που ένα μέρος του πληθυσμού επιβάλει τη θέλησή του στο άλλο μέρος με τουφέκια, με λόγχες και με κανόνια, δηλαδή με τα πιο βίαια μέσα. Και η παράταξη που νίκησε οφείλει να διατηρήσει την κυριαρχία της με τον τρόμο που επιβάλουν τα όπλα στους αντιδραστικούς» ( Ένγκελς )
Όλα τ’ άλλα είναι μεταφυσική τιποτολογία…
…και ολίγη ζωολογία
«Το ζώο είναι ταυτόσημο με τη ζωτική του δραστηριότητα.
Δεν ξεχωρίζει το σκοπό. Το ζώο είναι η ίδια του η δραστηριότητα.
Ο άνθρωπος, όμως, κάνει την ίδια του τη δραστηριότητα
αντικείμενο της θέλησής του και της συνείδησής του.
Ο άνθρωπος έχει μια συνειδητή ζωτική δραστηριότητα.»
Καρλ Μαρξ
«ένας άνθρωπος περιέφερε μια μαϊμού κι
επειδή ήταν λίγο πιο σοφός απ’ τη μαϊμού,
το πήρε πάνω του και νόμισε πως είναι
σοφότερος από εφτά ανθρώπους μαζί»
William Blake
Ο μεταφυσικός κοινωνισμός ( όπως και ο ιδεαλιστικός ατομικισμός) κάνοντας μια αυθαίρετη και α-νόητη αναγωγή της φύσης στην ανθρώπινη κοινωνία, προσπαθεί να μας πείσει ότι η ελευθερία είναι ένστικτο. Το ίδιο κάνει και ο κρατισμός: λέει ότι η βία, η δύναμη, η επιβολή, η εξουσία είναι ένστικτα. Κι έχουν δίκιο και οι δύο!!! Στη φύση τα παραδείγματα είναι διάσπαρτα, ας μη χαλάμε μελάνι για να μιλήσουμε για τα αυτονόητα. Αλλά δεν μπορούμε να μιλάμε για την πολύπλοκα δομημένη ανθρώπινη κοινωνία (στην οποία εκτός από ένστικτα υπάρχουν και η λογική, η συνείδηση, οι επιλογές κλπ) με όρους ζωικού βασιλείου! Η ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι τσίρκο (ας μην κρίνουν κάποιοι εξ ιδίων τα αλλότρια…) Οι χοίροι, οι κατσαρίδες, οι αλεπούδες, οι όρνιθες, τα τσακάλια και οι λύκοι φυσικά και δε θα φτιάξουν κράτη, όπως και δε θα φτιάξουν «ελευθερία» ή «αναρχία».
( σημ. εκτός απ’ την προφανή ανοησία του «επιχειρήματος», υποστήκαμε και το χιούμορ επιπέδου δελτίου ειδήσεων του STAR CHANNEL. Το θέμα είναι πλέον ΚΑΙ αισθητικό…)
Το κράτος είναι προϊόν ιστορικής εξέλιξης (εμφανίστηκε με τον ταξικό διαχωρισμό της κοινωνίας) και υπάρχει μόνο στην ανθρώπινη κοινωνία. Οι αλεπούδες, οι γαλοπούλες, τα καλαμάρια, τα κολεόπτερα, οι ιππόκαμποι, οι ιαγουάροι, τα πιράνχας, οι ψείρες και οι αμοιβάδες δεν έχουν ταξικά διαχωρισμένες κοινωνίες, ούτε συνειδητά δομημένες κοινότητες, ούτε κράτη, ούτε κομμουνισμούς, ούτε φασισμούς, ούτε αναρχίες…
Από κει και πέρα η τεχνητή ταύτιση του κράτους με την εξουσία αποπροσανατολίζει το θέμα. Ο κρατικός μηχανισμός είναι εξουσιαστικός, δεν ταυτίζεται, όμως, με την εξουσία. Άλλωστε, και οι αναρχοκαπιταλιστές κατάργηση του κράτους ζητάνε. Το πραγματικό ζήτημα είναι πόλεμος σε όλο το εξουσιαστικό πλέγμα της ιεραρχικά δομημένης κοινωνίας. Και αυτός ο πόλεμος δεν μπορεί να έχει σαθρές γενικόλογες αναφορές στο ένστικτο. Είναι πρώτα απ’ όλα συνειδητή επιλογή, είναι θέμα αντίληψης και επιλογής και όχι ενστίκτου. Είναι η «ιστορική αναλαμπή της συνειδητής αντιπαλότητας με τις συνθήκες μέσα στις οποίες οι άνθρωποι βιώνουν δομικά την καταπίεση και την εκμετάλλευση και οι οποίες δημιούργησαν μια κοινωνία που οι ίδιοι οι άνθρωποι συγκρούονται μεταξύ τους». Είναι ο πόθος «για μια ζωή χωρίς το ψεύδος και την εξαπάτηση αυτής της χωρίς νόημα κοινωνίας». κι όλα αυτά γιατί «βαρεθήκαμε να σκύβουμε, να είμαστε εξαρτήματα της μηχανής τους, να μας κλοτσούν και να κλοτσάμε με τη σειρά μας.». Κι έτσι περνάμε «Από την άρνηση στην επίθεση, στην απελευθέρωση» ( Φράξια Κόκκινος Στρατός-RAF, Μάρτιος 1998 )
Ο Κρο Μανιόν και ο Νεάτερνταλ, φυσικά και δεν έκαναν καμιά επιλογή ανάμεσα στη σκλαβιά και την ελευθερία, όπως και δεν έκαναν καμιά επιλογή ανάμεσα στον κρατισμό και την αναρχία. Αν, όμως, κάποιοι αισθάνονται Κρο Μανιόν ή Νεάτερνταλ ας «απελευθερωθούν» μέσω των ενστίκτων τους. Εμείς θα προτιμήσουμε, ως homo sapiens-sapiens του 2007, να πραγματώσουμε την ελευθερία, να την κατεβάσουμε απ’ τον ουρανό του ιδεαλισμού και να τη βιώσουμε. Και έχουμε διαλέξει τον τόπο: ΕΔΩ. Και έχουμε διαλέξει το χρόνο: ΤΩΡΑ. Έχουμε διαλέξει και τον τρόπο: την αέναη ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.
Η ελευθερία αυτή δεν είναι γενικά και αόριστα «ένστικτο», είναι συνειδητή επιλογή. Και πάνω απ’ όλα δεν είναι το Καλό που εφορμά κατά του Κακού κράτους, ούτε η Φύση και το Ένστικτο που πολεμάν κατά του Παράλογου κράτους. Εδώ μιλάμε για σύγκρουση συνειδητών επιλογών ( εξ ίσου «φυσικών», εξ ίσου «ενστικτωδών», εξ ίσου «λογικών»). Δε μιλάμε για την Μαυροκοκκινοσκουφίτσα και τον Κακό Κρατιστή Λύκο..
Αντί επιλόγου… Επαναστατικός συγκρητισμός:
Λεηλατώντας το σουπερμάρκετ των ιδεολογιών
«Ο απολυτιστής περιπλανιέται στους διαδρόμους με τα ράφια
του ιδεολογικού σουπερμάρκετ, αναζητώντας το ιδανικό
εμπόρευμα και εν συνεχεία αγοράζει ότι βρίσκει μπροστά του.
Όμως το ιδεολογικό σουπερμάρκετ- όπως και κάθε σουπερμάρκετ-
είναι κατάλληλο μόνο για λεηλασία. Για εμάς έχει μεγαλύτερη
πρακτική αξία να τριγυρνάμε στους διαδρόμους με τα ράφια,
να ανοίγουμε τα κουτιά, να παίρνουμε ότι φαίνεται γνήσιο
και χρήσιμο και να πετάμε τα υπόλοιπα»
Επαναστατική Αυτοθεωρία
Ήδη ακούμε το παπαδαριό του μεταφυσικού κοινωνισμού να ψέλνει: «δεν είστε αναρχικοί! Και ιδού η απόδειξη! Χρησιμοποιείτε τον Μαρξ, τον Ενγκελς, τον Ντεμπόρ! Αυτοί δεν έχουν καμιά σχέση με την αναρχία!». Οι κακόμοιροι οι ρασοφόροι της ορθοδοξίας, δεν μπορούν να κατανοήσουν πως ο Μαρξ δεν ανήκει στους «μαρξιστές», ο Ντεμπόρ δεν ανήκει στους καταστασιακούς, ο Νίτσε δεν ανήκει στους «νιτσεϊκούς» κ.ο.κ. Όλοι τους έχουν γίνει κομμάτια του κοινωνικού πλούτου των ιδεών και όχι ιδιοκτησία στα χέρια των ειδικών της ιδεολογίας. Μας ανήκουν και είναι ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΚΕΨΗΣ για την ανάπτυξη της ΔΙΚΗΣ ΜΑΣ θεώρησης. Και θα τους χρησιμοποιούμε όσο από τη σκέψη τους αντλούμε χρήσιμα βοηθήματα για την ανάπτυξη της επαναστατικής/ αναρχικής θεωρίας. Και δε φοβόμαστε μη «μολυνθούμε» από την επαφή μας με διαφορετικές σχολές σκέψης. Κατά τ’ άλλα τους έχουμε χεσμένους…
Κατά τ’ άλλα, επίσης, κάθε κριτική είναι ευπρόσδεκτη. Αρκεί να είναι κριτική. Αρκετά ανεχτήκαμε την παιδική χαρά της ιδεολογίας. Αρκετά ανεχθήκαμε τα πρεζάκια της ιδεολογίας και την παραισθησιογόνα μεταφυσική που διακινούν!!!
ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ…
περιοδικό "Ασύμμετρη Απειλή",2008
Θα ήθελα να επιχειρήσω να συνδέσω αυτά τα κείμενα, σε μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσω το κυπριακής παραγωγής φαινόμενο, όπου κομμάτι του αντιεξουσιαστικού χώρου της κύπρου, στη συζήτηση για το κυπριακό πρόβλημα, καταλήγει είτε σε μια αμφιλεγόμενη «επαναστατικού τύπου» αποστασιοποίηση ούτε λύση--ούτε μη-λύση, είτε σε ρητές αντι-επανενωτικές τοποθετήσεις.
Σκοπός γι αυτή την προσπάθεια είναι πρώτο, να πάρω εγώ μέσα από μια συζήτηση τα φώτα άλλων, κατά προτίμηση αναρχικών, για το πώς βλέπουν το όλο ζήτημα, δεύτερο, να τεθεί σε διάλογο και με ίσους όρους ένα θέμα το οποίο απασχολεί, είμαι σίγουρη, με καθαρό και τίμιο τρόπο όλους, ακόμα κι αν οι διαφωνίες φαίνονται χαοτικές και τρίτο γιατί έχω «διαισθητικά» την πεποίθηση πως κάπου ανάμεσα στους «δηλωμένους» κομμουνιστές και τους «δηλωμένους» αναρχικούς έχει παραπέσει μια αλήθεια που περιμένει από μας να την δούμε…
Θέλω να ανοίξω λοιπόν αυτή την κουβέντα, με αφορμή τρία άσχετα φαινομενικά μεταξύ τους κείμενα, τα οποία, στη δική μου αντίληψη, περιέχουν κάποια βοηθητικά κλειδιά για να λύσουμε απορίες είτε να αναιρέσουμε ειλημμένες λανθασμένες τοποθετήσεις. Σε όποιου τη μεριά κι αν πέφτουν…
Τα κείμενα είναι μακροσκελή και θα παρατεθούν αυτούσια για ανάγνωση με κάποια εύλογη χρονική απόσταση μεταξύ τους. Να πω εκ των προτέρων πως συμφωνώ σε πολλά από τα σημεία των δύο πρώτων κειμένων, γι αυτό εξάλλου τα παραθέτω.
Στη περίπτωση, που δεν θα υπάρξει διάθεση για κάποια κουβέντα, ας προβληματιστεί ο καθένας για λογαριασμό του. Κι αυτό είναι αρκετό.
Ο ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ/ ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ
« Η θεσμοποιημένη ανταρσία έχει τις δυνάμεις εμπροσθοφυλακής της και τους μισθωτούς αμφισβητίες, τους επίσημους ανατρεπτικούς και τους γαλονάδες περιθωριακούς…Το κυρίαρχο άτομο της εποχής μας είναι ο εστεμμένος αναρχικός που περιμένει να τον σεβαστούν ταυτόχρονα και για τον αναρχισμό του και για το στέμμα του…
Εξελίσσεται εκεί λοιπόν, όπως στις πρώτες διαδικασίες του υποταγμένου,
στην αρχή της ονειρικής ικανοποίησης…Ο ατίθασος από δω και πέρα
ονειρεύεται μια εξέγερση, χωρίς ποτέ να ξυπνά»
Philippe Muray
« Tη στιγμή αυτή η ιδεολογία δεν είναι πια όπλο, αλλά σκοπός.
Το ψέμα που δε δέχεται πια αντίλογο, γίνεται τρέλα.
Τόσο η πραγματικότητα, όσο κι ο στόχος διαλύονται μες την ιδεολογική
διακήρυξη του ολοκληρωτισμού: όλα όσα λέει είναι όλα όσα υπάρχουν…
Απ’ αυτή τη στιγμή η επαναστατική θεωρία είναι εχθρός κάθε λογής
επαναστατικής ιδεολογίας και το γνωρίζει πως είναι»
ΓΚΥ ΝΤΕΜΠΟΡ
Αντί εισαγωγής…
Το παρακάτω, είναι ένα ακόμα κείμενο «εσωτερικής κριτικής». Σίγουρα αρκετοί απ’ αυτούς τους συνήθεις «καλοπροαίρετους», θα σπεύσουν να μιλήσουν για «αυτοαναφορικότητα», για ένα «χώρο» που κοιτάζει μόνο στο εσωτερικό του. Δεν αμφιβάλουμε ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει να κοιτάμε «προς τα έξω», αλλά εάν δε ρίχνουμε και καμιά ματιά στο εσωτερικό, θα είμαστε συνένοχοι στην εμφάνιση και ανάπτυξη διαφόρων καρκινωμάτων. Άλλωστε, μέσα απ’ αυτήν την επιθετική διαλεκτική δίνουμε ζωή στις ιδέες, αναζωπυρώνουμε τη θεωρία και την ξαραχνιάζουμε απ’ την ακαμψία των μονολόγων. Μονάχα η επιθετική διαλεκτική ενεργοποιεί τις ιδέες και η πρακτική δράση τις υλοποιεί.
Κάποιοι θα μιλήσουν για «κράξιμο», εμείς μιλάμε για κριτική. Ενίοτε σκληρή και δηκτική, μα πάντοτε κριτική…
Αφού, λοιπόν, διαρρήξαμε κάθε σχέση με τη μερικότητα, τη λατρεία των υποσυνόλων, το ΘΕΑΜΑ της εξέγερσης (των φετίχ, της ενδυματολογικής «ανταρσίας» και της κλωτσοπατινάδας), αλλά και τη θεαματική/ εκτονωτική κριτική της αδράνειας και του ομολογημένου ή ανομολόγητου ακαδημαϊσμού, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για τον μεταχριστιανικό μεταφυσικό κοινωνισμό (ή τη μερικότητα του αντικρατισμού), προωθώντας ταυτόχρονα έναν ολιστικό επαναστατικό/αναρχικό σχεδιασμό ανατροπής του υπάρχοντος.
*
«Είναι φανερό ότι υπάρχει μια Διεθνής της Μαλακίας
Και αρχίζουμε να διακρίνουμε τους εκπροσώπους της»
Γκυ Ντεμπόρ
«Βουνά κοιλοπονούν: ένας γελοίος ποντικός γεννιέται»
Οράτιος
Στο 66ο φύλλο της εφημερίδας Διαδρομή Ελευθερίας ( Νοέμβριος 2007), εμφανίστηκε ένα κείμενο της Συσπείρωσης Αναρχικών, με τίτλο «το κοινωνικόν ανιστόρητον και η εχθρότητα προς την κοινωνία». Όλο το κείμενο είναι μια γκεμπελίστικη διαστρέβλωση του εντύπου «Πρακτική Θεωρία». Ο τρόπος γνωστός: τμηματική και δειγματοληπτική παράθεση αποσπασμάτων, που σκόπιμα απομονώνονται από το συνολικό πλαίσιο. Ακολούθως, τα ορφανά αποσπάσματα μπορούν να (παρ)ερμηνευθούν κατά το δοκούν. Ο γκεμπελισμός φτάνει και στο επίπεδο να κρύβει τις πηγές αυτών των αποσπασμάτων, θυμίζοντας τους χριστιανούς που θέλοντας να εξαφανίσουν κάθε ίχνος «ειδωλολατρικής» σκέψης, απαγόρευαν ακόμα και την παράθεση των ονομάτων «εθνικών» φιλοσόφων στα βιβλία που πολεμούσαν την «ειδωλολατρία». «Τίποτα το σημαντικό ως εδώ», θα μπορούσε να ειπωθεί και θα συμφωνούσαμε, εάν το συγκεκριμένο περιστατικό ήταν μοναδικό. Η εν λόγω ομάδα, όμως, ξεπερνά πλέον το επίπεδο του ψιθυρισμού και της καφενειακής συκοφαντίας (την οποία έχουμε συνηθίσει στο κάτω κάτω) και φτάνει στην ανοιχτή διαστρέβλωση και συκοφάντηση ιδεών, με γκεμπελίστικο και ιεροεξεταστικό τρόπο. Αλλά, όποιος ξέρει να διαβάζει πίσω από τις λέξεις, ξέρει και τους ανομολόγητους σκοπούς: «αυτές οι “επαναστατικές” θέσεις … χρησιμοποιούνται με σκοπό να αντληθεί “έμψυχο υλικό” κατ εξοχήν από νέους συντρόφους». Ιδού οι Πράκτορες του Καλού, που έρχονται να σώσουν τους άμυαλους πιτσιρικάδες από τους σκοτεινούς μακιαβελιστές, που καραδοκούν για να πιούν το αίμα των ανόητων, πλην αγνών νεαρών συντρόφων. Γνωρίζουμε την τακτική της εύρεσης «εσωτερικών εχθρών» που ακολουθούν οι εκάστοτε χρεοκοπημένοι πολιτικάντηδες, μήπως και συσπειρώσουν το ποίμνιο τους.
Επιλέξαμε να απαντήσουμε σ’ αυτόν τον οχετό, γιατί θεωρούμε ότι το ζήτημα ξεπερνά την «Πρακτική Θεωρία» και μας αφορά όλους. Σε καμιά περίπτωση δε μιλάμε ως συνήγοροι ή εξ ονόματος της «Πρακτικής Θεωρίας» ( άλλωστε δε χρειάζεται δικηγόρους, ούτε εκπροσώπους τύπου…). Απλώς θεωρούμε ότι η σιωπή μπροστά στη συκοφαντία και τη διαστρέβλωση θα αποτελέσει ΣΥΝΕΝΟΧΗ και πως μια επανατοποθέτηση της επαναστατικής/ αναρχικής θεωρίας, έστω και με συνοπτικό λόγο, δε θα έβλαπτε. Ότι προηγήθηκε και ότι ακολουθεί, λοιπόν, εκφράζουν το παρόν έντυπο και κανέναν άλλον. Ας γίνει σαφές αυτό..
ΚΡΑΤΟΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΑΤΟΜΟ
( και η συνεχής διαλεκτική τους σχέση…)
1.
Η μεταφυσική/ δυιστική θεώρηση τεμαχίζει την ενιαία πραγματικότητα (ασχέτως αν έχει πολλές εκφάνσεις, η πραγματικότητα είναι ενιαία…) σε δυο αδιάκοπα αντιμαχόμενα στρατόπεδα: το Καλό και το Κακό. Δε θα αναλύσουμε την εξουσιαστική ιδεαλιστική φιλοσοφία, αλλά θα αναφερθούμε σε ένα κατάλοιπό της που πλασάρεται ως αναρχικό. Στη μεταφυσική/ δυιστική αναρχία, λοιπόν, το ρόλο του Καλού αναλαμβάνει η Κοινωνία, ενώ το ρόλο του Κακού το Κράτος. Και σαν όμορφο παραμυθάκι, η καλή η κοινωνία, αγνή και όμορφη, διακορεύεται απ’ το κακό το κράτος. Το κακό το κράτος, λοιπόν, ως μυθολογικό τέρας, εκμεταλλεύεται την αγνή μας κοινωνία. Αλλά, όπως όλα τα παραμυθάκια, έτσι και αυτό έχει καλό τέλος: Κουφάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμα…
Ας σοβαρευτούμε όμως λίγο και ας έρθουμε στον πραγματικό κόσμο
2.
«Το κράτος είναι ένα παρασιτικό περίττωμα, που πρέπει να εξοντωθεί»
Καρλ Μαρξ
Το κράτος δεν είναι εξωκοινωνικό φαινόμενο. Δεν εμφανίστηκε έξωθεν, από κάπου αλλού, δε φυτεύτηκε, ούτε επιβλήθηκε με κάποιον υπερφυσικό τρόπο ή με εξωγήινη εισβολή. Το κράτος δεν είναι το αόρατο χέρι. Το κράτος δεν είναι μια διαχωρισμένη από την κοινωνία οντότητα. Το κράτος είναι προϊόν της κοινωνίας σε μια ορισμένη βαθμίδα εξέλιξης. Είναι καθαρά κοινωνικό προϊόν. Το κράτος είναι ο μηχανισμός διαιώνισης της ταξικής κοινωνίας και της εκμετάλλευσης
( γνωστή στη διαλεκτική της εξουσίας ως «κοινωνική ειρήνη»). Δεν είναι εξωκοινωνικός μηχανισμός, αντίθετα είναι κομμάτι αδιάσπαστο της εξουσιαστικά δομημένης κοινωνίας. Η διάχυση της εξουσίας στην κοινωνία, μέσα από ένα πλέγμα θεσμικών ή μη σχέσεων, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καλύτερη λειτουργία της ταξικής κοινωνίας. Οι επαναστάτες αναρχικοί δεν έχουν απέναντί τους μόνο τον κρατικό μηχανισμό, αλλά ολόκληρη την εξουσιαστική/ταξική δόμηση της κοινωνίας , ολόκληρο το πλέγμα σχέσεων, συμπεριφορών, τυπικών και άτυπων θεσμών που ενεργητικά ή παθητικά διαιωνίζουν το υπάρχον. «Η εξουσία πλέον δεν αποτελεί μια προνομιακή πρακτική διαχείρισης, εγκλωβισμένη στα δίχτυα μιας μικρής ελίτ. Είναι μια διάχυτη κοινωνική σχέση που εκφράζεται σε κάθε πεδίο της καθημερινότητας» .
Για να το πούμε με δυο λόγια: το κράτος, ως εξισορροπητικός μηχανισμός άμβλυνσης του κοινωνικού/ταξικού ανταγωνισμού και διαιώνισης της εκμετάλλευσης, είναι ένας συγκεκριμένος μηχανισμός με συγκεκριμένο σκοπό. Προφανώς είναι εξουσιαστικός μηχανισμός. Αλλά δεν είναι ο μοναδικός εξουσιαστικός θεσμός μέσα στην κοινωνία. Ο μεταφυσικός «αντι»κρατισμός, λοιπόν, είναι μια ακόμα μερικότητα, στο πλάι του «αντι»ρατσισμού, του «αντι»σεξισμού, του «αντι»φασισμού κ.ο.κ …
Οι αναρχικοί πρέπει να πολεμήσουν την ολότητα της εξουσιαστικής κοινωνίας και όχι μοναχά τον κρατικό μηχανισμό. Η επαναστατική/ αναρχική θεώρηση δε βλέπει μια ενδεχόμενη μελλοντική αναρχική κοινωνία ως απλή προβολή της σημερινής κοινωνίας, απλά χωρίς κράτος. Γι αυτό άλλωστε η επανάστασή μας ξεκινά εδώ και τώρα, χτυπώντας της Εξουσία, την Εκμετάλλευση και την Αλλοτρίωση στην ολότητά τους (και κομμάτι της συνολικής επίθεσης, είναι και η επίθεση ενάντια στο κράτος)
3.
«σε κάθε κοινωνία α λ λ ο τ ρ ί ω σ η ς η σχέση ενός ανθρώπου
με τους συνανθρώπους του, δεν είναι σχέση μιας α ν θ ρ ώ π ι ν η ς
ύπαρξης προς τις συντροφικές του ανθρώπινες υπάρξεις, αλλά
η σχέση του υπηρέτη προς τον αφέντη, του εκμεταλλευόμενου
προς τον εκμεταλλευτή, του υφιστάμενου προς τον προϊστάμενο,
του αιτούντος προς τον προνομιούχο»
Καρλ Μαρξ
« (το κράτος) θα μπορούσε να παρομοιάσει με ένα πλέγμα.
Ένα πλέγμα από χιλιάδες μηχανές και διακόπτες. Το πλέγμα
αυτό, δεν επιβάλλεται από τα πάνω στην κοινωνία, αλλά διαχέεται
μέσα της. Κατεβαίνει μέχρι τους χώρους της ιδιωτικής ζωής…
Η κυριαρχία δε βρίσκεται μόνο στα οπλισμένα περίστροφα της
Αστυνομίας. Είναι διάχυτη. Έχει στρατοπεδεύσει στις συνειδήσεις.
Και οι πιστοί της βρίσκονται παντού.»
Κώστας Παππάς
Είναι σαφές ότι το Κράτος δεν είναι μια Υπερφυσική Οντότητα διαχωρισμένη από την Κοινωνία. Δε στέκεται πάνω ή έξω από την κοινωνία. Δεν υπάρχουν σύνορα που χωρίζουν το Κράτος και την Κοινωνία. Άραγε ποια είναι τα σύνορα; Οι εργοδότες είναι κράτος; Οι καθηγητές είναι κράτος; Οι πανεπιστημιακοί; Οι φασίστες; Οι ρατσιστές; Οι σεξιστές; Οι βιαστές; Οι γονείς; Οι δημοσιογράφοι; Οι καραβανάδες; Ας πάμε σε κάτι πιο σαφές. Η Αστυνομία, που είναι ο πλέον βίαιος κατασταλτικός μηχανισμός του Κράτους, αποτελείται από «κρατιστές»; Οι μπάτσοι δεν είναι κομμάτι της κοινωνίας; Δε μετέχουν στην κοινωνική ζωή; Έχουν, με κάποιον υπέρλογο τρόπο, εξοστρακισθεί από την Κοινωνία; Από ποιους, σε τελική ανάλυση, στελεχώνεται αυτό το μυθικό τέρας;
Και η εξουσία; Είναι ο κεραυνός του κρατικού Δία, που τον ρίχνει πάνω στην κοινωνία;
Ο μεταφυσικός κοινωνισμός κραυγάζει μέσω της ταυτολογίας: Όσο υπάρχουν εξουσιαστές θα υπάρχουν εξουσιαζόμενοι. Στη γλώσσα της μεταφυσικής τα πράγματα είναι απλά: η εξουσία υπάρχει ως καθαυτή Εξουσία κι έχει στρατοπεδεύσει με υπέρλογο τρόπο έξω από την Κοινωνία και την παρενοχλεί. Στα σκοτάδια της ιδεολογίας όλες οι αγελάδες είναι μαύρες…
Μ’ αυτή τη μεταφυσική αφαίρεση, η πραγματικότητα τεμαχίζεται αυτοστιγμεί σε Κράτος και Κοινωνία, Εξουσιαστές και Εξουσιαζόμενους. Κι επειδή η μεταφυσική κάνει θεωρία με διατάγματα, θεωρεί ότι a priori οι εξουσιαζόμενοι, οι καταπιεσμένοι εξεγείρονται ενάντια στην Εξουσία.
Στην πραγματική ζωή όμως, ακόμα και με την πιο πρόχειρη ματιά βλέπουμε ότι υπάρχουν εξουσιαστές που ταυτόχρονα είναι εξουσιαζόμενοι και το αντίστροφο
( εάν μπορούμε να μιλάμε για «εξουσιαστές» και «εξουσιαζόμενους» ως απόλυτα διαχωρισμένους ρόλους). Εδώ ο ιδεολογικός μηχανισμός παραγωγής βεβαιοτήτων βραχυκυκλώνει. Γιατί; Απλούστατα, δεν υπάρχει Καθεαυτή Εξουσία…
Σήμερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να μιλάμε για κρατική εξουσία, χωρίς ταυτόχρονα να μιλάμε για το διάχυτο εξουσιαστικό πλέγμα που έχει υφανθεί στο σύνολο της κοινωνικής ζωής. Δεν μπορούμε να κρύψουμε κάτω απ’ το χαλάκι της ιδεολογίας την κοινωνική αφομοίωση και ενσωμάτωση της εξουσίας σε κάθε πτυχή της ζωής. Κι εδώ μιλάμε για «ιδιωτικό κράτος», για «ένστολες συνειδήσεις», για κανονικότητα, για εσωτερίκευση της πειθαρχίας, για βιοεξουσία που αγγίζει το σύνολο του κοινωνικού βίου και όχι για αναρχο-πλατωνίζουσα Καθαυτή Εξουσία. Και οι αναρχικοί δεν πολεμάνε μονάχα με την κρατική εξουσία, αλλά με κάθε είδους εξουσίας.
4
«Ο εχθρός βρίσκεται σε κάθε στόμα που μιλά τη γλώσσα της
κυριαρχίας, σε κάθε αυτί που την καλωσορίζει. Δε βρίσκεται
σε μια τάξη ή μια φυλή. Βρίσκεται σε όλες. Γι αυτό κι εμείς
δε θα μιλήσουμε στη γλώσσα των υποσυνόλων»
Κώστας Παππάς
Η θεώρηση της Εξουσίας ως εχθρικού προς τη ζωή πλέγματος, ένα κομμάτι του οποίου είναι και ο κρατικός μηχανισμός , μας επιβάλει να επαναπροσδιορίσουμε ένα κεντρικό ζήτημα της επαναστατικής διαλεκτικής. Η νέα επαναστατική διαλεκτική αναγνωρίζει μεν τις αντικειμενικές συνθήκες (ταξική δόμηση της κοινωνίας, εκμετάλλευση, ρατσισμός, σεξισμός κλπ), αλλά δεν μιλά με τη γλώσσα των υποσυνόλων. Καμιά κοινωνική τάξη ως τέτοια ( προλετάριοι, αγρότες, εργάτες, μετανάστες, φοιτητές, φυλακισμένοι, προσφάτως και …πρεζάκια κλπ) δεν είναι ιστορικός φορέας της επανάστασης. Οι αντικειμενικές συνθήκες από μόνες τους δεν προκαλούν επαναστάσεις. Είναι τα υποκείμενα που θα λειτουργήσουν ως πυροκροτητές. Η ριζοσπαστική υποκειμενικότητα, φυσικά, δεν στέκεται έξω ή πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες, τροφοδοτείται από αυτές, αλλά και τις τροφοδοτεί ταυτόχρονα. Η διαφορά είναι ότι πλέον, καταργώντας τη νεκρή γλώσσα των υποσυνόλων, θέτουμε ως επαναστατικό υποκείμενο, όχι μια κοινωνική τάξη, αλλά το κάθε άτομο: «από τούδε και στο εξής το επαναστατικό υποκείμενο είναι ο συνειδητός- ο διαθέτων θετική αυτοσυνειδησία- εγωιστής, ως αντίθετος των ασυνείδητων ή εχόντων αρνητική αυτοσυνειδησία (ένοχων) εγωιστών…»
5
«η κριτική της επαναστατικής ιδεολογίας, είτε αναρχικής είτε λενινιστικής,
η κριτική του θυσιαστικού κολλεκτιβιστικού ηθικισμού των ιδεολογιών αυτών,
αποκαλύπτει μια για πάντα την αθλιότητα και τη φτώχεια του ηθικισμού»
for ourselves
«εκεί που ξεκινά η θυσία, σταματάει η επανάσταση»
Σύνθημα του Μάη του 68
«η αυθεντική κοινή ζωή… προέρχεται από την ανάγκη και
τον εγωισμό των ατόμων, δηλαδή μέσα από την ενεργοποίηση
της ίδιας τους της ύπαρξης»
Καρλ Μαρξ
Και κάπου εδώ έρχεται και η έννοια του επαναστατικού εγωισμού. Ας θέσουμε το ζήτημα ακροθιγώς.
Ούτε ο επαναστατικός εγωισμός είναι εξωκοινωνικό φαινόμενο. Άλλωστε, τα άτομα συγκροτούν την κοινωνία και η κοινωνία τα άτομα. Μόνο σε ιδεατό επίπεδο μπορούμε να τεμαχίσουμε το Άτομο και την Κοινωνία. Στην πραγματικότητα συνυπάρχουν και συνδιαμορφώνουν το κοινωνικό πεδίο (το υπάρχον) σε μια αέναη διαλεκτική σχέση.
Απλούστατα ο επαναστατικός εγωισμός ερχόμενος σε αντίθεση με την παραδοσιακή οσιομαρτυρική/ αυτοθυσιαστική αντίληψη του μεταχριστιανικού αναρχισμού, εισάγει το ΕΓΩ σαν αφετηρία της επανάστασης. Όχι αφαιρέσεις όπως: κοινωνία, καταπιεσμένοι, εξουσιαζόμενοι, λαός, ανθρωπότητα κλπ. Μιλάμε συγκεκριμένα, χωρίς μεταφυσικές αφαιρέσεις. Θέλουμε την καταστροφή του υπάρχοντος πρώτα απ’ όλα για το δικό μας συμφέρον. Γι αυτό η επανάσταση για μας δεν είναι μονάχα η ανατροπή ενός πολιτικού συστήματος, ούτε η «μεγάλη νύχτα». Είναι μια διαρκής διαδικασία από-αλλοτρίωσης και αυτοκαθορισμού. Και ναι, ακόμα και μέσα στο πνιγηρό εξουσιαστικό περιβάλλον παίρνουμε τη συνειδητή απόφαση να ορίσουμε εμείς τις συνθήκες που ζούμε.
Και, Ω ΤΙ ΕΚΠΛΗΞΗ!, μετά το εγώ εμφανίζεται το εμείς! Σας φαίνεται παράξενό; Κι όμως ο επαναστατικός εγωισμός αναζητά τη γνήσια συντροφικότητα, το γνήσιο συλλογικό πνεύμα, απαλλαγμένο από τις ιδεαλιστικές μπούρδες του αλτρουισμού και του οσιομαρτυρικού ασκητικού πνεύματος. Ο Τσε έλεγε πως έξω απ’ την επανάσταση δεν υπάρχει ζωή. Εμείς απαντάμε πως έξω απ’ τη ζωή δεν υπάρχει επανάσταση. Και ναι, χτίζουμε από σήμερα, από τώρα τον «επαναστατάνθρωπο»* ( η λέξη είναι αποτυχημένη, αλλά μικρό το κακό…) Ο επαναστάτης, ο άνθρωπος που επιλέγει να έρθει σε έμπρακτη ρήξη με την Αλλοτρίωση και ξεπερνώντας τη λογική της απαντητικής βίας περνά πρώτος στην επίθεση, δεν είναι «ανώτερο είδος ανθρώπου», αλλά εκ των πραγμάτων έρχεται σε αντίθεση με την υπάρχουσα αλλοτριωμένη κοινωνία.
Γιατί δε φτάνει να αφαιρέσουμε τον κρατικό μηχανισμό για να χτίσουμε την αναρχία. Οι μπακαλίστικες προσθαφαιρέσεις είναι χαρακτηριστικό του ιδεολογικού αυνανισμού της μεταφυσικής αναρχίας…
Γι αυτό και ο επαναστατικός εγωισμός παλεύει για ελεύθερες κοινότητες ελεύθερων ατόμων (και όχι «αναρχία» μεταξύ δούλων ή «ελευθερία» μεταξύ αλλοτριωμένων) και τις χτίζει από ΣΗΜΕΡΑ. «Όποιος μιλάει για επανάσταση χωρίς να μιλάει για καθημερινή ζωή, έχει ένα πτώμα στο στόμα του. Και όποιος μιλάει για καθημερινή ζωή χωρίς να μιλάει για επανάσταση, καταπίνει και το φέρετρο».
Η επανάσταση έχει ήδη ξεκινήσει…
( * να υποθέσουμε πως ο αντίπαλος του «επαναστατάνθρωπου» είναι ο «εξεγερσάνθρωπος ο KAGGELARIUM»;;;)
Εξέγερση και επανάσταση
1.
«Από ανοιχτά κλουβιά ορμούν οι ύαινες του 1793
και οι γορίλλες της Κομμούνας»
Αντρέ ντε Κουφλ
Πρέπει, επιτέλους, να κατανοήσουμε τα όρια της εξέγερσης. Η πηγαία και ενστικτώδης ανταρσία ενάντια στο υπάρχον, ο αυθορμητισμός και το στιγμιαίο ξεπέρασμα των ρόλων είναι μόνο η αρχή. Όταν μένουμε σ’ αυτά βαλτώνουμε στην αυτοανακύκλωση. Η μετατροπή της ενστικτώδους εξέγερσης σε επανάσταση δίνει τη συνείδηση, την οργάνωση, την ολοκληρωτική άρνηση των επιβαλλόμενων ρόλων, το σχεδιασμό, τη στόχευση. Δε μας φτάνει το να πολεμάμε το υπάρχον. Θέλουμε και να το καταστρέψουμε. Οι «κοινωνικοί αγώνες» είναι αγώνες υποσυνόλων για την ενσωμάτωσή τους με ευνοϊκότερους όρους στο υπάρχον. Όταν οι πέτρες, τα οδοφράγματα, οι μολότοφ σε τέτοιου είδους αγώνες βαφτίζονται «ξεπέρασμα των ρόλων», τότε βασιλεύει η σύγχυση και ο φετιχισμός του μέσου. Οι αγώνες ευνοϊκότερης ενσωμάτωσης, όσες μολότοφ κι αν εκτοξεύσουν, δε μας αφορούν. Ο δικός μας αγώνας είναι ολικός και όχι αιτηματολαγνικός. Δεν μπορούμε στον 21ο αιώνα να συγκρίνουμε τους προλεταριακούς αγώνες του 19ου αιώνα (μεγάλο κομμάτι των οποίων ήταν πράγματι ουσιωδώς ανατρεπτικό, καθώς στόχευε με πρακτικό και όχι φαντασιακό τρόπο στην επαναστατική αλλαγή) με τους σύγχρονούς «κοινωνικούς αγώνες» ευνοϊκότερης ενσωμάτωσης. Η συρραφή «κοινωνικών αγώνων», χωρίς τη διερεύνηση των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών και η παρουσίασή τους ως «απελευθερωτικών», δεν έχει καμιά σχέση με την επαναστατική/ αναρχική θεώρηση.
Οφείλουμε, λοιπόν, να επαναπροσδιορίσουμε την επανάσταση, όχι μονάχα ως προς τα υποκείμενά της, αλλά και ως προς τα χαρακτηριστικά της. Η λεγόμενη «μεγάλη νύχτα», φαίνεται στα μάτια όλων σαν μια εξωπραγματική ουτοπία. Η επανάσταση όμως δεν είναι ένα ξαφνικό ξέσπασμα, που μοναδικό στόχο έχει την αντικατάσταση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος με μια διαφορετική μορφή οργάνωσης. Είναι και αυτό, αλλά όχι μόνο αυτό. Η επανάσταση είναι μια διαρκής διαδικασία, που ξεκινά εδώ και τώρα, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και συνεχίζει ώσπου να επιβληθεί (αν επιβληθεί) σε ολόκληρο το κοινωνικό πεδίο. Οι επαναστάτες δεν αισθάνονται «μολυσμένοι» και ανίκανοι για να μιλήσουν για το μέλλον (όπως ισχυρίζεται μια αντίληψη του αναρχοατομικισμού). Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον δεν είναι ασυνέχειες. Το ένα εμπεριέχει το άλλο. Αλλάζουμε από σήμερα τους όρους της ζωής μας, συγκρουόμαστε έμπρακτα με το υπάρχον. Μιλάμε και πράττουμε στο παρόν, αλλά όχι μόνο για το παρόν. Ότι πράττουμε στο παρόν, το πράττουμε και για το μέλλον. Ότι καταστρέφουμε, ότι χτίζουμε σήμερα, το καταστρέφουμε και το χτίζουμε και για το αύριο. Μέσα από τη σημερινή μας επαναστατική δράση ιχνηλατούμε το αύριο. Δε δεχόμαστε κανένα ντετερμινισμό, αισιόδοξο ή απαισιόδοξο.
2.
«…ώσπου να δημιουργηθεί η κατάσταση που κάνει αδύνατη
κάθε επιστροφή και όπου οι ίδιες οι περιστάσεις φωνάζουν:
Ιδού η Ρόδος, Ιδού και το πήδημα…»
Καρλ Μαρξ
Από τη μία ο μεταφυσικός κοινωνισμός μιλάει (πολύ σωστά) για πολυσύνθετη πραγματικότητα που ονομάζουμε κοινωνία («οι αναρχικές απόψεις δεν εκλαμβάνουν την κοινωνία σαν ένα ενιαίο και αδιαχώριστο σύνολο με κοινούς σκοπούς»). Από την άλλη λένε ότι «οι αναρχικοί/ες δεν αγωνίζονται για να απελευθερώσουν την κοινωνία. η κοινωνία θα απελευθερωθεί από μόνη της». Τρικυμία εν κρανίω ή μεταφυσικό αδιέξοδο; Ή και τα δύο; Και με ποιόν τρόπο θα αυτό-απελευθερωθεί η κοινωνία; και τι σημαίνει «απελευθέρωση»; Κάπου εδώ η αοριστολογία της μεταφυσικής αναρχίας μας θυμίζει τον Μπορίς Βιάν: «δε θα βάζω πια απ’ αυτά τα τέτοια σαν ετούτο, παρά μόνο εδώ κι εκεί, γιατί καταντάει πονοκέφαλος». Και η συνταγή για την «αναρχία» και την αυτόματη κοινωνική αυτό-απελευθέρωση είναι έτοιμη! Ένα μαγικό ραβδάκι αρκεί!!
Όχι, η κοινωνία δε θα αυτό-απελευθερωθεί ως ενιαίο σύνολο. Η αναρχική και αταξική δόμηση της κοινωνίας ( ένα κομμάτι της «απελευθέρωσης» που λέγαμε,) θα δημιουργηθεί (εάν δημιουργηθεί..) με τη βία. Δηλαδή, θα επιβληθεί από ένα κομμάτι της κοινωνίας ( πλειοψηφικό ή μειοψηφικό, λίγη σημασία έχει), στην υπόλοιπη κοινωνία. Αυτή ήταν, είναι και θα είναι η επανάσταση..
Και η επανάσταση θα επιβληθεί μόνο εάν εμείς (ως ριζοσπαστικές υποκειμενικότητες και όχι ως άμορφη μάζα) είμαστε υποκειμενικά αποφασισμένοι να την εγκαθιδρύσουμε. Να την επιβάλλουμε…
Σας φαίνεται «εξουσιαστικό»; Καλωσορίσατε στην πραγματικότητα! C’ est la vie: «είδανε άραγε οι κύριοι αυτοί ποτέ τους μια επανάσταση; Είναι μια πράξη που ένα μέρος του πληθυσμού επιβάλει τη θέλησή του στο άλλο μέρος με τουφέκια, με λόγχες και με κανόνια, δηλαδή με τα πιο βίαια μέσα. Και η παράταξη που νίκησε οφείλει να διατηρήσει την κυριαρχία της με τον τρόμο που επιβάλουν τα όπλα στους αντιδραστικούς» ( Ένγκελς )
Όλα τ’ άλλα είναι μεταφυσική τιποτολογία…
…και ολίγη ζωολογία
«Το ζώο είναι ταυτόσημο με τη ζωτική του δραστηριότητα.
Δεν ξεχωρίζει το σκοπό. Το ζώο είναι η ίδια του η δραστηριότητα.
Ο άνθρωπος, όμως, κάνει την ίδια του τη δραστηριότητα
αντικείμενο της θέλησής του και της συνείδησής του.
Ο άνθρωπος έχει μια συνειδητή ζωτική δραστηριότητα.»
Καρλ Μαρξ
«ένας άνθρωπος περιέφερε μια μαϊμού κι
επειδή ήταν λίγο πιο σοφός απ’ τη μαϊμού,
το πήρε πάνω του και νόμισε πως είναι
σοφότερος από εφτά ανθρώπους μαζί»
William Blake
Ο μεταφυσικός κοινωνισμός ( όπως και ο ιδεαλιστικός ατομικισμός) κάνοντας μια αυθαίρετη και α-νόητη αναγωγή της φύσης στην ανθρώπινη κοινωνία, προσπαθεί να μας πείσει ότι η ελευθερία είναι ένστικτο. Το ίδιο κάνει και ο κρατισμός: λέει ότι η βία, η δύναμη, η επιβολή, η εξουσία είναι ένστικτα. Κι έχουν δίκιο και οι δύο!!! Στη φύση τα παραδείγματα είναι διάσπαρτα, ας μη χαλάμε μελάνι για να μιλήσουμε για τα αυτονόητα. Αλλά δεν μπορούμε να μιλάμε για την πολύπλοκα δομημένη ανθρώπινη κοινωνία (στην οποία εκτός από ένστικτα υπάρχουν και η λογική, η συνείδηση, οι επιλογές κλπ) με όρους ζωικού βασιλείου! Η ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι τσίρκο (ας μην κρίνουν κάποιοι εξ ιδίων τα αλλότρια…) Οι χοίροι, οι κατσαρίδες, οι αλεπούδες, οι όρνιθες, τα τσακάλια και οι λύκοι φυσικά και δε θα φτιάξουν κράτη, όπως και δε θα φτιάξουν «ελευθερία» ή «αναρχία».
( σημ. εκτός απ’ την προφανή ανοησία του «επιχειρήματος», υποστήκαμε και το χιούμορ επιπέδου δελτίου ειδήσεων του STAR CHANNEL. Το θέμα είναι πλέον ΚΑΙ αισθητικό…)
Το κράτος είναι προϊόν ιστορικής εξέλιξης (εμφανίστηκε με τον ταξικό διαχωρισμό της κοινωνίας) και υπάρχει μόνο στην ανθρώπινη κοινωνία. Οι αλεπούδες, οι γαλοπούλες, τα καλαμάρια, τα κολεόπτερα, οι ιππόκαμποι, οι ιαγουάροι, τα πιράνχας, οι ψείρες και οι αμοιβάδες δεν έχουν ταξικά διαχωρισμένες κοινωνίες, ούτε συνειδητά δομημένες κοινότητες, ούτε κράτη, ούτε κομμουνισμούς, ούτε φασισμούς, ούτε αναρχίες…
Από κει και πέρα η τεχνητή ταύτιση του κράτους με την εξουσία αποπροσανατολίζει το θέμα. Ο κρατικός μηχανισμός είναι εξουσιαστικός, δεν ταυτίζεται, όμως, με την εξουσία. Άλλωστε, και οι αναρχοκαπιταλιστές κατάργηση του κράτους ζητάνε. Το πραγματικό ζήτημα είναι πόλεμος σε όλο το εξουσιαστικό πλέγμα της ιεραρχικά δομημένης κοινωνίας. Και αυτός ο πόλεμος δεν μπορεί να έχει σαθρές γενικόλογες αναφορές στο ένστικτο. Είναι πρώτα απ’ όλα συνειδητή επιλογή, είναι θέμα αντίληψης και επιλογής και όχι ενστίκτου. Είναι η «ιστορική αναλαμπή της συνειδητής αντιπαλότητας με τις συνθήκες μέσα στις οποίες οι άνθρωποι βιώνουν δομικά την καταπίεση και την εκμετάλλευση και οι οποίες δημιούργησαν μια κοινωνία που οι ίδιοι οι άνθρωποι συγκρούονται μεταξύ τους». Είναι ο πόθος «για μια ζωή χωρίς το ψεύδος και την εξαπάτηση αυτής της χωρίς νόημα κοινωνίας». κι όλα αυτά γιατί «βαρεθήκαμε να σκύβουμε, να είμαστε εξαρτήματα της μηχανής τους, να μας κλοτσούν και να κλοτσάμε με τη σειρά μας.». Κι έτσι περνάμε «Από την άρνηση στην επίθεση, στην απελευθέρωση» ( Φράξια Κόκκινος Στρατός-RAF, Μάρτιος 1998 )
Ο Κρο Μανιόν και ο Νεάτερνταλ, φυσικά και δεν έκαναν καμιά επιλογή ανάμεσα στη σκλαβιά και την ελευθερία, όπως και δεν έκαναν καμιά επιλογή ανάμεσα στον κρατισμό και την αναρχία. Αν, όμως, κάποιοι αισθάνονται Κρο Μανιόν ή Νεάτερνταλ ας «απελευθερωθούν» μέσω των ενστίκτων τους. Εμείς θα προτιμήσουμε, ως homo sapiens-sapiens του 2007, να πραγματώσουμε την ελευθερία, να την κατεβάσουμε απ’ τον ουρανό του ιδεαλισμού και να τη βιώσουμε. Και έχουμε διαλέξει τον τόπο: ΕΔΩ. Και έχουμε διαλέξει το χρόνο: ΤΩΡΑ. Έχουμε διαλέξει και τον τρόπο: την αέναη ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.
Η ελευθερία αυτή δεν είναι γενικά και αόριστα «ένστικτο», είναι συνειδητή επιλογή. Και πάνω απ’ όλα δεν είναι το Καλό που εφορμά κατά του Κακού κράτους, ούτε η Φύση και το Ένστικτο που πολεμάν κατά του Παράλογου κράτους. Εδώ μιλάμε για σύγκρουση συνειδητών επιλογών ( εξ ίσου «φυσικών», εξ ίσου «ενστικτωδών», εξ ίσου «λογικών»). Δε μιλάμε για την Μαυροκοκκινοσκουφίτσα και τον Κακό Κρατιστή Λύκο..
Αντί επιλόγου… Επαναστατικός συγκρητισμός:
Λεηλατώντας το σουπερμάρκετ των ιδεολογιών
«Ο απολυτιστής περιπλανιέται στους διαδρόμους με τα ράφια
του ιδεολογικού σουπερμάρκετ, αναζητώντας το ιδανικό
εμπόρευμα και εν συνεχεία αγοράζει ότι βρίσκει μπροστά του.
Όμως το ιδεολογικό σουπερμάρκετ- όπως και κάθε σουπερμάρκετ-
είναι κατάλληλο μόνο για λεηλασία. Για εμάς έχει μεγαλύτερη
πρακτική αξία να τριγυρνάμε στους διαδρόμους με τα ράφια,
να ανοίγουμε τα κουτιά, να παίρνουμε ότι φαίνεται γνήσιο
και χρήσιμο και να πετάμε τα υπόλοιπα»
Επαναστατική Αυτοθεωρία
Ήδη ακούμε το παπαδαριό του μεταφυσικού κοινωνισμού να ψέλνει: «δεν είστε αναρχικοί! Και ιδού η απόδειξη! Χρησιμοποιείτε τον Μαρξ, τον Ενγκελς, τον Ντεμπόρ! Αυτοί δεν έχουν καμιά σχέση με την αναρχία!». Οι κακόμοιροι οι ρασοφόροι της ορθοδοξίας, δεν μπορούν να κατανοήσουν πως ο Μαρξ δεν ανήκει στους «μαρξιστές», ο Ντεμπόρ δεν ανήκει στους καταστασιακούς, ο Νίτσε δεν ανήκει στους «νιτσεϊκούς» κ.ο.κ. Όλοι τους έχουν γίνει κομμάτια του κοινωνικού πλούτου των ιδεών και όχι ιδιοκτησία στα χέρια των ειδικών της ιδεολογίας. Μας ανήκουν και είναι ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΚΕΨΗΣ για την ανάπτυξη της ΔΙΚΗΣ ΜΑΣ θεώρησης. Και θα τους χρησιμοποιούμε όσο από τη σκέψη τους αντλούμε χρήσιμα βοηθήματα για την ανάπτυξη της επαναστατικής/ αναρχικής θεωρίας. Και δε φοβόμαστε μη «μολυνθούμε» από την επαφή μας με διαφορετικές σχολές σκέψης. Κατά τ’ άλλα τους έχουμε χεσμένους…
Κατά τ’ άλλα, επίσης, κάθε κριτική είναι ευπρόσδεκτη. Αρκεί να είναι κριτική. Αρκετά ανεχτήκαμε την παιδική χαρά της ιδεολογίας. Αρκετά ανεχθήκαμε τα πρεζάκια της ιδεολογίας και την παραισθησιογόνα μεταφυσική που διακινούν!!!
ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ…
περιοδικό "Ασύμμετρη Απειλή",2008
23.2.11
Πρωϊνή κατάρα!
Αν αληθεύει πως ο Φιδέλ εξέφρασε την συμπαράστασή του προς τον Καντάφι,του εύχομαι να γίνουν αποκαϊδια όλα τα γραφτά του και να μείνει ως μόνη μαρτυρία για την εδώ παρουσία του, η ταινία που έκανε γι αυτόν ο Όλιβερ Στόουν!!
Επίσης του εύχομαι, να καταδικαστεί σε επαναληπτική πολύωρη θεάση της ταινίας I am cuba εναλλάξ με την ταινία του Στόουν!
Τρίτον εύχομαι να προοδεύσει αλματικά η επιστήμη για να μάθουμε κι εμείς επιτέλους, από ποιές βλάβες κινδυνεύουν οι διάσημοι ψηλοί στα ενενήντα για να τους αποσύρουμε εγκαιρότερα.
Τέταρτο του εύχομαι να ανάβει τα πούρα και αυτά να σβήνουν ενώ θα βλέπει οράματα με τον Τσε να ξεχαρμανιάζει παρέα με εφτά καυτές κουβανές γύρω του.
Με συντροφικά τρία και σταυρωτά φιλιά!
Επίσης του εύχομαι, να καταδικαστεί σε επαναληπτική πολύωρη θεάση της ταινίας I am cuba εναλλάξ με την ταινία του Στόουν!
Τρίτον εύχομαι να προοδεύσει αλματικά η επιστήμη για να μάθουμε κι εμείς επιτέλους, από ποιές βλάβες κινδυνεύουν οι διάσημοι ψηλοί στα ενενήντα για να τους αποσύρουμε εγκαιρότερα.
Τέταρτο του εύχομαι να ανάβει τα πούρα και αυτά να σβήνουν ενώ θα βλέπει οράματα με τον Τσε να ξεχαρμανιάζει παρέα με εφτά καυτές κουβανές γύρω του.
Με συντροφικά τρία και σταυρωτά φιλιά!
22.2.11
Ποταμός
Βάζω το τραγούδι παράκαιρα. Το ξέρω πως οι μέρες αυτές δεν είναι πολύ κατάλληλες για τραγούδια. Στη Λιβύη βομβαρδίζουν, στην Αίγυπτο
ξαναγονατίζουν,στην Ελλάδα ετοιμάζονται να βγουν στους δρόμους αύριο, στις ΗΠΑ το ίδιο. Εδώ χτυπάμε αραβόφωνους στα σχολεία και κάνουμε «εσωτερικούς διαλόγους» για το δικαίωμα των παιδιών μας να ΄ναι περήφανα παλιόπαιδα που χτυπούν πατριωτικά τους συνομηλίκους τους.
Ταυτοχρόνως την τρώμε ποικιλοτρόπως γιατί εξακολουθούμε να εμμένουμε στην επανένωση και γιατί εμμένουμε να έχουμε το δικό μας όραμα για την κύπρο και για τη μεσόγειο. Αν έλεγα δηλαδή πως οραματίζομαι καμιά ένωση της ελλάδας με την τουρκία, μάλλον θα με έπαιρναν με τις πέτρες και δεν θάξερα κιόλας από πού έρχονται, από αριστερά ή από δεξιά.
Παράξενες συμπτώσεις «ρήξεων».
Μεταξύ Δύσης και Ανατολής προτιμώ τον Νότο. Θέλω μια Μεσόγειο ελεύθερη, γοητευτική, μυστηριακή, ατίθαση, ανοιχτή στις κρυμμένες δυναμικές της, στα αρώματα της στα χρώματα της και στη μαγεία της. Μια τέτοια Ένωση θέλω.
Το άσμα έχει γραφτεί από τον Μανώλη Πάππο στη μουσική και τον Θανάση Παπακωνσταντίνου στους στίχους και είναι άκρως ακατάλληλο για φουστανελάδες,κρυφούς ή φανερούς,εγχώριους ή εισαγόμενους. Είναι επίσης ακατάλληλο για λάιτ πλην βαθυστόχαστους γραφιάδες, για σοβαρούς λάτρεις της γραπτής και επίσημης ιστορίας, για θρησκόληπτους βυζαντινολόγους καθηγητές πανεπιστημίων, για μέλη των τοπικών οργανώσεων χριστιανών ελληνίδων νεανίδων και για όσους ακούν μανιωδώς ελληνικό ποπ. Δηλαδή για όλους τους ανέραστους.
Σόρυ γκάις που ο Μανώλης, ο Θανάσης και η Σοφία κυκλοφορούν επίσης με ελληνικά διαβατήρια.
Άντε και με τη νίκη αύριο…
ξαναγονατίζουν,στην Ελλάδα ετοιμάζονται να βγουν στους δρόμους αύριο, στις ΗΠΑ το ίδιο. Εδώ χτυπάμε αραβόφωνους στα σχολεία και κάνουμε «εσωτερικούς διαλόγους» για το δικαίωμα των παιδιών μας να ΄ναι περήφανα παλιόπαιδα που χτυπούν πατριωτικά τους συνομηλίκους τους.
Ταυτοχρόνως την τρώμε ποικιλοτρόπως γιατί εξακολουθούμε να εμμένουμε στην επανένωση και γιατί εμμένουμε να έχουμε το δικό μας όραμα για την κύπρο και για τη μεσόγειο. Αν έλεγα δηλαδή πως οραματίζομαι καμιά ένωση της ελλάδας με την τουρκία, μάλλον θα με έπαιρναν με τις πέτρες και δεν θάξερα κιόλας από πού έρχονται, από αριστερά ή από δεξιά.
Παράξενες συμπτώσεις «ρήξεων».
Μεταξύ Δύσης και Ανατολής προτιμώ τον Νότο. Θέλω μια Μεσόγειο ελεύθερη, γοητευτική, μυστηριακή, ατίθαση, ανοιχτή στις κρυμμένες δυναμικές της, στα αρώματα της στα χρώματα της και στη μαγεία της. Μια τέτοια Ένωση θέλω.
Το άσμα έχει γραφτεί από τον Μανώλη Πάππο στη μουσική και τον Θανάση Παπακωνσταντίνου στους στίχους και είναι άκρως ακατάλληλο για φουστανελάδες,κρυφούς ή φανερούς,εγχώριους ή εισαγόμενους. Είναι επίσης ακατάλληλο για λάιτ πλην βαθυστόχαστους γραφιάδες, για σοβαρούς λάτρεις της γραπτής και επίσημης ιστορίας, για θρησκόληπτους βυζαντινολόγους καθηγητές πανεπιστημίων, για μέλη των τοπικών οργανώσεων χριστιανών ελληνίδων νεανίδων και για όσους ακούν μανιωδώς ελληνικό ποπ. Δηλαδή για όλους τους ανέραστους.
Σόρυ γκάις που ο Μανώλης, ο Θανάσης και η Σοφία κυκλοφορούν επίσης με ελληνικά διαβατήρια.
Άντε και με τη νίκη αύριο…
20.2.11
«Παγκόσμια κρίση, Κινήματα και Εξεγέρσεις»,Immanuel Wallerstein,2-6 Μαρτίου, Λευκωσία
via The Trim
Ο Immanuel Wallerstein στην Κύπρο
Από τις 2 μέχρι τις 6 Μαρτίου θα βρίσκεται στην Κύπρο ο διακεκριμένος κοινωνιολόγος Immanuel Wallerstein (Ιμμάνουελ Βάλλερσταϊν). Την Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011, 7.30 αίθουσα UNESCO, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, θα του απονεμηθεί ο τιμητικός τίτλος για πρωτοποριακή συνεισφορά στις κοινωνικές επιστήμες από τα Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και θα δώσει με την ευκαιρία διάλεξη με θέμα «Παγκόσμια κρίση, Κινήματα και Εξεγέρσεις». Την Παρασκευή 4 Μαρτίου θα συμμετέχει σε δικοινοτική εκδήλωση με θέμα τα κινήματα και οι εξεγέρσεις στην περιοχή μας.
Ο Immanuel Wallerstein συντονίζει την ερευνητική ομάδα που μελετά τις πολώσεις του παγκοσμίου συστήματος τα τελευταία 500 χρόνια και θα συναντηθεί στην Κύπρο. Θα επιμεληθεί και τον σχετικό τόμο και θα γράψει την εισαγωγή στο βιβλίο που θα εκδοθεί μέχρι το τέλος του χρόνου. Στην ερευνητική ομάδα συμμετέχουν οι εξής:
• Patricio Korzeniewicz και Timothy Moran (ανισότητα, πλούτος και εισόδημα στο παγκόσμιο σύστημα)
• Eric van Haute (ύπαιθρος και αγροτικές μεταβολές)
• Peter Taylor και Dennis Smith (αστικοποίηση και αστυφιλία)
• Oleksandr Fisun (Πολιτότητα και παγκόσμιο σύυτημα)
• Atilio Boron (κράτος πολώσεις και ομοιογενοποίηση)
• Jorge Fonseca (μετασχηματισμοί των επιχειρήσεων)
• Anna Esther Cecena (οικολογία, δικαιώματα αυτοχθόνων πληθυσμών, κινήματα)
• Linda Christiansen (πατριαρχεία και καπιταλισμός)
• Ravi Sundaram (πολιτιστικές μεταβολές, πνευματική ιδιοκτησία και ΜΜΕ)
• Ari Sitas, Sumangala Damodaran Wiebke Keim and Nicos Trimikliniotis (κύκλοι της παρέκκλισης /αμφισβήτησης και πόλωσης - cycles of deviance)
Σύντομο βιογραφικό
Ο Immanuel Wallerstein γεννήθηκε το 1930 στη Νέα Υόρκη. Σπούδασε κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, απ' όπου και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα (1959). Στο ίδιο πανεπιστήμιο δίδαξε έως το 1971, ενώ από το 1976 έως το 1999 διετέλεσε επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Binghamton και, παράλληλα, διευθυντής του "Fernand Braudel", του διάσημου ερευνητικού κέντρου "για τη Μελέτη των Οικονομιών, των Ιστορικών Συστημάτων και των Πολιτισμών". Από το 2000 είναι επίτιμος καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Yale.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Βάλλερσταϊν εστιάζει την έρευνά του στα αφρικανικά κράτη, πριν και μετά την εποχή της αποικιοκρατίας. Σύντομα, κρίνει ανεπαρκή την εξέταση ενός ή λίγων κρατών σε μία δεδομένη χρονική στιγμή και, έτσι, στρέφει τη μεθοδολογική του προσέγγιση στη μακρά διάρκεια και στην ευρύτητα του συνόλου.
Το 1974 εκδίδει τον πρώτο τόμο του -προς το παρόν τρίτομου και υπό ολοκλήρωση- έργου του "The modern world system", το οποίο και θα τον καταστήσει κύριο ανανεωτή της νεομαρξιστικής σκέψης. Στην ίδια δεκαετία, και αφού έχει προηγουμένως συμμετάσχει ενεργά στο μεταρρυθμιστικό κίνημα της αμερικανικής πανεπιστημιακής κοινότητας του 1968, θα στρέψει, επιπλέον, το ενδιαφέρον του στη μελέτη των "αντισυστημικών" κινημάτων, όρος του οποίου η πατρότητα του ανήκει.
Βιβλία του Wallerstein μεταφρασμένα στα Ελληνικά
(2010) Ευρωπαϊκός οικουμενισμός, Θύραθεν
(2010) Η απραγματοποίητη δημοκρατία, Futura, [εισήγηση]
(2009) Για να καταλάβουμε τον κόσμο μας, Θύραθεν
(2007) Ουτοπιστική ή αλλιώς ιστορικές επιλογές για τον 21ο αιώνα, Κέδρος
(2005) Η παρακμή της αμερικανικής ισχύος, Εξάντας
(2004) Μετά τον φιλελευθερισμό, Ηλέκτρα
(1999) Κοινωνιολογική θεωρία της ανάπτυξης, Νήσος
(1991) Φυλή, έθνος, τάξη: οι διφορούμενες ταυτότητες, Ο Πολίτης(με Étienne Balibar)
(1987) Ιστορικός καπιταλισμός, Θεμέλιο
Eξαιρετικές μεταφράσεις του έργου του θα βρείτε στο μπλογκ radical desire
Ο Immanuel Wallerstein στην Κύπρο
Από τις 2 μέχρι τις 6 Μαρτίου θα βρίσκεται στην Κύπρο ο διακεκριμένος κοινωνιολόγος Immanuel Wallerstein (Ιμμάνουελ Βάλλερσταϊν). Την Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011, 7.30 αίθουσα UNESCO, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, θα του απονεμηθεί ο τιμητικός τίτλος για πρωτοποριακή συνεισφορά στις κοινωνικές επιστήμες από τα Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και θα δώσει με την ευκαιρία διάλεξη με θέμα «Παγκόσμια κρίση, Κινήματα και Εξεγέρσεις». Την Παρασκευή 4 Μαρτίου θα συμμετέχει σε δικοινοτική εκδήλωση με θέμα τα κινήματα και οι εξεγέρσεις στην περιοχή μας.
Ο Immanuel Wallerstein συντονίζει την ερευνητική ομάδα που μελετά τις πολώσεις του παγκοσμίου συστήματος τα τελευταία 500 χρόνια και θα συναντηθεί στην Κύπρο. Θα επιμεληθεί και τον σχετικό τόμο και θα γράψει την εισαγωγή στο βιβλίο που θα εκδοθεί μέχρι το τέλος του χρόνου. Στην ερευνητική ομάδα συμμετέχουν οι εξής:
• Patricio Korzeniewicz και Timothy Moran (ανισότητα, πλούτος και εισόδημα στο παγκόσμιο σύστημα)
• Eric van Haute (ύπαιθρος και αγροτικές μεταβολές)
• Peter Taylor και Dennis Smith (αστικοποίηση και αστυφιλία)
• Oleksandr Fisun (Πολιτότητα και παγκόσμιο σύυτημα)
• Atilio Boron (κράτος πολώσεις και ομοιογενοποίηση)
• Jorge Fonseca (μετασχηματισμοί των επιχειρήσεων)
• Anna Esther Cecena (οικολογία, δικαιώματα αυτοχθόνων πληθυσμών, κινήματα)
• Linda Christiansen (πατριαρχεία και καπιταλισμός)
• Ravi Sundaram (πολιτιστικές μεταβολές, πνευματική ιδιοκτησία και ΜΜΕ)
• Ari Sitas, Sumangala Damodaran Wiebke Keim and Nicos Trimikliniotis (κύκλοι της παρέκκλισης /αμφισβήτησης και πόλωσης - cycles of deviance)
Σύντομο βιογραφικό
Ο Immanuel Wallerstein γεννήθηκε το 1930 στη Νέα Υόρκη. Σπούδασε κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, απ' όπου και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα (1959). Στο ίδιο πανεπιστήμιο δίδαξε έως το 1971, ενώ από το 1976 έως το 1999 διετέλεσε επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Binghamton και, παράλληλα, διευθυντής του "Fernand Braudel", του διάσημου ερευνητικού κέντρου "για τη Μελέτη των Οικονομιών, των Ιστορικών Συστημάτων και των Πολιτισμών". Από το 2000 είναι επίτιμος καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Yale.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Βάλλερσταϊν εστιάζει την έρευνά του στα αφρικανικά κράτη, πριν και μετά την εποχή της αποικιοκρατίας. Σύντομα, κρίνει ανεπαρκή την εξέταση ενός ή λίγων κρατών σε μία δεδομένη χρονική στιγμή και, έτσι, στρέφει τη μεθοδολογική του προσέγγιση στη μακρά διάρκεια και στην ευρύτητα του συνόλου.
Το 1974 εκδίδει τον πρώτο τόμο του -προς το παρόν τρίτομου και υπό ολοκλήρωση- έργου του "The modern world system", το οποίο και θα τον καταστήσει κύριο ανανεωτή της νεομαρξιστικής σκέψης. Στην ίδια δεκαετία, και αφού έχει προηγουμένως συμμετάσχει ενεργά στο μεταρρυθμιστικό κίνημα της αμερικανικής πανεπιστημιακής κοινότητας του 1968, θα στρέψει, επιπλέον, το ενδιαφέρον του στη μελέτη των "αντισυστημικών" κινημάτων, όρος του οποίου η πατρότητα του ανήκει.
Βιβλία του Wallerstein μεταφρασμένα στα Ελληνικά
(2010) Ευρωπαϊκός οικουμενισμός, Θύραθεν
(2010) Η απραγματοποίητη δημοκρατία, Futura, [εισήγηση]
(2009) Για να καταλάβουμε τον κόσμο μας, Θύραθεν
(2007) Ουτοπιστική ή αλλιώς ιστορικές επιλογές για τον 21ο αιώνα, Κέδρος
(2005) Η παρακμή της αμερικανικής ισχύος, Εξάντας
(2004) Μετά τον φιλελευθερισμό, Ηλέκτρα
(1999) Κοινωνιολογική θεωρία της ανάπτυξης, Νήσος
(1991) Φυλή, έθνος, τάξη: οι διφορούμενες ταυτότητες, Ο Πολίτης(με Étienne Balibar)
(1987) Ιστορικός καπιταλισμός, Θεμέλιο
Eξαιρετικές μεταφράσεις του έργου του θα βρείτε στο μπλογκ radical desire
16.2.11
Πρωτοβουλία για την αποστρατιωτικοποίηση της εντός των τειχών Λευκωσίας
Πρωτοβουλία για την αποστρατιωτικοποίηση της εντός των τειχών Λευκωσίας και άνοιγμα του οδοφράγματος Αμμοχώστου (παρά το γήπεδο Ορφέα)
Η Λευκωσία, ιδιαίτερα η εντός των τειχών πόλη, είναι εκεί όπου οι Κύπριοι ζουν στο εγγύτερο προς τη διαχωριστική γραμμή του νησιού σημείο. Συνεπώς, στην Λευκωσία οι ένοπλες δυνάμεις των δύο πλευρών βρίσκονται στη μεγαλύτερη εγγύτητα μεταξύ τους. Αυτή είναι η μόνη περιοχή όπου σε ορισμένα σημεία τον περισσότερο χρόνο δεκαοκτάχρονοι εκτελούν υπηρεσία παραταγμένοι ο ένας απέναντι στον άλλον κατά μήκος του δρόμου που αποτελεί την διαχωριστική γραμμή.
Γι’ αυτό, η αποστρατιωτικοποίηση της Λευκωσίας θα ήταν το πρώτο και σημαντικό βήμα για την αποστρατιωτικοποίηση ολόκληρου του νησιού. Η αποστρατιωτικοποίηση της Λευκωσίας μπορεί επίσης να είναι η αρχή μιας διαδικασίας επανένωσης της πόλης αρχικά και ολόκληρου του νησιού αργότερα. Πέρα όμως από την αξία που έχει ως βήμα ειρήνης και επαναπροσέγγισης από μόνη της, μπορεί να φέρει και ένα καινούργιο σπρώξιμο στην υφιστάμενη διαδικασία των συνομιλιών για την λύση. Η αποστρατιωτικοποίηση της Λευκωσίας μπορεί να είναι το πρώτο χειροπιαστό μέτρο όπου τα «αδύνατα» μετατρέπονται σε «δυνατά»…
Παράλληλα, το άνοιγμα ενός ακόμα σημείου διέλευσης στην ανατολική πλευρά της πόλης, περιοχή στην οποία δεν υπάρχει κανένα σημείο διέλευσης αυτή τη στιγμή, θα μπορούσε και αυτό, με τη σειρά του, να συμβάλει ουσιαστικά στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινοτήτων.
Τα ευεργετικά αποτελέσματα του ανοίγματος του οδοφράγματος της Λήδρας στην επαναπροσέγγιση και στην πόλη μας γενικά , είναι πλέον εμφανή σε όλους. Ζητούμε τη συνέχιση και την εμβάθυνση στη διευκόλυνση των δικοινοτικών επαφών και θεωρούμε το άνοιγμα του οδοφράγματος Αμμοχώστου, μεταξύ γηπέδου Ορφέα και Γυμνασίου Παλλουριώτισσας, σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Με αυτό το σκεπτικό καλούμε σε μια κοινή εκδήλωση – κινητοποίηση ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος στις 19 του Φεβράρη 2011.
Συγκέντρωση στις 14.30 μέσα στο Πάρκο του Ορφέα / Χρυσαλινιώτισσας.
Πρωτοβουλία «ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΧΩΡΙΣ ΣΤΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ»
Η Λευκωσία, ιδιαίτερα η εντός των τειχών πόλη, είναι εκεί όπου οι Κύπριοι ζουν στο εγγύτερο προς τη διαχωριστική γραμμή του νησιού σημείο. Συνεπώς, στην Λευκωσία οι ένοπλες δυνάμεις των δύο πλευρών βρίσκονται στη μεγαλύτερη εγγύτητα μεταξύ τους. Αυτή είναι η μόνη περιοχή όπου σε ορισμένα σημεία τον περισσότερο χρόνο δεκαοκτάχρονοι εκτελούν υπηρεσία παραταγμένοι ο ένας απέναντι στον άλλον κατά μήκος του δρόμου που αποτελεί την διαχωριστική γραμμή.
Γι’ αυτό, η αποστρατιωτικοποίηση της Λευκωσίας θα ήταν το πρώτο και σημαντικό βήμα για την αποστρατιωτικοποίηση ολόκληρου του νησιού. Η αποστρατιωτικοποίηση της Λευκωσίας μπορεί επίσης να είναι η αρχή μιας διαδικασίας επανένωσης της πόλης αρχικά και ολόκληρου του νησιού αργότερα. Πέρα όμως από την αξία που έχει ως βήμα ειρήνης και επαναπροσέγγισης από μόνη της, μπορεί να φέρει και ένα καινούργιο σπρώξιμο στην υφιστάμενη διαδικασία των συνομιλιών για την λύση. Η αποστρατιωτικοποίηση της Λευκωσίας μπορεί να είναι το πρώτο χειροπιαστό μέτρο όπου τα «αδύνατα» μετατρέπονται σε «δυνατά»…
Παράλληλα, το άνοιγμα ενός ακόμα σημείου διέλευσης στην ανατολική πλευρά της πόλης, περιοχή στην οποία δεν υπάρχει κανένα σημείο διέλευσης αυτή τη στιγμή, θα μπορούσε και αυτό, με τη σειρά του, να συμβάλει ουσιαστικά στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινοτήτων.
Τα ευεργετικά αποτελέσματα του ανοίγματος του οδοφράγματος της Λήδρας στην επαναπροσέγγιση και στην πόλη μας γενικά , είναι πλέον εμφανή σε όλους. Ζητούμε τη συνέχιση και την εμβάθυνση στη διευκόλυνση των δικοινοτικών επαφών και θεωρούμε το άνοιγμα του οδοφράγματος Αμμοχώστου, μεταξύ γηπέδου Ορφέα και Γυμνασίου Παλλουριώτισσας, σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Με αυτό το σκεπτικό καλούμε σε μια κοινή εκδήλωση – κινητοποίηση ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος στις 19 του Φεβράρη 2011.
Συγκέντρωση στις 14.30 μέσα στο Πάρκο του Ορφέα / Χρυσαλινιώτισσας.
Πρωτοβουλία «ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΧΩΡΙΣ ΣΤΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ»
15.2.11
Μεσόγειος: το υπόλοιπο κύπρος
Το καλοκαίρι του 1994, ενώ ο πόλεμος στην πρώην γιουγκοσλαβία συνεχιζόταν και ο ελληνικός εθνικισμός εναντίον της μακεδονίας ήταν στο φόρτε του, το ετήσιο τριήμερο φεστιβάλ του ράδιο Ουτοπία (αυτο-διαχειριζόμενο κοινωνικό ραδιόφωνο στην Θεσσαλονίκη) είχε θέμα τον διεθνισμό / αντιεθνικισμό. Στις εκδηλώσεις είχαν προσκληθεί και συμμετάσχει σύντροφοι αναρχικοί από την τουρκία και την κύπρο. Το κείμενο "Μεσόγειος: το υπόλοιπο κύπρος" είναι η εισήγηση του Αντρέα Π. (μέλους, τότε, του περιοδικού "τραίνο" στην κύπρο) και η συζήτηση που ακολούθησε.
Η απομαγνητοφώνηση και επιμέλεια έγιναν από το περιοδικό Σαμποτάζ, το οποίο και δημοσίευσε το κείμενο, το φθινόπωρο του 1994.
Μεσόγειος: το υπόλοιπο κύπρος
Aντρέας (από το περιοδικό «Τραίνο»):
Εγώ θα επικεντρώσω την εισήγηση μου στην κυπριακή εμπειρία. Καταρχήν δεν μιλώ ούτε σαν έλληνας-κύπριος ούτε σαν τούρκος-κύπριος. Μιλώ σαν κύπριος. Δεν εννοώ πως υπάρχει κυπριακό έθνος, δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Με ενδιαφέρει η γεωγραφική και η ιστορική μου εμπειρία.
Η κύπρος είναι ένα ακριβό οικόπεδο μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Τυχαίνει να βρίσκεται βόρεια της διώρυγας του Σουέζ, τυχαίνει να βρίσκεται δίπλα στην Ιερουσαλήμ που είναι ένας σημαντικός σημειολογικός χώρος, είναι και εμπορικά χρήσιμη σήμερα, κατά συνέπεια έχουμε έξι στρατούς (εγγλέζικο, ελληνικό, τουρκικό, ελληνοκυπριακό, τουρκοκυπριακό, και ΟΗΕ) έχουμε βάσεις, έχουμε ένα κράτος κανονικό και ένα ημικράτος (το τουρκοκυπριακό), οι βάσεις είναι επίσης δύο ημικράτη...
Με όλα αυτά οι ιθαγενείς, 800.000 όλοι-όλοι, διαβιούμε μια κοινωνία που πάνω της πλανιέται διαρκώς η απειλή του πολέμου. Αυτό όμως που πλανιέται πιο έντονα πάνω από την κύπρο, τουλάχιστον όσο ζω εγώ, είναι το «εθνικό πρόβλημα». Στην κύπρο είναι αδύνατο (ή τουλάχιστον μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν αδύνατο) να αρθρώσεις λόγο για οτιδήποτε, αν δεν μιλάς ταυτόχρονα για το κυπριακό. Φαντάζομαι πως όσοι από εσάς ζείτε στην βόρεια ελλάδα θα έχετε μια παρόμοια εμπειρία: κάθε λόγος πρέπει να αρθρώνεται σε σχέση με το μακεδονικό.
Αυτή ήταν και η αφετηρία της ομάδας μας. Η ομάδα διαμορφώθηκε τέλη της δεκαετίας του 70 - αρχές της δεκαετίας του '80. Ήταν οι τελευταίοι από την γενιά της αντίστασης (ενάντια στο πραξικόπημα, στο φασισμό κλπ), άνθρωποι επηρεασμένοι σε κάποιο βαθμό από τον Μάη του ‘68. Η προσπάθεια μας ήταν να αρθρωθεί ένας αμφισβητησιακός λόγος μέσα στην κυπριακή κοινωνία που να μην ασχολείται με το εθνικό, ξεπερνώντας την εθνική ενότητα.
Καθώς πολλοί από εμάς ήταν φοιτητές τότε, ξαναβρεθήκαμε στη κύπρο το '84-'85, και αρχίσαμε μια προβληματική και μια συζήτηση μέσα στην ομάδα, για το πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα του «εθνικού». Υπήρχαν δύο οπτικές, που θα τις καταθέσω γιατί αφορούν διλήμματα που λίγο πολύ ξανα-αντιμετωπίσαμε στη διαδρομή και νομίζω πως απασχολούν γενικότερα τον αντιεξουσιαστικό εναλλακτικό χώρο.
Δίλημμα πρώτο: το «εθνικό» είναι ανοησία, δεν πρέπει να ασχοληθούμε μαζί του. Δεύτερη οπτική, που επικράτησε τελικά: αν το «εθνικό» είναι κάτι που ο κόσμος το βιώνει τόσο έντονα και η εξουσία το προβάλλει τόσο έντονα, προφανώς κάτι υπάρχει στο βάθος του κήπου. Δεν είναι δυνατό μια ιδεολογία να κυριαρχεί τόσο έντονα και να μην έχει κάποια βάση.
Κάναμε τότε μια ιστορική ανάλυση. Η βασική μας θέση ήταν πως το έθνος δεν είναι απλά μια ιδεολογία της εξουσίας. Δηλαδή το να λέμε πως η αστική τάξη ή το κράτος της έφτιαξαν το έθνος επειδή έτσι τους βόλευε είναι μια απλοϊκή άποψη. Το έθνος είναι μια πολύ συνολικότερη κουλτούρα της εξουσίας, είναι πολιτισμός - τουλάχιστον εμείς έτσι το θέτουμε.
Υπάρχουν πράγματα που είναι εντυπωσιακά με το έθνος. Για παράδειγμα όταν ερχόμουν με το αεροπλάνο στη Θεσσαλονίκη περάσαμε πάνω από το Αιγαίο. Είναι εντυπωσιακό πως οι ψαράδες της Λέσβου π.χ., βλέποντας απέναντι τους την ακτή δεν βλέπουν απλώς ακτή. Βλέπουν τουρκική ακτή. Δηλαδή η γη είναι «χρωματισμένη».
Στην κύπρο έχει γίνει το ίδιο. Υπάρχει ο Πενταδάκτυλος, μια οροσειρά στη βόρεια κύπρο. Ε, οι ελληνοκύπριοι επιμένουν να βλέπουν πως είναι η πιο ηρωική, η πιο όμορφη βουνοπλαγιά του κόσμου - ενώ είναι ένα κατάξερο βουνό. Αλλά η εθνική φαντασίωση έχει χρωματίσει αυτό το κατάξερο βουνό που βλέπουν κάθε μέρα, σαν το πιο ανθισμένο, γεμάτο ανεμώνες και δεν ξέρω τι άλλο, βουνό στον κόσμο. Από την άλλη μεριά οι τουρκοκύπριοι, για να σταμπάρουν τη γη, για να βάλουν σφραγίδα επάνω της, έχουν ζωγραφίσει με πέτρες μια τεράστια σημαία.
Νομίζω λοιπόν πως το έθνος ξεκινάει από το υποσυνείδητο των ανθρώπων και καθηλώνει το βλέμμα τους. Είναι βέβαια ιδεολογία του κράτους, η κατ' εξοχήν ιδεολογία του κράτους, και είναι επίσης η ιδεολογία που χρησιμοποιεί ο καπιταλισμός: μία "εθνική ενότητα" στην οποία δεν υπάρχουν ταξικές συγκρούσεις είναι ιδανική αγορά, για την καπιταλιστική συσσώρευση. Αλλά επιμένω πως ο εθνικισμός δεν είναι απλά μια ιδεολογία. Είναι ένας πολιτισμός. Και αν πρόκειται
να αντιπαρατεθούμε στον εθνικισμό, πρέπει να αντιπαρατεθούμε κάνοντας μια κριτική του πολιτισμού, και όχι απλά μια ταξική θεωρία ή μια πολιτική θεωρία.
Με τούτα τα δεδομένα, σε μια κοινωνία μικρή που εκμοντερνίζεται βέβαια ραγδαία αλλά ζούσε και ζει με όλους αυτούς τους στρατούς και τις απειλές στα πέριξ, αρχίσαμε με βασική αιχμή της πρακτικής μας τον αγώνα για την αναγνώριση της διαφορετικότητας. Ήταν ένας αγώνας για να ανοίξουν τα όρια της κυπριακής κοινωνίας. Έγιναν διάφορες πρωτοβουλίες, βγήκε αργότερα το «τραίνο»...
Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, που είχαν να κάνουν και με τους τουρκοκύπριους που κατοικούσαν ακόμα στη νότια κύπρο, και με την ιστορία της κύπρου, διαπιστώσαμε ένα άλλο πράγμα που δεν το είχαμε πιάσει από την αρχή: πώς λειτουργεί ο εθνικισμός σαν αποικιοκρατία.
Στην κύπρο δεν είχαμε ουσιαστικά μια αποικιοκρατία, την αγγλική. Είχαμε τρεις αποικιοκρατίες. Μια πολιτική (την αγγλική) και δύο πολιτιστικές: την ελληνική και την τουρκική. Για παράδειγμα επί αγγλικής κατοχής το πρόγραμμα των σχολείων καθοριζόταν από το υπουργείο παιδείας της Αθήνας και από το υπουργείο παιδείας της Άγκυρας.
Οι κύπριοι «εθνοποιήθηκαν». Γιατί οι παραδοσιακοί κύπριοι του 19ου αιώνα δεν ανήκαν σε έθνη αλλά σε θρησκευτικές κοινότητες. Ήταν ορθόδοξοι ρωμιοί - όπως λεγόντουσαν - δηλαδή χριστιανοί, ήταν μουσουλμάνοι, και υπήρχε και μια μεγάλη κοινότητα ενδιάμεση, οι λινοβάμβακοι, που ήταν χριστιανο-μουσουλμάνοι. Αυτή η κοινότητα διασπάστηκε κάθετα και δια της βίας. Οι περισσότεροι έγιναν μουσουλμάνοι και οι υπόλοιποι χριστιανοί.
Αυτοί η διαδικασία της "εθνικοποίησης" μέσα από την μεταγραφή των θρησκευτικών πεποιθήσεων σε εθνικές ταυτότητες (χριστιανοί = έλληνες και μουσουλμάνοι = τούρκοι) ευνοούσε την εγγλέζικη αποικιοκρατία. Γιατί αφού η κύπρος είναι ένα πολύτιμο οικόπεδο μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, το τελευταίο πράγμα που χρειάζονταν οι αποικιοκράτες ήταν να διεκδικήσουν οι ιθαγενείς το οικόπεδο. Είναι πολύ πιο χρήσιμο να πεισθούν οι ιθαγενείς πως κατά λάθος βρίσκονται σε αυτό το οικόπεδο, ότι είναι έποικοι των Αθηνών ή της Άγκυρας, ότι είναι κάτι άλλο εν πάσει περιπτώσει, και πως άρα ανήκουν σε αυτό το κάτι άλλο.
Υπάρχει φυσικά η ιστορία αυτών των ιθαγενών που δείχνει τα αντίθετα. Τον 19ο αιώνα υπάρχουν κοινές αγροτικές εξεγέρσεις - πριν από την κάθοδο των άγγλων. Όταν ήρθαν οι άγγλοι χώρισαν διοικητικά τις θρησκευτικές κοινότητες, κάθετα, σαν εθνικές κοινότητες. Με διαφορετικά σχολεία, διαφορετικές γλώσσες κλπ. Αυτή η διαδικασία διαχωρισμού συνεχίστηκε, αλλά παρεμβλήθηκαν ήδη από την δεκαετία του '20 κινήματα μοντερνιστικά, όπως το εργατικό κίνημα που εξελίχτηκε αργότερα σε κομμουνιστικό, και ήταν κοινό όλων των κυπρίων.
Στην δεκαετία του '50 ο εθνικισμός ήταν μια σαφέστατα προσπάθεια να σπάσει το εργατικό κίνημα. Η ΕΟΚΑ για παράδειγμα, την οποία λιβανίζουν και οι δικοί μας και οι δικοί σας, εκτός από το να πολεμά τους εγγλέζους είχε σαφέστατο στόχο να πολεμά το εργατικό κίνημα. Η ΕΟΚΑ σκότωσε περισσότερους ελληνοκύπριους παρά άγγλους. Σκότωσαν πολλούς αριστερούς, ακόμα και με λιθοβολισμούς, μπαίνοντας μέσα στα σπίτια τους κλπ. Από την άλλη πλευρά η τουρκοκυπριακή εθνικιστική οργάνωση, η ΤΜΤ. εφάρμοσε ένα ακριβώς ίδιο σχέδιο. Με τις ίδιες ακριβώς μεθόδους, ίσως και χειρότερες, μιας και η τουρκοκυπριακή εργατική τάξη ήταν πιο μικρή αριθμητικά, άρα πιο αδύνατη. Έτσι, ενώ στην ελληνοκυπριακή πλευρά η εργατική τάξη κατάφερε κάποια στιγμή να αντισταθεί στην τρομοκρατία της ΕΟΚΑ αναγκάζοντας την να σταματήσει, στην τουρκοκυπριακή πλευρά η δράση της ΤΜΤ είχε αποτελέσματα, καθώς συνεχίστηκε από το '57 μέχρι το'62.
Το '60 παραχωρήθηκε στη κύπρο μια ανεξαρτησία περίεργη: δηλαδή έκατσαν η αγγλία, η ελλάδα και η τουρκία και έφτιαξαν ένα σύνταγμα της «ανεξάρτητης κύπρου» και το έδωσαν στους κυπραίους λέγοντας τους «αυτό είναι το σύνταγμα σας, και αν δεν το δεχτείτε θα σας αφήσουμε να σκοτώνεστε» - οπότε το «δεχτήκαμε». Εν πάσει περιπτώσει αυτό το σύνταγμα του '60 περιείχε ένα μέρος της κυπριακής ιστορικής εμπειρίας. Παραδεχόταν δηλαδή πως οι δύο κοινότητες στην κύπρο, όπως είχαν διαχωριστεί από την αγγλική αποικιοκρατία, είχαν μια έντονη αλληλεξάρτηση. Δεν κατοικούσαν σε διαφορετικά μέρη - υπήρχαν παντού κοινά χωριά, και υπήρχε και ένα κοινό κίνημα 30 - 40 χρόνων. Το σύνταγμα λοιπόν του '60 υποχρέωνε τις δύο ελίτ (ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή) να αλληλοεξαρτώνται στην διοίκηση της κύπρου.
Η ελληνοκυπριακή ελίτ, νοιώθοντας ίσως μια αριθμητική υπεροχή, προσπάθησε το '63 να απαλλαγεί από τις υποχρεώσεις που είχε στην βάση αυτού του συντάγματος, προσπάθησε να αλλάξει το σύνταγμα, και ουσιαστικά εξαπέλυσε μια μαζική επίθεση ενάντια στους τουρκοκύπριους. Έτσι οι τουρκοκύπριοι από το '64 μέχρι το 74 ήταν ουσιαστικά σε καθεστώς εγκλωβισμού. Όντας το 18% του πληθυσμού κατοικούσαν στο 4% του εδάφους.
Αυτό δεν σημαίνει πως η πλειοψηφία του πληθυσμού επικροτούσε αυτήν την πρακτική. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμα και σήμερα αν μιλήσεις είτε με ελληνοκύπριους είτε με τουρκοκύπριους, τα γεγονότα του '63-'64 δεν περιγράφονται σαν πόλεμος, συγκρούσεις, κλπ (όπως λέει η επίσημη ιδεολογία) αλλά σαν «φασαρίες»: «κάποιοι ήρθαν και κάνανε φασαρίες». Κάποιοι… Οι τουρκοκύπριοι πάντως αυτά τα χρόνια ήταν σε μια δυσμενή θέση ξεκάθαρα.
Επιπλέον η παρουσία της ελληνικής μεραρχίας από τότε στην κύπρο ήταν εντολή του ΝΑΤΟ, για να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενο κομμουνισμού στην κύπρο. Σημειώστε πως τότε η κύπρος ήταν η μοναδική χώρα στην ανατολική μεσόγειο που είχε νόμιμο κομμουνιστικό κόμμα του βεληνεκούς του 45%. Έτσι η ελληνική μεραρχία βιώθηκε από τον απλό κόσμο (και τους ελληνοκύπριους και τους τουρκοκύπριους) σαν νεοαποικιακός στρατός. Αποσύρθηκε το '67, οπότε άρχισαν και κάποιες συνομιλίες, με μια στροφή των ελληνοκυπρίων προς την ανεξαρτησία. Διατηρώντας όμως την υπεροψία της πλειοψηφίας.
Θα κάνω μια παρένθεση εδώ, για να ξαναθυμίσω τις αγκυλώσεις που δημιουργεί ο «εθνικός λόγος». Λέει λοιπόν ο ελληνοκύπριος εθνικιστής: «μα είμαστε το 80%. Γιατί το 20%, οι τουρκοκύπριοι, να μπερδεύονται στα πόδια μας;»
Αυτή είναι η λογική του ελληνοκυπριακού εθνικισμού. Αλλά με την ίδια λογική, αν το κοιτάξει κανείς από άλλη οπτική γωνία, θα δει πως η κυπρος ανήκει στον γεωγραφικό χώρο της τουρκίας. Η κύπρος είναι 40 μίλια από την τουρκία. Συνεπώς θα μπορούσε, με την ίδια λογική πάντα, να απαντήσει κάποιος «μα είσαστε μια ελάχιστη μειοψηφία μέσα στον τούρκικο γεωγραφικό χώρο». Εξαρτάται που ζωγραφίζει ο καθένας τα σύνορα, με την φαντασία του: αν θέλεις να κόψεις τα σύνορα έτσι ώστε να φαντάζεσαι τη κύπρο σαν ένα αυτόνομο νησί στην αλάσκα, τότε ναι, οι ελληνοκύπριοι είναι πλειοψηφία. Αλλά έτσι, φυσικά, μπορεί η άλλη πλευρά να θυμηθεί την γεωγραφία, και να σου θυμίσει πως οι ελληνοκύπριοι είναι μια χριστιανική μειοψηφία σε μια θάλασσα μουσουλμάνων.
Το άλλο που είναι εντυπωσιακό με τον εθνικισμό στη κύπρο είναι πως η ελλάδα και η τουρκία, σαν χώρες του ΝΑΤΟ, ήθελαν να αποφύγουν τον πόλεμο. Αλλά ο εθνικισμός που οι ίδιες είχαν καλλιεργήσει τους οδηγούσε πλέον σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Είναι η περίπτωση που ο εθνικισμός, σαν κουλτούρα πλέον, δεν ελέγχεται από τις ελίτ οι οποίες τον έχουν ξεκινήσει.
Έρχομαι ξανά στην ιστορία. Το 74 έγιναν δύο πράγματα στη κύπρο. Ένα πραξικόπημα του ελληνικού στρατού βοηθούμενο από την ελληνοκυπριακή ακροδεξιά, και ακολούθησε, στις 20 Ιούλη, η τουρκική εισβολή. Οι αμερικάνοι και οι άγγλοι ήθελαν με αυτό το πραξικόπημα να ξεφορτωθούν τον Μακάριο, επειδή από την μια επέτρεπε την ύπαρξη του ΑΚΕΛ, ενώ από την άλλη ακολουθούσε ανεξάρτητη πολιτική έχοντας εντάξει την κύπρο στις αδέσμευτες χώρες. Ο ελληνοκυπριακός και ο ελληνικός εθνικισμός έκαναν τους δικούς τους λογαριασμούς, για πλήρη έλεγχο της κύπρου.
Σφαγές έγιναν και από τις δύο μεριές. Και από τους εθνικιστές ελληνοκεντρικούς σε πρώτη φάση, και από τον τούρκικο στρατό στη συνέχεια. Υπήρξαν όμως και συγκινητικές στιγμές ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων που αλληλοπροστατεύονταν.
Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, διαπιστώνοντας όλα αυτά, εμείς αρχίσαμε να προβληματιζόμαστε ότι πρέπει ίσως να τοποθετήσουμε την αντίστασή μας στον εθνικισμό εν μέρει στην βάση της κοινής ταξικής παράδοσης, αφού στη κύπρο υπάρχει ένα ταξικό κίνημα 70 -80 χρόνων το οποίο ήταν και είναι αντιεθνικιστικό.
Επιπλέον αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε πως ο εθνικισμός παίζει με την ανάγκη των ανθρώπων για κοινότητα και ταυτότητα. Ο εθνικισμός απευθύνεται στην πολιτιστική σφαίρα, προσφέροντας ταυτότητα, νόημα στην ύπαρξη. Αυτός είναι ο λόγος που μετά από 200 χρόνια ούτε η φιλελεύθερη, ούτε η σοσιαλιστική ιδεολογία κατάφεραν να ανταπεξέλθουν στην "γοητεία" του εθνικισμού - το βλέπουμε καθαρά στις μέρες μας.
Οπότε αρχίσαμε να συζητάμε την δυνατότητα να δημιουργηθούν ταυτότητες πολιτιστικές που να είναι αντι-εθνικιστικές. Ένα πράγμα που διαπιστώσαμε οι πλείστοι της ομάδας ήταν πως δεν νοιώθαμε ούτε τούρκοι ούτε έλληνες. Νοιώθαμε κύπριοι, κύπριοι με την έννοια του '74: τότε, μετά το πραξικόπημα, έγινε μια ένοπλη ανεξαρτησιακή εξέγερση, μια λαϊκή εξέγερση, που είχε καταλάβει την Πάφο, και είχε δημιουργήσει ένα πνεύμα έντονα ανεξαρτησιακό.
Η συζήτηση επεκτάθηκε. Έγινε και μια τηλεοπτική συζήτηση που δημιούργησε στην κυπρο ένα τεράστιο σκάνδαλο. Επεκτάθηκε στο ζήτημα της κυπριακής συνείδησης, της κυπριακής ταυτότητας, κλπ. Η λογική που εμείς προσπαθήσαμε να διαμορφώσουμε σαν μια συνολικότερη πρόταση ήταν κόντρα στην εθνική φαντασίωση που μας θεωρεί όλους μια οικογένεια, πως είμαστε όλοι αδέλφια… Δεν είμαστε όλοι αδέλφια. Είμαστε διαφορετικοί. Η έννοια της διαφορετικότητας που ήταν η ακτιβιστική μας αιχμή τη δεκαετία του '80 μεταφέρθηκε έτσι σε ένα διαφορετικό πλαίσιο: να αντιπαραθέσουμε στον εθνικισμό πλουραλιστικές ταυτότητες. Όχι απέναντι στον εθνικισμό έναν άλλο «εθνικισμό», κάτι εξίσου μονοσήμαντο.
Λέμε λοιπόν πως είναι δυνατό να υπάρχουν σήμερα στη κύπρο τούρκοι, έλληνες και κύπριοι. Αλλά πρέπει να σπάσει η λογική της πλειοψηφίας, πρέπει να σπάσει η λογική της εθνικής ομοιομορφίας και της ισοπέδωσης.
Μέσα από αυτή την προβληματική διαπιστώνουμε το πως εμπεδώνεται η εξουσία στην καθημερινότητα. Απλά πράγματα: γιατί αυτή η γλώσσα που μιλάω εγώ καθημερινά απαγορεύεται από όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, από το σχολείο, κλπ;
Εμένα μου αρέσει η κυπριακή, αλλά δε με νοιάζει ιδιαίτερα αν θα επιβιώσει. Το σημαντικό είναι ότι απαγορεύεται. Πηγαίνει το πιτσιρίκι στο σχολείο, σηκώνει το χέρι του, και λέει «τσε». Και του απαντάει ο δάσκαλος «σκάσε, δεν υπάρχει αυτό, υπάρχει μόνο το και». Πρόκειται για βία, για μια βία σημειολογική, μέσα από την οποία εμπεδώνεται η εξουσία. Είναι κάτι που δεν το βιώνουν μόνο οι κύπριοι. Το βιώνουν όλοι οι μη πρωτευουσιάνικοι λαοί, όλες οι υποκουλτούρες, όλες οι διάλεκτοι που δεν ανήκουν στην κυρίαρχη κουλτούρα.
Θέλω να κάνω δύο τελευταίες αναφορές, στην ανεξαρτησία και στην ομοσπονδία. Είμαι ανεξαρτησιακός γιατί είμαι αναρχικός. Πιστεύω δηλαδή πως οι μικρές κοινωνίες λειτουργούν πιο δημοκρατικά. Και είναι ηλίου φαεινότερο πως η κυπριακή κοινωνία είναι, έστω και τώρα, πιο δημοκρατική από το αν ήταν προσαρτημένη στο ελληνικό ή στο τούρκικο κράτος.
Υποστηρίζω επίσης την ομοσπονδία από μιαν αναρχική άποψη. Η αναρχική πρόταση απέναντι στο έθνος - κράτος, την εθνική ομοιογένεια όπου η πρωτεύουσα επιβάλλει έναν ομοιόμορφο νόμο παντού, πρέπει να είναι η ομοσπονδία. Η διζωνική ομοσπονδία που πιθανόν να εφαρμοστεί τελικά στη κύπρο δεν είναι η καλύτερη λύση. Πιο πρακτική θα ήταν η πολυ-περιφερειακή που υπήρχε πριν το 74. Αλλά αυτή την στιγμή αυτά έχουμε.
Έτσι, όσον με αφορά, ζώντας σε μια χώρα που έχει πληθυσμό τα δύο τρίτα της Θεσσαλονίκης και την έκταση του Σικάγο, και είναι παρόλη αυτή τη μικρότητα της χωρισμένη στα δύο με παράλογα τείχη, αυτό το οποίο κρίνω επείγον είναι να κλείσει το κυπριακό σαν πρόβλημα. Να μπορέσουμε να πάμε πάρα κάτω.
Αυτή την εποχή φαίνεται, ή τουλάχιστον έτσι το καταλαβαίνουμε εμείς στη κύπρο, ότι αυτοί που λόγω της αξίας του κυπριακού οικοπέδου δημιούργησαν το κυπριακό πρόβλημα, έχουν καταλάβει πως είναι αδύνατο να πείσουν τους κυπραίους να χωριστούν. Γιατί και από τις δύο πλευρές υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που επιμένουν στην επανένωση του νησιού με τον α ή τον β τρόπο.
Έτσι υπάρχει μια διαδικασία να λυθεί το κυπριακό. Αυτή η διαδικασία ενισχύεται από την επιλογή των αμερικάνων και των ευρωπαίων να ξανακάνουν λειτουργικό τον άξονα Αθήνας - Άγκυρας.
Εμένα δεν με ενοχλεί αν τη λύση του κυπριακού την προωθεί ο ΟΗ Ε ή οι αμερικάνοι. Με ενδιαφέρει να λυθεί ένα πρόβλημα περιττό. Αυτό το πρόβλημα δεν το δημιούργησαν οι κύπριοι, οι ιθαγενείς. Το δημιούργησαν άλλοι ενάντια στους ιθαγενείς. Για να καταλάβετε το παράλογο: αυτή τη στιγμή, αν βρισκόμουνα στη κύπρο, δεν θα μπορούσα να επικοινωνήσω με τον Μουράτ και τον Αχμέτ, γιατί το κράτος στο οποίο ανήκω και το κράτος στο οποίο ανήκουν δεν αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Πρέπει να στείλω γράμμα στην ελλάδα, και από κεί να πάει στην τουρκία, και στο γυρισμό πρέπει να γίνει η ανάποδη διαδρομή.
Όταν ο τουρκοκύπριος Σαλίχ Ασκέρογλου αρνήθηκε να πάει στρατό έγινε κοινή ομάδα τουρκοκυπρίων και ελληνοκυπρίων για την υπεράσπιση του. Λοιπόν καθόμασταν η μισή ομάδα στη νότια Λευκωσία, η άλλη μισή στη βόρεια Λευκωσία, εκατό μέτρα οι μεν από τους δε, και για να επικοινωνήσουμε έπρεπε να τηλεφωνήσουμε στο Λονδίνο, από το Λονδίνο να τηλεφωνήσουν στην Άγκυρα, από την Άγκυρα στη βόρεια κύπρο, και ξανά πίσω. Για να επικοινωνήσουμε σε απόσταση εκατό μέτρων...
Αυτά.
EP: Έχετε σταθερές επαφές με τουρκοκύπριους;
ΑΠ: Μετά τις τελευταίες εκλογές στη βόρεια κύπρο, ο Ντεκτάς (που είναι κλασσικός εθνικιστής του είδους «να βάλουμε σφραγίδα στη γη, να μείνει δική μας, τούρκικη») αναγκάστηκε κάτω από την πίεση τη κοινωνική να διώξει τους πιο ακραίους από την κυβέρνηση του, και να δώσει θέσεις στο μεγαλύτερο κόμμα της αριστεράς. Μετά από αυτό υπήρξε ένα ανεπίσημο «άνοιγμα» των «συνόρων». Υπολογίζουμε πως διακόσια άτομα την εβδομάδα πηγαινοέρχονται ανάμεσα στις δύο περιοχές, τυπικά παράνομα βέβαια, αλλά κάτω από κάποια διακριτική ανοχή τόσο της μιας όσο και της άλλης εξουσίας.
Eμείς είχαμε την πρώτη μας επαφή με τουρκοκύπριους της βόρειας κύπρου με την υπόθεση του Σαλίχ. Ήταν οπωσδήποτε μια επαφή δύσκολη, αλλά ο απλός κόσμος δέχτηκε την περίπτωση του καλά, αν και τα μήντια ελέγχονται κατά 90% από εθνικιστές. Τώρα σχεδιάζουμε να φτιάξουμε μαζί ένα κέντρο ερευνών ανατολικής μεσογείου, να ξανα-τοποθετήσουμε τη κύπρο πολιτιστικά στο γεωγραφικό της χώρο. Να καταλάβουμε πως η κύπρος βρίσκεται δίπλα στον λίβανο, στο ισραηλ, στην αίγυπτο, και όχι νότια του Λονδίνου, ανατολικά της Αθήνας, ή νότια της Άγκυρας. Βρισκόμαστε στη ανατολική μεσόγειο κουμπάρε...
Aν ανοίξει το Βαρόσι, θα είναι πρώτη πόλη μετά το ‘74 που θα μπορούμε να συναντιόμαστε κανονικά. Πάντως τους τελευταίους έξι μήνες υπάρχει πολύ μεγαλύτερη επαφή από ότι πριν.
Πρέπει να σημειώσω επίσης πως υπάρχει μια αυξημένη διάθεση επαναπροσέγγισης από επαγγελματικά σωματεία: γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς, αρχιτέκτονες. Τέτοια κομμάτια των ελίτ και από τις δύο πλευρές βρίσκονται σε συχνή επαφή. Εμείς βρισκόμαστε σε επαφή κατά κύριο λόγο με την ομάδα που βγάζει στη βόρεια κύπρο το περιοδικό "Ελευθερία", οι οποίοι κινούνται στον αριστερίστικο χώρο, καθώς και με την ποιήτρια Νεσσε που αναρχοφέρνει. Επίσης πεδίο επαφών είναι και οι φοιτητές στο αγγλία, που ζουν μαζί, εκεί.
ΕΡ: Μπορείς να πεις περισσότερα για αυτό το κέντρο ερευνών;
ΑΠ: Αυτό το κέντρο ερευνών της ανατολικής μεσογείου είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από ανθρώπους που συμμετέχουν στο τραίνο, καθώς και οπό άλλους που συμμετέχουν σε διάφορες πρωτοβουλίες μας.
Είπα πιο πριν πως ένας από τούς στόχους του είναι να ξανατοποθετήσει την κύπρο στον γεωγραφικό της χώρο. Κατά την άποψη μας η ανατολική μεσόγειος αρχίζει από τα βαλκάνια και φτάνει μέχρι το ιράκ, τον αραβικό κόσμο. Έτσι έχουμε σαν ένα ακόμα στόχο να προωθηθούν εκδηλώσεις και δικτύωμα ανάμεσα σε εναλλακτικές προσπάθειες σε αυτές τις χώρες, ή τουλάχιστον στις πιο κοντινές μας, δηλαδή νότια τουρκία, λίβανο, παλαιστίνη, ισραήλ, αίγυπτο.
Από την άλλη μας ενδιαφέρει να γίνει μια σοβαρή αναλυτική δουλειά, να κατανοηθούν οι δυναμικές σε αυτόν τον χώρο, να βρεθεί το πως εντάσσεται αυτή η περιοχή στο παγκόσμιο σύστημα. Τι σημαίνει ο ισλαμισμός, γιατί αντιδρά έτσι ο κόσμος; Τι συμμαχίες πρέπει να φτιάξουμε ανάμεσα π.χ. στον κούρδο (τριτοκοσμικό προλετάριο τον ονομάζουμε στο τραίνο) την φεμινίστρια που παλεύει ενάντια στον ισλαμισμό στην αίγυπτο, τον κυπροκεντρικό στη κύπρο, έναν εξεγερμένο νεολαίο στη τουρκία, έναν αντιμιλιταριστή στη Σμύρνη, έναν μαρξιστή εδώ, έναν αναρχικό εκεί, έναν ομοφυλόφιλο κάπου αλλού. Όλα αυτά είναι υποκείμενα, φιγούρες, που εν δυνάμει μπορούν να αμφισβητήσουν διάφορες μορφές εξουσίας, αλλά συνήθως πατάει ο ένας πάνω στον άλλο. Πρέπει να φανταστούμε τους τρόπους που θα επιτευχθεί μια συνολική αμφισβήτηση της εξουσίας, σαν σύνθεση και συμμαχία μέσα σε ένα γεωγραφικό χώρο.
ΕΡ: (Αϊγκούτ): Μέχρι το 1965 υπήρχε κάποιο συνδικάτο που περιελάμβανε και τουρκοκύπριους. Υπάρχουν σήμερα δυνατότητες να ξαναοργανωθεί από κοινού αυτός ο κόσμος και να χαράξει μια αντιεθνικιστική - αντιεξουσιαστική πολιτική;
ΑΠ: Το συνδικάτο στο οποίο αναφέρεται ο σύντροφος είναι η ΠΕΟ, η κομμουνιστική συντεχνία, η οποία υπάρχει μέχρι σήμερα φυσικά σαν ελληνοκυπριακή. Ξεκίνησε σαν μη εθνικό συνδικάτο, αλλά χτυπήθηκε με δολοφονίες τόσο από την ΕΟΚΑ όσο και από την ΤΜΤ. Το '65 αποχώρησαν εντελώς οι τουρκοκύπριοι. Είναι τώρα πια δεδομένο πως υπάρχουν δύο εργατικά κινήματα στη κύπρο, ένα ελληνοκυπριακό και ένα τουρκοκυπριακό, τα οποία όμως είναι αδελφά, και το εννοούν.
Να δώσω ένα παράδειγμα: όταν συζητιόντουσαν τα «μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης», όλοι οι πολιτικοί της κύπρου και όλα τα κόμματα ήταν εναντίον, εκτός από τον Κληρίδη. Αντίθετα όλες οι δημοσκοπήσεις έδειχναν πως τουλάχιστον το 55% των ελληνοκυπρίων ήταν υπέρ των μέτρων - αλλά ο Kληρίδης δεν είναι τόσο δημοφιλής. Λοιπόν η εξήγηση βρίσκεται στο ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής βάσης της αριστεράς είναι υπέρ των μέτρων αυτών, ακριβώς για να υπάρξει μια λύση.
Στη βάση των αριστερών κομμάτων, τόσο ανάμεσα στους ελληνοκύπριους αριστερούς όσο και στους τουρκοκύπριους, υπάρχει η μνήμη των κοινών αγώνων, στην οποία αναφέρθηκε ο Αιγκούτ.
EΡ: Μια ερώτηση προς τους συντρόφους από τη τουρκία: Πως έχει βιωθεί το κυπριακό στη τουρκία;
Μέσα στη ανάπτυξη του τούρκικου εθνικισμού, το κυπριακό βρίσκεται κάπου στη τρίτη ή τέταρτη θέση, από άποψη αξιολόγησης. Η αιχμή του εθνικισμού στη τουρκία είναι αυτή τη περίοδο η βοσνία. Επίσης εδώ και 5 - 6 χρόνια στη πρώτη θέση βρίσκεται και το κουρδικό, όπου μια ολόκληρη εθνότητα κατηγορείται σαν «τρομοκράτης». Εννοείται πως όταν στη τουρκία γίνεται λόγος για το κυπριακό, πρόκειται για τις απόψεις των τουρκοκυπρίων.
Από την μεριά των αναρχικών και των αντιμιλιταριστών έχει αρχίσει τώρα να αντιμετωπίζεται το θέμα, με αφορμή την υπόθεση του Σαλίχ.
EP: Θέλω να κάνω μια διπλή ερώτηση: κατά πόσον ο ελληνοκεντρισμός (και ο τουρκοκεντρισμός αντίστοιχα) αντιπροσωπεύει το σύνολο των αφεντικών στη κύπρο εκφράζοντας - μέσα από μια πολιτική εξάρτηση - τα οικονομικά συμφέροντα τους; Δεν θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως ένα κομμάτι τουλάχιστον της εκεί αστικής τάξης βλέπει σήμερα με καλό μάτι την «εθνική» του χειραφέτηση, τόσο από την ελλαδα όσο και από την τουρκία; Και από την άλλη μεριά: η δική σας προβληματική για την κυπριακή ταυτότητα, σαφώς εχθρική απέναντι στον ελληνο- (και τουρκο-) εθνικισμό, μπορεί να κοντραριστεί με μια άλλη ιδεολογία των αφεντικών, τον κοσμοπολιτισμό του κεφάλαιου; Αν τελικά συμβεί η αποκατάσταση της ενιαίας κρατικής οντότητας της κύπρου, υπό την αιγίδα αυτής της μη εθνικιστικής, μη αποικιοκρατικής, κοσμοπολίτικης κυπριακής ελίτ, σε ποια θέση θα βρεθείτε κοινωνικά, πολιτικά απέναντι σε αυτήν την νέα (με τα τωρινά δεδομένα) εξουσία;
ΑΠ: Καταρχήν ο εθνικισμός της κυπριακής ελίτ δεν πηγάζει αναγκαστικά από τα οικονομικά της συμφέροντα. Η κύπρος είναι το υπόλοιπο μιας διαίρεσης ανάμεσα στον ελληνικό και τον τούρκικο εθνικισμό. Υπό λογικές περιστάσεις υπήρχαν στην κύπρο όλες οι προϋποθέσεις να έχει δημιουργηθεί ένα έθνος - κράτος. Καλώς δεν δημιουργήθηκε. Αλλά στη κύπρο αγκυλώθηκαν διάφορα πράγματα: μια τριπλή αποικιοκρατία, δύο εθνικά οράματα. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε ένα ενδογενές εργατικό κίνημα, διακοινοτικό. Τελικά οδηγηθήκαμε σε μια σχιζοφρένεια, που εμείς σαν ομάδα προσπαθήσαμε να αναλύσουμε.
Ο εθνικισμός παρέσυρε τις δύο ελίτ, που κανονικά θα λέγαμε πως είχαν διαφορετικά συμφέροντα. Και όντως υπάρχουν και στις δύο ελίτ πτέρυγες που επιμένουν να λυθεί το κυπριακό. Αλλά ο εθνικισμός χρησίμευε σε αυτές σαν τρόπος να εξαφανίσει η μία την άλλη. Επίσης ο εθνικισμός χρησιμεύει για να δημιουργεί δούλους. Το είπα άλλωστε από την αρχή: ο εθνικισμός δεν είναι για εμάς απλά μια ιδεολογία της ελίτ. Είναι η ιδεολογία του δούλου. Από την στιγμή που εντάσσεσαι σε αυτή τη φαντασιακή οικογένεια του έθνους, από τη στιγμή που υποτάσσεσαι στον φαντασιακό πατέρα - κράτος, από τη στιγμή που αποδέχεσαι πως ο καταπιεστής είναι αδελφός σου, και ο γείτονας γίνεται εχθρός σου, ε, τότε η αστική τάξη και των δύο κοινωνιών στη κύπρο έχει μεγάλο όφελος να συντηρεί και να επεκτείνει αυτές τις συνθήκες, άσχετα αν μερικές φορές υπάρχουν και συνέπειες στα δικά της συμφέροντα από άλλες μεριές. Τελικά και οι δύο αστικές τάξεις, και η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή έχουν πολλά να φοβούνται από τα στρώματα που τώρα τους στηρίζουν, αν αυτός ο κόσμος απεγκλωβιστεί από τους εθνικούς λόγους. Γιατί κάτω από την εθνικοφροσύνη πολλοί δέχονται να ανασταλούν τα δικαιώματα εξαιτίας των «εθνικών απειλών» κλπ.
Άρα ο εθνικισμός δεν είναι μονάχα οικονομικά χρήσιμος, με μια στενή έννοια. Λειτουργεί και χρησιμεύει πιο σύνθετα, δημιουργώντας υποταγή. Και είναι χαρακτηριστικό το μίσος που δείχνουν ακόμα και εκείνα τα κομμάτια των ελίτ που είναι υπέρ της επαναπροσέγγισης μεταξύ τους απέναντι στον κυπροκεντρικό λόγο. Είναι ένα μίσος άσβεστο: να μην ακουστεί η κουβέντα «είμαι κύπριος σκέτος». Αυτή τη στιγμή η κυπριακή συνείδηση βιώνεται σαν κάτι έντονα αμφισβητησιακό του τρόπου με τον οποίο έχει δομηθεί η εξουσία στη κυπρο. Γιατί δέχεται πως μπορούμε να ζήσουμε όλοι μαζί, αλλά όχι στη βάση της θρησκείας ή της γλώσσας, ούτε όμως, από την άλλη μεριά, στη βάση ενός συνεταιρισμού, μιας ανώνυμης εταιρείας. Πρόκειται για ένα πλουραλιστικό πρότυπο.
Ως προς τον κοσμοπολιτισμό: εγώ προσωπικά είμαι κοσμοπολίτης, δηλαδή θεωρώ τον εαυτό μου πολίτη του κόσμου. Αντιλαμβάνομαι όμως πως άλλο πράγμα εννοείς με τον κοσμοπολιτισμό της αστικής τάξης.
Είναι δύσκολο να σου απαντήσω. Από την μεριά η ενοποίηση του πλανήτη είναι κάτι που το ονειρεύτηκαν γενιές και γενιές επαναστατών, θα το πετύχει ο καπιταλισμός; Δεν ξέρω. Από την άλλη πάλι αυτός ο κοσμοπολιτισμός ισοπεδώνει - ιθαγενοποιεί όπως λέμε εμείς - τις τοπικές κουλτούρες, μέσα από τις οποίες ο κόσμος βρίσκει νόημα. Αυτή η ισοπέδωση δημιουργεί εθνικισμούς που συμφέρουν τις τοπικές ελίτ. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον κοσμοπολιτισμό με άλλες πολιτιστικές ταυτότητες, τοπικές, γεωγραφικές, οι οποίες όμως να είναι πλουραλιστικές. Δηλαδή απέναντι στη ισοπέδωση της ογγλοσαξωνικής κουλτούρας πρέπει να αντιπαραθέσουμε, για παράδειγμα, την ανατολική μεσόγειο, μια κουλτούρα πλουραλιστική. Ένα όραμα ενός κόσμου πολυσύνθετου.
ΕΡ: Πως αντιδρά (αν αντιδρά) η νεολαία στη κύπρο απέναντι στον εθνικισμό;
ΑΠ: Η νεολαία έχει αλλάξει ριζικά, σε σχέση με το όχι πολύ μακρινό παρελθόν. Πρέπει να σας πω καταρχήν πως μέχρι το ‘74 τα σχολεία και το εκπαιδευτικό σύστημα γενικά ήταν αποικία του ελληνικού και του τουρκικού υπουργείου παιδείας. Όπως τα είχαν φτιάξει οι άγγλοι ένα αιώνα πριν που είχαν έρθει στη κύπρο. Για να σκεφτείτε, όταν πήγαινα εγώ στο σχολείο κυπριακή ιστορία δεν μαθαίναμε. Απαγορευόταν να μιλάμε κυπριακά στο σχολείο. Χάρτη της κύπρου δεν είχαμε επίσης. Είχαμε κάτι χάρτες της ελλάδας, που είχαν στην άκρη ένα κουτί με τη κύπρο μέσα... Είναι ένα ενδιαφέρον οπτικό σύμβολο αυτοί οι χάρτες, γιατί εκμηδενίζουν τις αποστάσεις. Έχεις την εντύπωση πως η κύπρος είναι λίγο πιο πάνω από την ρόδο!!
Τέλος πάντων. Μετά το ‘74, εξαιτίας του έντονου ανεξαρτησιακού κλίματος που υπήρχε, είπαν να τηρήσουν τουλάχιστον τα προσχήματα: φτιάξανε χάρτες της κύπρου όπου μπορείς να δεις το νησί στη κανονική του θέση, βάλανε και ένα μάθημα κυπριακής ιστορίας στα σχολεία. Αλλά, βασικά συνεχίζουν το ίδιο παραμύθι: καταγόμαστε από τους πρώτους έλληνες εποίκους που... ήρθαν το 600 π.χ. - τρέχα γύρευε τώρα... Έλα όμως που η κύπρος έχει ιστορία 8000 χρόνων, αφού υπήρχε αυτόχθονος πολιτισμός πριν τους φοίνικες και τους έλληνες - ξεχνά το, ας το να πάει…
Με όλα αυτά η κοινωνία έχει αναπτύξει ένα εκπληκτικό κατά τη γνώμη μου ανοσοποιητικό σύστημα απέναντι στον εθνικό λόγο. Και η νεολαία είναι η περισσότερο αδιάφορη: δεν ασχολούνται, ούτε έτσι ούτε αλλιώς. Αυτή νεολαία είναι η πρώτη μεταμοντέρνα γενιά στη κύπρο, που όταν πέφτει πάνω στα «νέα» περί κατοχής, κυπριακού προβλήματος, κλπ, σηκώνει τους ώμους και πάει παρά κάτω. Στην ουσία πίσω από αυτό η νεολαία κουβαλάει ακόμα τις ιδεολογικές αποσκευές της οικογένειας της. Υπάρχει η αριστερή νεολαία που αντιδρά στον εθνικισμό, υπάρχει η δεξιά που θεωρεί πως η ελληνική σημαία είναι η στιγμή του ύστατου οργασμού, και υπάρχουν και κάποια ρεύματα ροκ κουλτούρας.
Γενικά πάντως υπάρχει μια μεταμοντέρνα συμπεριφορά. Να, για παράδειγμα πριν μερικούς μήνες ήθελαν να κάνουν ένα συλλαλητήριο για τη μακεδονία στη Λευκωσία. Πήγαν λοιπόν στους μικρούς στα σχολεία και τους είπαν «θα πάτε στο συλλαλητήριο, έτσι δεν είναι;» -«Να πάμε, γιατί να μην πάμε; Αφού θα χάσουμε και μάθημα..»
Μαζέψανε λοιπόν 15000 μαθητές από όλες τις πόλεις και τα χωριά της κύπρου, και τους στείλανε με πούλμαν στη Λευκωσία. Την άλλη μέρα όλες οι εφημερίδες γράφανε «σκάνδαλο». Γιατί; Γιατί από αυτές τις 15000 γύρισαν πίσω οι 2000. Οι άλλοι πήγαν στο συλλαλητήριο, και μετά πήραν τους δρόμους και έκαναν βόλτες στη Λευκωσία. Πού είναι το σκάνδαλο; Γιατί να τους νοιάζει η «εθνική υπόθεση»; Αυτοί ήθελαν να πάνε βόλτα. Πήγαν στο συλλαλητήριο να κάνουν το καθήκον τους, και ύστερα πήραν τους δρόμους.
Το κακό είναι πως αυτοί οι νέοι όταν βλέπουν τα κόμματα να συγκλίνουν σε κάτι, τότε λένε «αυτό είναι εντάξει, να το κάνουμε» - όπως έγινε με τα συλλαλητήρια για τη μακεδονία. Δηλαδή παρότι έχουν μιααδιαφορία για το «εθνικό» επί της ουσίας, μπορούν να πάρουν μέρος, τελικά, σε μια εθνικιστική έξαρση, που για αυτούς βέβαια δεν είναι εθνικιστική έξαρση, είναι κάτι σαν καθήκον. Μια νεολαία που συνειδητά την κρατάνε σε μια κατάσταση παιδικότητας, είναι εύκολο να οδηγηθεί εδώ ή εκεί, χωρίς να πολυκαταλαβαίνει τι κάνει, και χωρίς ίσως να την πολυνοιάζει να καταλάβει. Ελπίζω πως κάποια στιγμή θα βρουν ένα πιο συνειδητό δρόμο.
πηγή:http://www.sarajevomag.gr/vivliothiki.html
Η απομαγνητοφώνηση και επιμέλεια έγιναν από το περιοδικό Σαμποτάζ, το οποίο και δημοσίευσε το κείμενο, το φθινόπωρο του 1994.
Μεσόγειος: το υπόλοιπο κύπρος
Aντρέας (από το περιοδικό «Τραίνο»):
Εγώ θα επικεντρώσω την εισήγηση μου στην κυπριακή εμπειρία. Καταρχήν δεν μιλώ ούτε σαν έλληνας-κύπριος ούτε σαν τούρκος-κύπριος. Μιλώ σαν κύπριος. Δεν εννοώ πως υπάρχει κυπριακό έθνος, δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Με ενδιαφέρει η γεωγραφική και η ιστορική μου εμπειρία.
Η κύπρος είναι ένα ακριβό οικόπεδο μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Τυχαίνει να βρίσκεται βόρεια της διώρυγας του Σουέζ, τυχαίνει να βρίσκεται δίπλα στην Ιερουσαλήμ που είναι ένας σημαντικός σημειολογικός χώρος, είναι και εμπορικά χρήσιμη σήμερα, κατά συνέπεια έχουμε έξι στρατούς (εγγλέζικο, ελληνικό, τουρκικό, ελληνοκυπριακό, τουρκοκυπριακό, και ΟΗΕ) έχουμε βάσεις, έχουμε ένα κράτος κανονικό και ένα ημικράτος (το τουρκοκυπριακό), οι βάσεις είναι επίσης δύο ημικράτη...
Με όλα αυτά οι ιθαγενείς, 800.000 όλοι-όλοι, διαβιούμε μια κοινωνία που πάνω της πλανιέται διαρκώς η απειλή του πολέμου. Αυτό όμως που πλανιέται πιο έντονα πάνω από την κύπρο, τουλάχιστον όσο ζω εγώ, είναι το «εθνικό πρόβλημα». Στην κύπρο είναι αδύνατο (ή τουλάχιστον μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν αδύνατο) να αρθρώσεις λόγο για οτιδήποτε, αν δεν μιλάς ταυτόχρονα για το κυπριακό. Φαντάζομαι πως όσοι από εσάς ζείτε στην βόρεια ελλάδα θα έχετε μια παρόμοια εμπειρία: κάθε λόγος πρέπει να αρθρώνεται σε σχέση με το μακεδονικό.
Αυτή ήταν και η αφετηρία της ομάδας μας. Η ομάδα διαμορφώθηκε τέλη της δεκαετίας του 70 - αρχές της δεκαετίας του '80. Ήταν οι τελευταίοι από την γενιά της αντίστασης (ενάντια στο πραξικόπημα, στο φασισμό κλπ), άνθρωποι επηρεασμένοι σε κάποιο βαθμό από τον Μάη του ‘68. Η προσπάθεια μας ήταν να αρθρωθεί ένας αμφισβητησιακός λόγος μέσα στην κυπριακή κοινωνία που να μην ασχολείται με το εθνικό, ξεπερνώντας την εθνική ενότητα.
Καθώς πολλοί από εμάς ήταν φοιτητές τότε, ξαναβρεθήκαμε στη κύπρο το '84-'85, και αρχίσαμε μια προβληματική και μια συζήτηση μέσα στην ομάδα, για το πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα του «εθνικού». Υπήρχαν δύο οπτικές, που θα τις καταθέσω γιατί αφορούν διλήμματα που λίγο πολύ ξανα-αντιμετωπίσαμε στη διαδρομή και νομίζω πως απασχολούν γενικότερα τον αντιεξουσιαστικό εναλλακτικό χώρο.
Δίλημμα πρώτο: το «εθνικό» είναι ανοησία, δεν πρέπει να ασχοληθούμε μαζί του. Δεύτερη οπτική, που επικράτησε τελικά: αν το «εθνικό» είναι κάτι που ο κόσμος το βιώνει τόσο έντονα και η εξουσία το προβάλλει τόσο έντονα, προφανώς κάτι υπάρχει στο βάθος του κήπου. Δεν είναι δυνατό μια ιδεολογία να κυριαρχεί τόσο έντονα και να μην έχει κάποια βάση.
Κάναμε τότε μια ιστορική ανάλυση. Η βασική μας θέση ήταν πως το έθνος δεν είναι απλά μια ιδεολογία της εξουσίας. Δηλαδή το να λέμε πως η αστική τάξη ή το κράτος της έφτιαξαν το έθνος επειδή έτσι τους βόλευε είναι μια απλοϊκή άποψη. Το έθνος είναι μια πολύ συνολικότερη κουλτούρα της εξουσίας, είναι πολιτισμός - τουλάχιστον εμείς έτσι το θέτουμε.
Υπάρχουν πράγματα που είναι εντυπωσιακά με το έθνος. Για παράδειγμα όταν ερχόμουν με το αεροπλάνο στη Θεσσαλονίκη περάσαμε πάνω από το Αιγαίο. Είναι εντυπωσιακό πως οι ψαράδες της Λέσβου π.χ., βλέποντας απέναντι τους την ακτή δεν βλέπουν απλώς ακτή. Βλέπουν τουρκική ακτή. Δηλαδή η γη είναι «χρωματισμένη».
Στην κύπρο έχει γίνει το ίδιο. Υπάρχει ο Πενταδάκτυλος, μια οροσειρά στη βόρεια κύπρο. Ε, οι ελληνοκύπριοι επιμένουν να βλέπουν πως είναι η πιο ηρωική, η πιο όμορφη βουνοπλαγιά του κόσμου - ενώ είναι ένα κατάξερο βουνό. Αλλά η εθνική φαντασίωση έχει χρωματίσει αυτό το κατάξερο βουνό που βλέπουν κάθε μέρα, σαν το πιο ανθισμένο, γεμάτο ανεμώνες και δεν ξέρω τι άλλο, βουνό στον κόσμο. Από την άλλη μεριά οι τουρκοκύπριοι, για να σταμπάρουν τη γη, για να βάλουν σφραγίδα επάνω της, έχουν ζωγραφίσει με πέτρες μια τεράστια σημαία.
Νομίζω λοιπόν πως το έθνος ξεκινάει από το υποσυνείδητο των ανθρώπων και καθηλώνει το βλέμμα τους. Είναι βέβαια ιδεολογία του κράτους, η κατ' εξοχήν ιδεολογία του κράτους, και είναι επίσης η ιδεολογία που χρησιμοποιεί ο καπιταλισμός: μία "εθνική ενότητα" στην οποία δεν υπάρχουν ταξικές συγκρούσεις είναι ιδανική αγορά, για την καπιταλιστική συσσώρευση. Αλλά επιμένω πως ο εθνικισμός δεν είναι απλά μια ιδεολογία. Είναι ένας πολιτισμός. Και αν πρόκειται
να αντιπαρατεθούμε στον εθνικισμό, πρέπει να αντιπαρατεθούμε κάνοντας μια κριτική του πολιτισμού, και όχι απλά μια ταξική θεωρία ή μια πολιτική θεωρία.
Με τούτα τα δεδομένα, σε μια κοινωνία μικρή που εκμοντερνίζεται βέβαια ραγδαία αλλά ζούσε και ζει με όλους αυτούς τους στρατούς και τις απειλές στα πέριξ, αρχίσαμε με βασική αιχμή της πρακτικής μας τον αγώνα για την αναγνώριση της διαφορετικότητας. Ήταν ένας αγώνας για να ανοίξουν τα όρια της κυπριακής κοινωνίας. Έγιναν διάφορες πρωτοβουλίες, βγήκε αργότερα το «τραίνο»...
Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, που είχαν να κάνουν και με τους τουρκοκύπριους που κατοικούσαν ακόμα στη νότια κύπρο, και με την ιστορία της κύπρου, διαπιστώσαμε ένα άλλο πράγμα που δεν το είχαμε πιάσει από την αρχή: πώς λειτουργεί ο εθνικισμός σαν αποικιοκρατία.
Στην κύπρο δεν είχαμε ουσιαστικά μια αποικιοκρατία, την αγγλική. Είχαμε τρεις αποικιοκρατίες. Μια πολιτική (την αγγλική) και δύο πολιτιστικές: την ελληνική και την τουρκική. Για παράδειγμα επί αγγλικής κατοχής το πρόγραμμα των σχολείων καθοριζόταν από το υπουργείο παιδείας της Αθήνας και από το υπουργείο παιδείας της Άγκυρας.
Οι κύπριοι «εθνοποιήθηκαν». Γιατί οι παραδοσιακοί κύπριοι του 19ου αιώνα δεν ανήκαν σε έθνη αλλά σε θρησκευτικές κοινότητες. Ήταν ορθόδοξοι ρωμιοί - όπως λεγόντουσαν - δηλαδή χριστιανοί, ήταν μουσουλμάνοι, και υπήρχε και μια μεγάλη κοινότητα ενδιάμεση, οι λινοβάμβακοι, που ήταν χριστιανο-μουσουλμάνοι. Αυτή η κοινότητα διασπάστηκε κάθετα και δια της βίας. Οι περισσότεροι έγιναν μουσουλμάνοι και οι υπόλοιποι χριστιανοί.
Αυτοί η διαδικασία της "εθνικοποίησης" μέσα από την μεταγραφή των θρησκευτικών πεποιθήσεων σε εθνικές ταυτότητες (χριστιανοί = έλληνες και μουσουλμάνοι = τούρκοι) ευνοούσε την εγγλέζικη αποικιοκρατία. Γιατί αφού η κύπρος είναι ένα πολύτιμο οικόπεδο μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, το τελευταίο πράγμα που χρειάζονταν οι αποικιοκράτες ήταν να διεκδικήσουν οι ιθαγενείς το οικόπεδο. Είναι πολύ πιο χρήσιμο να πεισθούν οι ιθαγενείς πως κατά λάθος βρίσκονται σε αυτό το οικόπεδο, ότι είναι έποικοι των Αθηνών ή της Άγκυρας, ότι είναι κάτι άλλο εν πάσει περιπτώσει, και πως άρα ανήκουν σε αυτό το κάτι άλλο.
Υπάρχει φυσικά η ιστορία αυτών των ιθαγενών που δείχνει τα αντίθετα. Τον 19ο αιώνα υπάρχουν κοινές αγροτικές εξεγέρσεις - πριν από την κάθοδο των άγγλων. Όταν ήρθαν οι άγγλοι χώρισαν διοικητικά τις θρησκευτικές κοινότητες, κάθετα, σαν εθνικές κοινότητες. Με διαφορετικά σχολεία, διαφορετικές γλώσσες κλπ. Αυτή η διαδικασία διαχωρισμού συνεχίστηκε, αλλά παρεμβλήθηκαν ήδη από την δεκαετία του '20 κινήματα μοντερνιστικά, όπως το εργατικό κίνημα που εξελίχτηκε αργότερα σε κομμουνιστικό, και ήταν κοινό όλων των κυπρίων.
Στην δεκαετία του '50 ο εθνικισμός ήταν μια σαφέστατα προσπάθεια να σπάσει το εργατικό κίνημα. Η ΕΟΚΑ για παράδειγμα, την οποία λιβανίζουν και οι δικοί μας και οι δικοί σας, εκτός από το να πολεμά τους εγγλέζους είχε σαφέστατο στόχο να πολεμά το εργατικό κίνημα. Η ΕΟΚΑ σκότωσε περισσότερους ελληνοκύπριους παρά άγγλους. Σκότωσαν πολλούς αριστερούς, ακόμα και με λιθοβολισμούς, μπαίνοντας μέσα στα σπίτια τους κλπ. Από την άλλη πλευρά η τουρκοκυπριακή εθνικιστική οργάνωση, η ΤΜΤ. εφάρμοσε ένα ακριβώς ίδιο σχέδιο. Με τις ίδιες ακριβώς μεθόδους, ίσως και χειρότερες, μιας και η τουρκοκυπριακή εργατική τάξη ήταν πιο μικρή αριθμητικά, άρα πιο αδύνατη. Έτσι, ενώ στην ελληνοκυπριακή πλευρά η εργατική τάξη κατάφερε κάποια στιγμή να αντισταθεί στην τρομοκρατία της ΕΟΚΑ αναγκάζοντας την να σταματήσει, στην τουρκοκυπριακή πλευρά η δράση της ΤΜΤ είχε αποτελέσματα, καθώς συνεχίστηκε από το '57 μέχρι το'62.
Το '60 παραχωρήθηκε στη κύπρο μια ανεξαρτησία περίεργη: δηλαδή έκατσαν η αγγλία, η ελλάδα και η τουρκία και έφτιαξαν ένα σύνταγμα της «ανεξάρτητης κύπρου» και το έδωσαν στους κυπραίους λέγοντας τους «αυτό είναι το σύνταγμα σας, και αν δεν το δεχτείτε θα σας αφήσουμε να σκοτώνεστε» - οπότε το «δεχτήκαμε». Εν πάσει περιπτώσει αυτό το σύνταγμα του '60 περιείχε ένα μέρος της κυπριακής ιστορικής εμπειρίας. Παραδεχόταν δηλαδή πως οι δύο κοινότητες στην κύπρο, όπως είχαν διαχωριστεί από την αγγλική αποικιοκρατία, είχαν μια έντονη αλληλεξάρτηση. Δεν κατοικούσαν σε διαφορετικά μέρη - υπήρχαν παντού κοινά χωριά, και υπήρχε και ένα κοινό κίνημα 30 - 40 χρόνων. Το σύνταγμα λοιπόν του '60 υποχρέωνε τις δύο ελίτ (ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή) να αλληλοεξαρτώνται στην διοίκηση της κύπρου.
Η ελληνοκυπριακή ελίτ, νοιώθοντας ίσως μια αριθμητική υπεροχή, προσπάθησε το '63 να απαλλαγεί από τις υποχρεώσεις που είχε στην βάση αυτού του συντάγματος, προσπάθησε να αλλάξει το σύνταγμα, και ουσιαστικά εξαπέλυσε μια μαζική επίθεση ενάντια στους τουρκοκύπριους. Έτσι οι τουρκοκύπριοι από το '64 μέχρι το 74 ήταν ουσιαστικά σε καθεστώς εγκλωβισμού. Όντας το 18% του πληθυσμού κατοικούσαν στο 4% του εδάφους.
Αυτό δεν σημαίνει πως η πλειοψηφία του πληθυσμού επικροτούσε αυτήν την πρακτική. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμα και σήμερα αν μιλήσεις είτε με ελληνοκύπριους είτε με τουρκοκύπριους, τα γεγονότα του '63-'64 δεν περιγράφονται σαν πόλεμος, συγκρούσεις, κλπ (όπως λέει η επίσημη ιδεολογία) αλλά σαν «φασαρίες»: «κάποιοι ήρθαν και κάνανε φασαρίες». Κάποιοι… Οι τουρκοκύπριοι πάντως αυτά τα χρόνια ήταν σε μια δυσμενή θέση ξεκάθαρα.
Επιπλέον η παρουσία της ελληνικής μεραρχίας από τότε στην κύπρο ήταν εντολή του ΝΑΤΟ, για να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενο κομμουνισμού στην κύπρο. Σημειώστε πως τότε η κύπρος ήταν η μοναδική χώρα στην ανατολική μεσόγειο που είχε νόμιμο κομμουνιστικό κόμμα του βεληνεκούς του 45%. Έτσι η ελληνική μεραρχία βιώθηκε από τον απλό κόσμο (και τους ελληνοκύπριους και τους τουρκοκύπριους) σαν νεοαποικιακός στρατός. Αποσύρθηκε το '67, οπότε άρχισαν και κάποιες συνομιλίες, με μια στροφή των ελληνοκυπρίων προς την ανεξαρτησία. Διατηρώντας όμως την υπεροψία της πλειοψηφίας.
Θα κάνω μια παρένθεση εδώ, για να ξαναθυμίσω τις αγκυλώσεις που δημιουργεί ο «εθνικός λόγος». Λέει λοιπόν ο ελληνοκύπριος εθνικιστής: «μα είμαστε το 80%. Γιατί το 20%, οι τουρκοκύπριοι, να μπερδεύονται στα πόδια μας;»
Αυτή είναι η λογική του ελληνοκυπριακού εθνικισμού. Αλλά με την ίδια λογική, αν το κοιτάξει κανείς από άλλη οπτική γωνία, θα δει πως η κυπρος ανήκει στον γεωγραφικό χώρο της τουρκίας. Η κύπρος είναι 40 μίλια από την τουρκία. Συνεπώς θα μπορούσε, με την ίδια λογική πάντα, να απαντήσει κάποιος «μα είσαστε μια ελάχιστη μειοψηφία μέσα στον τούρκικο γεωγραφικό χώρο». Εξαρτάται που ζωγραφίζει ο καθένας τα σύνορα, με την φαντασία του: αν θέλεις να κόψεις τα σύνορα έτσι ώστε να φαντάζεσαι τη κύπρο σαν ένα αυτόνομο νησί στην αλάσκα, τότε ναι, οι ελληνοκύπριοι είναι πλειοψηφία. Αλλά έτσι, φυσικά, μπορεί η άλλη πλευρά να θυμηθεί την γεωγραφία, και να σου θυμίσει πως οι ελληνοκύπριοι είναι μια χριστιανική μειοψηφία σε μια θάλασσα μουσουλμάνων.
Το άλλο που είναι εντυπωσιακό με τον εθνικισμό στη κύπρο είναι πως η ελλάδα και η τουρκία, σαν χώρες του ΝΑΤΟ, ήθελαν να αποφύγουν τον πόλεμο. Αλλά ο εθνικισμός που οι ίδιες είχαν καλλιεργήσει τους οδηγούσε πλέον σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Είναι η περίπτωση που ο εθνικισμός, σαν κουλτούρα πλέον, δεν ελέγχεται από τις ελίτ οι οποίες τον έχουν ξεκινήσει.
Έρχομαι ξανά στην ιστορία. Το 74 έγιναν δύο πράγματα στη κύπρο. Ένα πραξικόπημα του ελληνικού στρατού βοηθούμενο από την ελληνοκυπριακή ακροδεξιά, και ακολούθησε, στις 20 Ιούλη, η τουρκική εισβολή. Οι αμερικάνοι και οι άγγλοι ήθελαν με αυτό το πραξικόπημα να ξεφορτωθούν τον Μακάριο, επειδή από την μια επέτρεπε την ύπαρξη του ΑΚΕΛ, ενώ από την άλλη ακολουθούσε ανεξάρτητη πολιτική έχοντας εντάξει την κύπρο στις αδέσμευτες χώρες. Ο ελληνοκυπριακός και ο ελληνικός εθνικισμός έκαναν τους δικούς τους λογαριασμούς, για πλήρη έλεγχο της κύπρου.
Σφαγές έγιναν και από τις δύο μεριές. Και από τους εθνικιστές ελληνοκεντρικούς σε πρώτη φάση, και από τον τούρκικο στρατό στη συνέχεια. Υπήρξαν όμως και συγκινητικές στιγμές ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων που αλληλοπροστατεύονταν.
Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, διαπιστώνοντας όλα αυτά, εμείς αρχίσαμε να προβληματιζόμαστε ότι πρέπει ίσως να τοποθετήσουμε την αντίστασή μας στον εθνικισμό εν μέρει στην βάση της κοινής ταξικής παράδοσης, αφού στη κύπρο υπάρχει ένα ταξικό κίνημα 70 -80 χρόνων το οποίο ήταν και είναι αντιεθνικιστικό.
Επιπλέον αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε πως ο εθνικισμός παίζει με την ανάγκη των ανθρώπων για κοινότητα και ταυτότητα. Ο εθνικισμός απευθύνεται στην πολιτιστική σφαίρα, προσφέροντας ταυτότητα, νόημα στην ύπαρξη. Αυτός είναι ο λόγος που μετά από 200 χρόνια ούτε η φιλελεύθερη, ούτε η σοσιαλιστική ιδεολογία κατάφεραν να ανταπεξέλθουν στην "γοητεία" του εθνικισμού - το βλέπουμε καθαρά στις μέρες μας.
Οπότε αρχίσαμε να συζητάμε την δυνατότητα να δημιουργηθούν ταυτότητες πολιτιστικές που να είναι αντι-εθνικιστικές. Ένα πράγμα που διαπιστώσαμε οι πλείστοι της ομάδας ήταν πως δεν νοιώθαμε ούτε τούρκοι ούτε έλληνες. Νοιώθαμε κύπριοι, κύπριοι με την έννοια του '74: τότε, μετά το πραξικόπημα, έγινε μια ένοπλη ανεξαρτησιακή εξέγερση, μια λαϊκή εξέγερση, που είχε καταλάβει την Πάφο, και είχε δημιουργήσει ένα πνεύμα έντονα ανεξαρτησιακό.
Η συζήτηση επεκτάθηκε. Έγινε και μια τηλεοπτική συζήτηση που δημιούργησε στην κυπρο ένα τεράστιο σκάνδαλο. Επεκτάθηκε στο ζήτημα της κυπριακής συνείδησης, της κυπριακής ταυτότητας, κλπ. Η λογική που εμείς προσπαθήσαμε να διαμορφώσουμε σαν μια συνολικότερη πρόταση ήταν κόντρα στην εθνική φαντασίωση που μας θεωρεί όλους μια οικογένεια, πως είμαστε όλοι αδέλφια… Δεν είμαστε όλοι αδέλφια. Είμαστε διαφορετικοί. Η έννοια της διαφορετικότητας που ήταν η ακτιβιστική μας αιχμή τη δεκαετία του '80 μεταφέρθηκε έτσι σε ένα διαφορετικό πλαίσιο: να αντιπαραθέσουμε στον εθνικισμό πλουραλιστικές ταυτότητες. Όχι απέναντι στον εθνικισμό έναν άλλο «εθνικισμό», κάτι εξίσου μονοσήμαντο.
Λέμε λοιπόν πως είναι δυνατό να υπάρχουν σήμερα στη κύπρο τούρκοι, έλληνες και κύπριοι. Αλλά πρέπει να σπάσει η λογική της πλειοψηφίας, πρέπει να σπάσει η λογική της εθνικής ομοιομορφίας και της ισοπέδωσης.
Μέσα από αυτή την προβληματική διαπιστώνουμε το πως εμπεδώνεται η εξουσία στην καθημερινότητα. Απλά πράγματα: γιατί αυτή η γλώσσα που μιλάω εγώ καθημερινά απαγορεύεται από όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, από το σχολείο, κλπ;
Εμένα μου αρέσει η κυπριακή, αλλά δε με νοιάζει ιδιαίτερα αν θα επιβιώσει. Το σημαντικό είναι ότι απαγορεύεται. Πηγαίνει το πιτσιρίκι στο σχολείο, σηκώνει το χέρι του, και λέει «τσε». Και του απαντάει ο δάσκαλος «σκάσε, δεν υπάρχει αυτό, υπάρχει μόνο το και». Πρόκειται για βία, για μια βία σημειολογική, μέσα από την οποία εμπεδώνεται η εξουσία. Είναι κάτι που δεν το βιώνουν μόνο οι κύπριοι. Το βιώνουν όλοι οι μη πρωτευουσιάνικοι λαοί, όλες οι υποκουλτούρες, όλες οι διάλεκτοι που δεν ανήκουν στην κυρίαρχη κουλτούρα.
Θέλω να κάνω δύο τελευταίες αναφορές, στην ανεξαρτησία και στην ομοσπονδία. Είμαι ανεξαρτησιακός γιατί είμαι αναρχικός. Πιστεύω δηλαδή πως οι μικρές κοινωνίες λειτουργούν πιο δημοκρατικά. Και είναι ηλίου φαεινότερο πως η κυπριακή κοινωνία είναι, έστω και τώρα, πιο δημοκρατική από το αν ήταν προσαρτημένη στο ελληνικό ή στο τούρκικο κράτος.
Υποστηρίζω επίσης την ομοσπονδία από μιαν αναρχική άποψη. Η αναρχική πρόταση απέναντι στο έθνος - κράτος, την εθνική ομοιογένεια όπου η πρωτεύουσα επιβάλλει έναν ομοιόμορφο νόμο παντού, πρέπει να είναι η ομοσπονδία. Η διζωνική ομοσπονδία που πιθανόν να εφαρμοστεί τελικά στη κύπρο δεν είναι η καλύτερη λύση. Πιο πρακτική θα ήταν η πολυ-περιφερειακή που υπήρχε πριν το 74. Αλλά αυτή την στιγμή αυτά έχουμε.
Έτσι, όσον με αφορά, ζώντας σε μια χώρα που έχει πληθυσμό τα δύο τρίτα της Θεσσαλονίκης και την έκταση του Σικάγο, και είναι παρόλη αυτή τη μικρότητα της χωρισμένη στα δύο με παράλογα τείχη, αυτό το οποίο κρίνω επείγον είναι να κλείσει το κυπριακό σαν πρόβλημα. Να μπορέσουμε να πάμε πάρα κάτω.
Αυτή την εποχή φαίνεται, ή τουλάχιστον έτσι το καταλαβαίνουμε εμείς στη κύπρο, ότι αυτοί που λόγω της αξίας του κυπριακού οικοπέδου δημιούργησαν το κυπριακό πρόβλημα, έχουν καταλάβει πως είναι αδύνατο να πείσουν τους κυπραίους να χωριστούν. Γιατί και από τις δύο πλευρές υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που επιμένουν στην επανένωση του νησιού με τον α ή τον β τρόπο.
Έτσι υπάρχει μια διαδικασία να λυθεί το κυπριακό. Αυτή η διαδικασία ενισχύεται από την επιλογή των αμερικάνων και των ευρωπαίων να ξανακάνουν λειτουργικό τον άξονα Αθήνας - Άγκυρας.
Εμένα δεν με ενοχλεί αν τη λύση του κυπριακού την προωθεί ο ΟΗ Ε ή οι αμερικάνοι. Με ενδιαφέρει να λυθεί ένα πρόβλημα περιττό. Αυτό το πρόβλημα δεν το δημιούργησαν οι κύπριοι, οι ιθαγενείς. Το δημιούργησαν άλλοι ενάντια στους ιθαγενείς. Για να καταλάβετε το παράλογο: αυτή τη στιγμή, αν βρισκόμουνα στη κύπρο, δεν θα μπορούσα να επικοινωνήσω με τον Μουράτ και τον Αχμέτ, γιατί το κράτος στο οποίο ανήκω και το κράτος στο οποίο ανήκουν δεν αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Πρέπει να στείλω γράμμα στην ελλάδα, και από κεί να πάει στην τουρκία, και στο γυρισμό πρέπει να γίνει η ανάποδη διαδρομή.
Όταν ο τουρκοκύπριος Σαλίχ Ασκέρογλου αρνήθηκε να πάει στρατό έγινε κοινή ομάδα τουρκοκυπρίων και ελληνοκυπρίων για την υπεράσπιση του. Λοιπόν καθόμασταν η μισή ομάδα στη νότια Λευκωσία, η άλλη μισή στη βόρεια Λευκωσία, εκατό μέτρα οι μεν από τους δε, και για να επικοινωνήσουμε έπρεπε να τηλεφωνήσουμε στο Λονδίνο, από το Λονδίνο να τηλεφωνήσουν στην Άγκυρα, από την Άγκυρα στη βόρεια κύπρο, και ξανά πίσω. Για να επικοινωνήσουμε σε απόσταση εκατό μέτρων...
Αυτά.
EP: Έχετε σταθερές επαφές με τουρκοκύπριους;
ΑΠ: Μετά τις τελευταίες εκλογές στη βόρεια κύπρο, ο Ντεκτάς (που είναι κλασσικός εθνικιστής του είδους «να βάλουμε σφραγίδα στη γη, να μείνει δική μας, τούρκικη») αναγκάστηκε κάτω από την πίεση τη κοινωνική να διώξει τους πιο ακραίους από την κυβέρνηση του, και να δώσει θέσεις στο μεγαλύτερο κόμμα της αριστεράς. Μετά από αυτό υπήρξε ένα ανεπίσημο «άνοιγμα» των «συνόρων». Υπολογίζουμε πως διακόσια άτομα την εβδομάδα πηγαινοέρχονται ανάμεσα στις δύο περιοχές, τυπικά παράνομα βέβαια, αλλά κάτω από κάποια διακριτική ανοχή τόσο της μιας όσο και της άλλης εξουσίας.
Eμείς είχαμε την πρώτη μας επαφή με τουρκοκύπριους της βόρειας κύπρου με την υπόθεση του Σαλίχ. Ήταν οπωσδήποτε μια επαφή δύσκολη, αλλά ο απλός κόσμος δέχτηκε την περίπτωση του καλά, αν και τα μήντια ελέγχονται κατά 90% από εθνικιστές. Τώρα σχεδιάζουμε να φτιάξουμε μαζί ένα κέντρο ερευνών ανατολικής μεσογείου, να ξανα-τοποθετήσουμε τη κύπρο πολιτιστικά στο γεωγραφικό της χώρο. Να καταλάβουμε πως η κύπρος βρίσκεται δίπλα στον λίβανο, στο ισραηλ, στην αίγυπτο, και όχι νότια του Λονδίνου, ανατολικά της Αθήνας, ή νότια της Άγκυρας. Βρισκόμαστε στη ανατολική μεσόγειο κουμπάρε...
Aν ανοίξει το Βαρόσι, θα είναι πρώτη πόλη μετά το ‘74 που θα μπορούμε να συναντιόμαστε κανονικά. Πάντως τους τελευταίους έξι μήνες υπάρχει πολύ μεγαλύτερη επαφή από ότι πριν.
Πρέπει να σημειώσω επίσης πως υπάρχει μια αυξημένη διάθεση επαναπροσέγγισης από επαγγελματικά σωματεία: γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς, αρχιτέκτονες. Τέτοια κομμάτια των ελίτ και από τις δύο πλευρές βρίσκονται σε συχνή επαφή. Εμείς βρισκόμαστε σε επαφή κατά κύριο λόγο με την ομάδα που βγάζει στη βόρεια κύπρο το περιοδικό "Ελευθερία", οι οποίοι κινούνται στον αριστερίστικο χώρο, καθώς και με την ποιήτρια Νεσσε που αναρχοφέρνει. Επίσης πεδίο επαφών είναι και οι φοιτητές στο αγγλία, που ζουν μαζί, εκεί.
ΕΡ: Μπορείς να πεις περισσότερα για αυτό το κέντρο ερευνών;
ΑΠ: Αυτό το κέντρο ερευνών της ανατολικής μεσογείου είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από ανθρώπους που συμμετέχουν στο τραίνο, καθώς και οπό άλλους που συμμετέχουν σε διάφορες πρωτοβουλίες μας.
Είπα πιο πριν πως ένας από τούς στόχους του είναι να ξανατοποθετήσει την κύπρο στον γεωγραφικό της χώρο. Κατά την άποψη μας η ανατολική μεσόγειος αρχίζει από τα βαλκάνια και φτάνει μέχρι το ιράκ, τον αραβικό κόσμο. Έτσι έχουμε σαν ένα ακόμα στόχο να προωθηθούν εκδηλώσεις και δικτύωμα ανάμεσα σε εναλλακτικές προσπάθειες σε αυτές τις χώρες, ή τουλάχιστον στις πιο κοντινές μας, δηλαδή νότια τουρκία, λίβανο, παλαιστίνη, ισραήλ, αίγυπτο.
Από την άλλη μας ενδιαφέρει να γίνει μια σοβαρή αναλυτική δουλειά, να κατανοηθούν οι δυναμικές σε αυτόν τον χώρο, να βρεθεί το πως εντάσσεται αυτή η περιοχή στο παγκόσμιο σύστημα. Τι σημαίνει ο ισλαμισμός, γιατί αντιδρά έτσι ο κόσμος; Τι συμμαχίες πρέπει να φτιάξουμε ανάμεσα π.χ. στον κούρδο (τριτοκοσμικό προλετάριο τον ονομάζουμε στο τραίνο) την φεμινίστρια που παλεύει ενάντια στον ισλαμισμό στην αίγυπτο, τον κυπροκεντρικό στη κύπρο, έναν εξεγερμένο νεολαίο στη τουρκία, έναν αντιμιλιταριστή στη Σμύρνη, έναν μαρξιστή εδώ, έναν αναρχικό εκεί, έναν ομοφυλόφιλο κάπου αλλού. Όλα αυτά είναι υποκείμενα, φιγούρες, που εν δυνάμει μπορούν να αμφισβητήσουν διάφορες μορφές εξουσίας, αλλά συνήθως πατάει ο ένας πάνω στον άλλο. Πρέπει να φανταστούμε τους τρόπους που θα επιτευχθεί μια συνολική αμφισβήτηση της εξουσίας, σαν σύνθεση και συμμαχία μέσα σε ένα γεωγραφικό χώρο.
ΕΡ: (Αϊγκούτ): Μέχρι το 1965 υπήρχε κάποιο συνδικάτο που περιελάμβανε και τουρκοκύπριους. Υπάρχουν σήμερα δυνατότητες να ξαναοργανωθεί από κοινού αυτός ο κόσμος και να χαράξει μια αντιεθνικιστική - αντιεξουσιαστική πολιτική;
ΑΠ: Το συνδικάτο στο οποίο αναφέρεται ο σύντροφος είναι η ΠΕΟ, η κομμουνιστική συντεχνία, η οποία υπάρχει μέχρι σήμερα φυσικά σαν ελληνοκυπριακή. Ξεκίνησε σαν μη εθνικό συνδικάτο, αλλά χτυπήθηκε με δολοφονίες τόσο από την ΕΟΚΑ όσο και από την ΤΜΤ. Το '65 αποχώρησαν εντελώς οι τουρκοκύπριοι. Είναι τώρα πια δεδομένο πως υπάρχουν δύο εργατικά κινήματα στη κύπρο, ένα ελληνοκυπριακό και ένα τουρκοκυπριακό, τα οποία όμως είναι αδελφά, και το εννοούν.
Να δώσω ένα παράδειγμα: όταν συζητιόντουσαν τα «μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης», όλοι οι πολιτικοί της κύπρου και όλα τα κόμματα ήταν εναντίον, εκτός από τον Κληρίδη. Αντίθετα όλες οι δημοσκοπήσεις έδειχναν πως τουλάχιστον το 55% των ελληνοκυπρίων ήταν υπέρ των μέτρων - αλλά ο Kληρίδης δεν είναι τόσο δημοφιλής. Λοιπόν η εξήγηση βρίσκεται στο ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής βάσης της αριστεράς είναι υπέρ των μέτρων αυτών, ακριβώς για να υπάρξει μια λύση.
Στη βάση των αριστερών κομμάτων, τόσο ανάμεσα στους ελληνοκύπριους αριστερούς όσο και στους τουρκοκύπριους, υπάρχει η μνήμη των κοινών αγώνων, στην οποία αναφέρθηκε ο Αιγκούτ.
EΡ: Μια ερώτηση προς τους συντρόφους από τη τουρκία: Πως έχει βιωθεί το κυπριακό στη τουρκία;
Μέσα στη ανάπτυξη του τούρκικου εθνικισμού, το κυπριακό βρίσκεται κάπου στη τρίτη ή τέταρτη θέση, από άποψη αξιολόγησης. Η αιχμή του εθνικισμού στη τουρκία είναι αυτή τη περίοδο η βοσνία. Επίσης εδώ και 5 - 6 χρόνια στη πρώτη θέση βρίσκεται και το κουρδικό, όπου μια ολόκληρη εθνότητα κατηγορείται σαν «τρομοκράτης». Εννοείται πως όταν στη τουρκία γίνεται λόγος για το κυπριακό, πρόκειται για τις απόψεις των τουρκοκυπρίων.
Από την μεριά των αναρχικών και των αντιμιλιταριστών έχει αρχίσει τώρα να αντιμετωπίζεται το θέμα, με αφορμή την υπόθεση του Σαλίχ.
EP: Θέλω να κάνω μια διπλή ερώτηση: κατά πόσον ο ελληνοκεντρισμός (και ο τουρκοκεντρισμός αντίστοιχα) αντιπροσωπεύει το σύνολο των αφεντικών στη κύπρο εκφράζοντας - μέσα από μια πολιτική εξάρτηση - τα οικονομικά συμφέροντα τους; Δεν θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως ένα κομμάτι τουλάχιστον της εκεί αστικής τάξης βλέπει σήμερα με καλό μάτι την «εθνική» του χειραφέτηση, τόσο από την ελλαδα όσο και από την τουρκία; Και από την άλλη μεριά: η δική σας προβληματική για την κυπριακή ταυτότητα, σαφώς εχθρική απέναντι στον ελληνο- (και τουρκο-) εθνικισμό, μπορεί να κοντραριστεί με μια άλλη ιδεολογία των αφεντικών, τον κοσμοπολιτισμό του κεφάλαιου; Αν τελικά συμβεί η αποκατάσταση της ενιαίας κρατικής οντότητας της κύπρου, υπό την αιγίδα αυτής της μη εθνικιστικής, μη αποικιοκρατικής, κοσμοπολίτικης κυπριακής ελίτ, σε ποια θέση θα βρεθείτε κοινωνικά, πολιτικά απέναντι σε αυτήν την νέα (με τα τωρινά δεδομένα) εξουσία;
ΑΠ: Καταρχήν ο εθνικισμός της κυπριακής ελίτ δεν πηγάζει αναγκαστικά από τα οικονομικά της συμφέροντα. Η κύπρος είναι το υπόλοιπο μιας διαίρεσης ανάμεσα στον ελληνικό και τον τούρκικο εθνικισμό. Υπό λογικές περιστάσεις υπήρχαν στην κύπρο όλες οι προϋποθέσεις να έχει δημιουργηθεί ένα έθνος - κράτος. Καλώς δεν δημιουργήθηκε. Αλλά στη κύπρο αγκυλώθηκαν διάφορα πράγματα: μια τριπλή αποικιοκρατία, δύο εθνικά οράματα. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε ένα ενδογενές εργατικό κίνημα, διακοινοτικό. Τελικά οδηγηθήκαμε σε μια σχιζοφρένεια, που εμείς σαν ομάδα προσπαθήσαμε να αναλύσουμε.
Ο εθνικισμός παρέσυρε τις δύο ελίτ, που κανονικά θα λέγαμε πως είχαν διαφορετικά συμφέροντα. Και όντως υπάρχουν και στις δύο ελίτ πτέρυγες που επιμένουν να λυθεί το κυπριακό. Αλλά ο εθνικισμός χρησίμευε σε αυτές σαν τρόπος να εξαφανίσει η μία την άλλη. Επίσης ο εθνικισμός χρησιμεύει για να δημιουργεί δούλους. Το είπα άλλωστε από την αρχή: ο εθνικισμός δεν είναι για εμάς απλά μια ιδεολογία της ελίτ. Είναι η ιδεολογία του δούλου. Από την στιγμή που εντάσσεσαι σε αυτή τη φαντασιακή οικογένεια του έθνους, από τη στιγμή που υποτάσσεσαι στον φαντασιακό πατέρα - κράτος, από τη στιγμή που αποδέχεσαι πως ο καταπιεστής είναι αδελφός σου, και ο γείτονας γίνεται εχθρός σου, ε, τότε η αστική τάξη και των δύο κοινωνιών στη κύπρο έχει μεγάλο όφελος να συντηρεί και να επεκτείνει αυτές τις συνθήκες, άσχετα αν μερικές φορές υπάρχουν και συνέπειες στα δικά της συμφέροντα από άλλες μεριές. Τελικά και οι δύο αστικές τάξεις, και η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή έχουν πολλά να φοβούνται από τα στρώματα που τώρα τους στηρίζουν, αν αυτός ο κόσμος απεγκλωβιστεί από τους εθνικούς λόγους. Γιατί κάτω από την εθνικοφροσύνη πολλοί δέχονται να ανασταλούν τα δικαιώματα εξαιτίας των «εθνικών απειλών» κλπ.
Άρα ο εθνικισμός δεν είναι μονάχα οικονομικά χρήσιμος, με μια στενή έννοια. Λειτουργεί και χρησιμεύει πιο σύνθετα, δημιουργώντας υποταγή. Και είναι χαρακτηριστικό το μίσος που δείχνουν ακόμα και εκείνα τα κομμάτια των ελίτ που είναι υπέρ της επαναπροσέγγισης μεταξύ τους απέναντι στον κυπροκεντρικό λόγο. Είναι ένα μίσος άσβεστο: να μην ακουστεί η κουβέντα «είμαι κύπριος σκέτος». Αυτή τη στιγμή η κυπριακή συνείδηση βιώνεται σαν κάτι έντονα αμφισβητησιακό του τρόπου με τον οποίο έχει δομηθεί η εξουσία στη κυπρο. Γιατί δέχεται πως μπορούμε να ζήσουμε όλοι μαζί, αλλά όχι στη βάση της θρησκείας ή της γλώσσας, ούτε όμως, από την άλλη μεριά, στη βάση ενός συνεταιρισμού, μιας ανώνυμης εταιρείας. Πρόκειται για ένα πλουραλιστικό πρότυπο.
Ως προς τον κοσμοπολιτισμό: εγώ προσωπικά είμαι κοσμοπολίτης, δηλαδή θεωρώ τον εαυτό μου πολίτη του κόσμου. Αντιλαμβάνομαι όμως πως άλλο πράγμα εννοείς με τον κοσμοπολιτισμό της αστικής τάξης.
Είναι δύσκολο να σου απαντήσω. Από την μεριά η ενοποίηση του πλανήτη είναι κάτι που το ονειρεύτηκαν γενιές και γενιές επαναστατών, θα το πετύχει ο καπιταλισμός; Δεν ξέρω. Από την άλλη πάλι αυτός ο κοσμοπολιτισμός ισοπεδώνει - ιθαγενοποιεί όπως λέμε εμείς - τις τοπικές κουλτούρες, μέσα από τις οποίες ο κόσμος βρίσκει νόημα. Αυτή η ισοπέδωση δημιουργεί εθνικισμούς που συμφέρουν τις τοπικές ελίτ. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον κοσμοπολιτισμό με άλλες πολιτιστικές ταυτότητες, τοπικές, γεωγραφικές, οι οποίες όμως να είναι πλουραλιστικές. Δηλαδή απέναντι στη ισοπέδωση της ογγλοσαξωνικής κουλτούρας πρέπει να αντιπαραθέσουμε, για παράδειγμα, την ανατολική μεσόγειο, μια κουλτούρα πλουραλιστική. Ένα όραμα ενός κόσμου πολυσύνθετου.
ΕΡ: Πως αντιδρά (αν αντιδρά) η νεολαία στη κύπρο απέναντι στον εθνικισμό;
ΑΠ: Η νεολαία έχει αλλάξει ριζικά, σε σχέση με το όχι πολύ μακρινό παρελθόν. Πρέπει να σας πω καταρχήν πως μέχρι το ‘74 τα σχολεία και το εκπαιδευτικό σύστημα γενικά ήταν αποικία του ελληνικού και του τουρκικού υπουργείου παιδείας. Όπως τα είχαν φτιάξει οι άγγλοι ένα αιώνα πριν που είχαν έρθει στη κύπρο. Για να σκεφτείτε, όταν πήγαινα εγώ στο σχολείο κυπριακή ιστορία δεν μαθαίναμε. Απαγορευόταν να μιλάμε κυπριακά στο σχολείο. Χάρτη της κύπρου δεν είχαμε επίσης. Είχαμε κάτι χάρτες της ελλάδας, που είχαν στην άκρη ένα κουτί με τη κύπρο μέσα... Είναι ένα ενδιαφέρον οπτικό σύμβολο αυτοί οι χάρτες, γιατί εκμηδενίζουν τις αποστάσεις. Έχεις την εντύπωση πως η κύπρος είναι λίγο πιο πάνω από την ρόδο!!
Τέλος πάντων. Μετά το ‘74, εξαιτίας του έντονου ανεξαρτησιακού κλίματος που υπήρχε, είπαν να τηρήσουν τουλάχιστον τα προσχήματα: φτιάξανε χάρτες της κύπρου όπου μπορείς να δεις το νησί στη κανονική του θέση, βάλανε και ένα μάθημα κυπριακής ιστορίας στα σχολεία. Αλλά, βασικά συνεχίζουν το ίδιο παραμύθι: καταγόμαστε από τους πρώτους έλληνες εποίκους που... ήρθαν το 600 π.χ. - τρέχα γύρευε τώρα... Έλα όμως που η κύπρος έχει ιστορία 8000 χρόνων, αφού υπήρχε αυτόχθονος πολιτισμός πριν τους φοίνικες και τους έλληνες - ξεχνά το, ας το να πάει…
Με όλα αυτά η κοινωνία έχει αναπτύξει ένα εκπληκτικό κατά τη γνώμη μου ανοσοποιητικό σύστημα απέναντι στον εθνικό λόγο. Και η νεολαία είναι η περισσότερο αδιάφορη: δεν ασχολούνται, ούτε έτσι ούτε αλλιώς. Αυτή νεολαία είναι η πρώτη μεταμοντέρνα γενιά στη κύπρο, που όταν πέφτει πάνω στα «νέα» περί κατοχής, κυπριακού προβλήματος, κλπ, σηκώνει τους ώμους και πάει παρά κάτω. Στην ουσία πίσω από αυτό η νεολαία κουβαλάει ακόμα τις ιδεολογικές αποσκευές της οικογένειας της. Υπάρχει η αριστερή νεολαία που αντιδρά στον εθνικισμό, υπάρχει η δεξιά που θεωρεί πως η ελληνική σημαία είναι η στιγμή του ύστατου οργασμού, και υπάρχουν και κάποια ρεύματα ροκ κουλτούρας.
Γενικά πάντως υπάρχει μια μεταμοντέρνα συμπεριφορά. Να, για παράδειγμα πριν μερικούς μήνες ήθελαν να κάνουν ένα συλλαλητήριο για τη μακεδονία στη Λευκωσία. Πήγαν λοιπόν στους μικρούς στα σχολεία και τους είπαν «θα πάτε στο συλλαλητήριο, έτσι δεν είναι;» -«Να πάμε, γιατί να μην πάμε; Αφού θα χάσουμε και μάθημα..»
Μαζέψανε λοιπόν 15000 μαθητές από όλες τις πόλεις και τα χωριά της κύπρου, και τους στείλανε με πούλμαν στη Λευκωσία. Την άλλη μέρα όλες οι εφημερίδες γράφανε «σκάνδαλο». Γιατί; Γιατί από αυτές τις 15000 γύρισαν πίσω οι 2000. Οι άλλοι πήγαν στο συλλαλητήριο, και μετά πήραν τους δρόμους και έκαναν βόλτες στη Λευκωσία. Πού είναι το σκάνδαλο; Γιατί να τους νοιάζει η «εθνική υπόθεση»; Αυτοί ήθελαν να πάνε βόλτα. Πήγαν στο συλλαλητήριο να κάνουν το καθήκον τους, και ύστερα πήραν τους δρόμους.
Το κακό είναι πως αυτοί οι νέοι όταν βλέπουν τα κόμματα να συγκλίνουν σε κάτι, τότε λένε «αυτό είναι εντάξει, να το κάνουμε» - όπως έγινε με τα συλλαλητήρια για τη μακεδονία. Δηλαδή παρότι έχουν μιααδιαφορία για το «εθνικό» επί της ουσίας, μπορούν να πάρουν μέρος, τελικά, σε μια εθνικιστική έξαρση, που για αυτούς βέβαια δεν είναι εθνικιστική έξαρση, είναι κάτι σαν καθήκον. Μια νεολαία που συνειδητά την κρατάνε σε μια κατάσταση παιδικότητας, είναι εύκολο να οδηγηθεί εδώ ή εκεί, χωρίς να πολυκαταλαβαίνει τι κάνει, και χωρίς ίσως να την πολυνοιάζει να καταλάβει. Ελπίζω πως κάποια στιγμή θα βρουν ένα πιο συνειδητό δρόμο.
πηγή:http://www.sarajevomag.gr/vivliothiki.html
14.2.11
Σάββας Μιχαήλ, Νίκος Καρούζος Κατακείμενος Όρθιος
ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ
ΚΑΤΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΟΡΘΙΟΣ
Του ΣΑΒΒΑ ΜΙΧΑΗΛ
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Νέα Προοπτική» όργανο του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος ( Ε.Ε.Κ- Τροτσκιστές ) στο φύλο 14 την 13η Οκτώβρη 1990. Ακολούθησε και αυτόνομη μπροσούρα.
ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΑΛΗΘΕΥΟΥΜΕ;
- ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ
Ν. ΚΑΡΟΥΖΟΣ
ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΝΥΧΤΩΔΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΟΝΣΤΑΝΔΗ
1. Κάποτε ρώτησαν τον Ραμπί Μεναχέμ Mέντελ του Βόρκι, τι ξεχωρίζει ένα παιδί του Αβραάμ από τους άλλους ανθρώπους. Κι αυτός απάντησε: «Τρία πράγματα του ταιριάζουν. Γονατίζει όρθιος, κραυγάζει άλαλος και χορεύει ακίνητος»
Μεταφέρθηκε η χασσιδική αυτή ιστορία , πάνω από έναν αιώνα αργότερα, στο Νίκο Καρούζο. Κι ο ποιητής την ένοιωσε βαθιά. Στην ζωή του κράτησε και στην «κρονστάνδη»του μίλησε γι’ αυτήν ακριβώς την στάση
Κι αποτυχίζω την απόγνωση κατακείμενος
Όρθιος.
Ο Καρούζος, ο άνθρωπος , ο ποιητής, ο επαναστάτης, είναι η Αντίφαση η φλεγόμενη που μηδέποτε κατακαίεται. Ο δρόμος του, γραφέων οδός ευθεία και σχολική μέθη. Και η Ποιήσή του, η εναντία εις ταυτόν αγαγουσα.
2. «κι αποτυχίζω την απόγνωση…»
η απόγνωση της ανθρώπινης ύπαρξης δεν χωρίζεται, για τον Καρούζο, από την οδύνη της Ιστορίας. Το έχουμε πει και αλλού: όπως σε κάποιον πονάει το κεφάλι του ή το δόντι του στον Καρούζο πονάει η ιστορία. Ψηλαφά την ύπαρξη ιστορικά και την Ιστορία υπαρξιακά. Γι’ αυτό δεν συμβιβάζεται με την απόγνωση.
Μιλώντας με αγάπη για τον Samuel Beckett γράφει:
«αλλά κάπου πραγματικά γελιέται ο Beckett. Εννοώ πως ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να διαλέξει και να μην ψοφήσει στην απόγνώση. Το παράλογο που πηγάζει απ’ την ενότητα της ζωής και του θανάτου λείπει απ΄’ τη ματεριαλιστική βίωση, όπου οι όποιοι απελπισμοί και οι και οι όποιες απογνώσεις βιώνονται στη διάσταση της μελλοντικότητας που θα’ βρει τους τρόπους να τις αναιρέσει» (Μεταφυσικές εντυπώσεις από την ζωή ως το θέατρο).
Ο Καρούζος αποτοιχίζει την απόγνωση, δηλαδή – όπως ο ίδιος μας έχει εξηγήσει το νεολογισμό – την οδηγεί σε αποτυχία, σε αυτοαναίρεση. Δεν την αποφεύγει, ούτε την ξορκίζει μικρόψυχα, την δυναμιτίζει και την ανατινάζει εκ των ένδον, μ’ όλο το τίμημα που αυτό συνεπάγεται. Ζει την χαρμολύπη της καθολικής απελευθέρωσης: «Μακρά σοφία γα ζωή ανώτερη. Μακρά νοσταλγία του ύψους. Αξία λυτρωτική. Μακρό πένθος της ελευθερίας. Υπεράνω της ανυπόφορης θεολογίας. Ο χρόνος που γίνεται παράδεισος και όχι πανικός (ο.π.π)
Η βίωση του Καρούζου παραμένει «ματεριαλιστική». Για την ακρίβεια υλιστική- διαλεκτική ή όπως θάλεγε και ο ίδιος, υλιστική – ουρανοχαρής.
3. Η σχέση του Νίκου Καρούζου με τον Διονύσιο Σολωμό είναι υπαρκτή, βαθειά , ζωντανή – και δυσφημισμένη. Διάφοροι την αναζητούν μ’ εξωτερικές συγκρίσεις σε φαινομενικές ομοιότητες π. χ στο κοινό πάθος για την γλώσσα. Άλλοι καταγίνονται με μετρήσεις ύψους, αν είναι «ισοϋψής» ή «ανισοϋψής» ποιητές. Σάμπως να μπορεί κανείς να μετρήσει τα γνήσια ποιητικά μεγέθη, όταν ξεφεύγουν απ’ τα όρια της συγκυρίας «με την μεζούρα του εμποροράφτη» κατά την έκφραση του Τρότσκυ..
Η σχέση πρέπει ν’ ανιχνευτεί στην ιστορική- υλική πηγή της. Και οι δύο βάλανε στο επίκεντρο της ποιητικής τους Οδύσσειας το αίνιγμα της Ιστορίας – και φτάσανε στην οξύτερη ποιητική συνείδηση του τέλους της. Και οι δυό αναζήτησαν με πάθος τους δρόμους και τους τρόπους με τους οποίους η επανάσταση θα γίνει διαρκής δεν θα μείνει στην μέση, θλιβερό ερείπιο.
Εδώ, όμως, βρίσκεται και η μεγάλη διαφορά τους. Ο Σολωμός ξεκίνησε τον καιρό της ανερχόμενης κι ανολοκλήρωτης δημοκρατικής αστικής επανάστασης. Ο Καρούζος συνέχισε την εποχή της ανερχόμενης κι ανολοκλήρωτης σοσιαλιστικής επανάστασης.
Όσο απομακρυνόμαστε από τα χρόνια του Σολωμού και της πρώτης επανάστασης, και η δεύτερη χάνονταν στον ορίζοντα κολοβή και οριστικά τερματισμένη, τόσο στερεύει και η ιστορική συνείδηση από την νεοελληνική ποίηση ή ξέπεφτε σε στείρο ιστορικισμό, δέσμιο στα εκάστοτε ιδεολογήματα της άρχουσας τάξης.
Στον αιώνα μας, αναμφίβολα ο Καβάφης έχει οξύτατη ιστορική συνείδηση, και μάλιστα συνείδηση της ιστορικής παρακμής του σύγχρονου αστικού κόσμου, αλλά, ο Καβάφης είναι κατ’ εξοχήν «ελληνικός»προ- μεσσιανικός: στην ποίηση του δεν υπάρχει τέλος της Ιστορίας. Ο ορφικός Σικελιανός, με τον τρόπο του, το ψηλαφά. Αλλά συχνά συγχέει τον ιστορικό με το μυθολογικό χρόνο.
Η δεύτερη επαναστατική τομή που γνωρίζει η ιστορική εξέλιξη της νεώτερης ελληνικής κοινωνίας έρχεται με την Αντίσταση και την προδομένη σοσιαλιστική επανάσταση του 1941-49. Μέσα απ’ το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός αυτός βγήκε το άνθος της ποίησης του Καρούζου.
Σ’ αντίθεση μ’ άλλους μεταπολεμικούς – μεταπολεμικούς ποιητές, ούτε κλείσθηκε στο κλουβί της ιδιωτείας, ούτε έγινε «ποιητής της ήττας» σβήνοντας κάθε επαναστατική προοπτική στ’ όνομα της ήττας της επανάστασης^ ούτε, πάλι, έγινε ο τραγουδοποιός του σταλινισμού, του πρωταίτιου της ήττας. Έμεινε μέχρι τέλους κομμουνιστής και γι’ αυτό ασυμβίβαστος αντισταλινικός. Αναζήτησε όλα τα γιατί και πως, γύρισε ξανά και ξανά στο έπος και την τραγωδία της Οκτωβριανής Επανάστασης, ανοίχτηκε προς όλα τα ρεύματα του εργατικού κινήματος, προς όλες τις επαναστατικές εμπειρίες και τους αγώνες, όλες τις περιπέτειες του ανθρώπου και του ανθρώπινου πνεύματος. Έζησε με τον Σαιν Ζύστ και τον Κουτόν, με τον Ροβεσπιέρο και τον Μακρυγιάννη, με τον Σολωμό και τον Παπαδιαμάντη, με τον Ηράκλειτο και τον Κάφκα, με τον Λένιν και τον Τρότσκυ, τους μπολσεβίκους, τους ναύτες, της Κρονστάνδης, τον Γκουεβάρα, τον δολοφονημένο απ τους φασίστες του Σαλβαντορ αρχιεπίσκοπο Ρομέρο, τους μακρονησιώτες και τους εξόριστους της Ικαρίας, τους ταπεινούς και τους εξεγερμένους όπου γης. Ήταν οικουμενικός στην Τέχνη και στην Επανάσταση, στα βάθη της παράδοσης και στις πιο απόκρημνες κορυφές της πρωτοπορίας.
Δεν ήταν θέμα απλώς επιλογής αλλά ανάγκη: η ολοκλήρωση της επανάστασης απαιτεί και διεκδικεί την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Η αταξική κοινωνία είναι η κοινωνία του ολικού ανθρώπου.
«Μόνον αυτοί που τρέφουν όνειρα
απολαμβάνουν την πραγματικότητα»
Ν. Καρούζος
Δυνατότητες χρήση της ομιλίας
4. Το πάθος της ιστορίας εξηγεί το πάθος του Καρούζου για τη γλώσσα, και όχι το ανάποδο. Δεν ήταν ποτέ θετικιστής- φετιχιστής της γλώσσας. Ας ακούσουμε τον ίδιο να λεει:
«Είμαστε φτασμένοι, χωρίς αμφιβολία, σ’ ένα όριο της Ιστορία, όπου περισσότερο από άλλοτε, ο άνθρωπος κλυδωνίζεται ανάμεσα σε λέξεις. Ο αγώνας, ανέκαθεν είναι βέβαια να υποτάξει τις λέξεις, άρα να σταθεροποιήσει την αλήθεια. Μα για να κατορθώσει τούτο χρειάζεται την αδέσμευτη σκέψη, εκείνη που θα επιτρέψει να γλιτώσει απ’ τον αδυσώπητο κλυδωνισμό ανάμεσα στις λέξεις…
…Όταν κατανοώ, πως ο αγώνας είναι, πάντα, να υποτάξουμε τη γλώσσα, ουσιαστικά βλέπω και συνειδηταίνω, πως ο αγώνας είναι να παρατήσουμε τις λέξεις. Αφαιρώντας απ’ τις λέξεις την εξουσίαν απάνω μας, ελευθερώνουμε την εσώτερη γνώση απ’ τις άπειρες ιστορικές της επενδύσεις, την καθαρίζουμε από τόσες και τόσες κληρονομιές, ώστε να μας αιφνιδιάσει σαν άγνωστος καταρράκτης, από μόνη της, εσωτερικά μπορώντας τη γυμνή της ακεραιότητα. Έτσι γνωρίζουμε ελευθερία, και λύνουμε τους κόμπους τον οντολογικών περιπλοκών…
… Ερχόμαστε, δηλαδή, πριν απ’ την γλώσσα μες’ απ’ την εμπειρία της γλώσσας. Γυρισμός. Άλλωστε, ήμαστε κάποτε πριν απ’ τη γλώσσα και νικήσαμε τη φύση κατακτώντας τη γλώσσα. Πώς να διανοηθούμε ανίκητη την ίδια τη γλώσσα; Εξαπολύσαμε μια δύναμη ελευθερίας, που όμως μας υπόταξε» (Μεταφυσικές εντυπώσεις απ’ τη ζωή ως το θέατρο)
απ’ αυτή τη γωνία πρέπει να ιδωθούν οι «λεκτομηχανές» του Καρούζου. Δεν φετιχοποιούν αλλά από- φενακίζουν τις λέξεις. Μέσα από την τρικυμία του λόγου, αναδύονται τα πλάσματα του βυθού και ακούγεται ο λόγος «ο εν τη φωνή αφώνως φθεγγόμενος» (Συμεών ο Νέος Θεολόγος)
«Ερχόμαστε πριν απ’ τη γλώσσα» και γυρίζουμε στην αφετηρία, στη Φύση, περνώντας μέσα από την εμπειρία της γλώσσας κι όλες τις ιστορικές πραγματώσεις του κοινωνικού ανθρώπου, αναιρώντας το αλλοτριωτικό χαρακτήρα, που αυτές απέκτησαν στη διαδρομή της ταξικής κοινωνίας, διατηρώντας συνάμα και υπερβαίνοντας το πνευματικό τους κεκτημένο περιεχόμενο. Έτσι «οι δυνάμεις ελευθερίας» που γίνανε δυνάμεις καθυπόταξης, απελευθερώνονται και απελευθερώνουν.
5. Μόνο στο δρόμο αυτό λύνεται η εσχάτη απορία του πλατωνικού «Κρατύλου»
« Σύντροφε, θα κατεδαφίσουμε ποτέ την κοινωνική δυστυχία; Χρωστούμε στην πάλη, βεβαίως.
Αύριο περιμένω να συναχτούμε χαρούμενοι, για να γλιτώσουμε τη διαλεκτική της επαναστατικής αιθρίας απ’ τις ανούσιες θεωρητικές συζητήσεις. Κάθε καλό στην οργή του λαού και ας αναπνέουμε οράματα^ είμαστε γι’ αυτό ακριβώς οι καλύτεροι της Ιστορίας.
Εργάσου τώρα στου εαυτού την εκμηδένιση κραυγάζοντας «κάτω οι μιαροί παρασημάδες» εμείς μπορούμε ν δώσουμε τη ζωή μας μέσα σ’ ένα
Συλλαλητήριο
Εσείς τι μπορείτε;
Ν. Καρούζος , Αντισεισμικός Τάφος.
Η απορία και το λογικό αδιέξοδο υπάρχουν όταν αφετηρία για την προσέγγιση της γλώσσας γίνεται η ίδια η γλώσσα, είτε παίρνεται σαν «φύσει πεφυκυία» και ταυτίζεται αφηρημένα με τον Ον είτε όταν θεωρείτε «συνθήκη και ομολογία». Τεχνητή σύμβαση σε απόλυτη διαφορά με το Ον. Το ζήτημα είναι, όχι η αφηρημένη ταυτότητα ή η αφηρημένη διαφορά αλλά η ταυτότητα της ταυτότητας και της διαφοράς των όντων και των «ονομάτων» η ενότητα των αντιθέτων όπου το πρωταρχικό αντίθετο, η αφετηρία κι ο χώρος του γυρισμού είναι το ίδιο το ον. [‘Όντινα μεν τοίνυν τρόπον δει μανθάνει ή ευρίσκειν τα όντα, μείζον ίσως εστίν εγνωκέναι ή κατ’ εμέ και σε ^ αγαπητόν Δε και τούτο ομολογήσασθαι, ότι ουκ εξ ονομάτων αλλα΄πολύ μάλλον αυτά εξ αυτών και μαθητέον και ζητήτεον ή εκ των ονομάτων αλλά πολύ μάλλον αυτά εξ αυτών και μαθητέον και ζητήτέον ή εκ των ονομάτων’ (Κρατύλος 439β)].
Αυτός «ο γυρισμός» στην αφετηρία, στα όντα , «πριν απ΄τη γλώσσα μες’ απ’ την εμπειρία της γλώσσας» για τον οποίο μιλάει ο Καρούζος, έχει την αντίστροφη κατεύθυνση απ’ την επιστροφή στο «άμεσο Είναι» που ζητά ο Χάιντεγκερ, στην «παρ- ουσία της αμεσότητας του Είναι»
Η αρχική αμεσότητα του Είναι, στη διαλεκτική του Χέγκελ (και του Μαρξ) είναι ακόμη αφηρημένη, μονόπλευρη, φτωχή, σε προσδιορισμούς. Το απόλυτο, το αληθινό βρίσκεται στο αποτέλεσμα του όλου Γίγνεσθαι.
Κι ο Καρούζος – παρά την δηλωμένη αντιπάθειά του για τον Χέγκελ- δεν ζητά την αφηρημένη αμεσότητα αλλά αυτό που ονομάζει «αρτίωση» και «Ολώση». Η δεσπόδουσα αρχή της ποίησής του και της ζωής του ήταν, σύμφωνα με τη δικιά του πάλι έκφραση η θέληση για τη συντέλεια της ελευθέριας.
6. Μετά τα τελευταία γενέθλια της ζωής του, στις 17 Ιουλίου 1990 κλείνοντας τα 64 και μπαίνοντας στα 65, ο Νίκος Καρούζος έλεγε χωρίς φιλαυτία, με χαρμόσυνο πένθος: «65 χρόνων πέθαναν και τρεις μέγιστοι άνθρωποι: ο Ηράκλειτος, ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ κι ο Καρλ Μαρξ».
Αν δεν αγαπάς και τους τρεις, πως μπορείς να διαβάσεις τα ποιήματα του Καρούζου;
7. Μόλις πέθανε κάποιος δίκαιος, που ήταν φίλος του Ραμπί Μεναχέμ Μεντελ του Βόρκι, ένας Χασσίδ έκανε επίσκεψη στον ραββίνο για να οτυ διηγηθεί τις τελευταίες στιγμές του φίλου του. «Πώς έγινε;» ρώτησε ο Ραμπί Μέντελ. «Πολύ καλά» απάντησε ο Χασσίδ, «όπως όταν περνάει κάποιος από ένα δωνμάτιο στο γειτονικό δωμάτιο». Α, όχι! Διαμαρτυρήθηκε ο Ραμπί Μέντελ του Βόρκι «έγινε αλλιώς: όπως περνάει κάποιος από μια γωνιά σε άλλη του ίδιου δωματίου!
Ή όπως λέει ο Νίκος Καρούζος
Δεν ήρθα δεν φεύγω θα σταματήσω
9/10/1990
τρότσκυ
λέιβα λέιβα είμαστε
ακόμα στο Μεγάλο Ποτάμι
θα βγούμε στην όχθη της
αταξικής;
εσύ πάντως έδωσες την πολύτιμη
ζωή σου
22/2/1989.
(Από το αρχείο του Νίκου Λέκκα)
πηγή: Ποιείν - Επιθεώρηση Ποιητικής Τέχνης
ΚΑΤΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΟΡΘΙΟΣ
Του ΣΑΒΒΑ ΜΙΧΑΗΛ
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Νέα Προοπτική» όργανο του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος ( Ε.Ε.Κ- Τροτσκιστές ) στο φύλο 14 την 13η Οκτώβρη 1990. Ακολούθησε και αυτόνομη μπροσούρα.
ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΑΛΗΘΕΥΟΥΜΕ;
- ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ
Ν. ΚΑΡΟΥΖΟΣ
ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΝΥΧΤΩΔΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΟΝΣΤΑΝΔΗ
1. Κάποτε ρώτησαν τον Ραμπί Μεναχέμ Mέντελ του Βόρκι, τι ξεχωρίζει ένα παιδί του Αβραάμ από τους άλλους ανθρώπους. Κι αυτός απάντησε: «Τρία πράγματα του ταιριάζουν. Γονατίζει όρθιος, κραυγάζει άλαλος και χορεύει ακίνητος»
Μεταφέρθηκε η χασσιδική αυτή ιστορία , πάνω από έναν αιώνα αργότερα, στο Νίκο Καρούζο. Κι ο ποιητής την ένοιωσε βαθιά. Στην ζωή του κράτησε και στην «κρονστάνδη»του μίλησε γι’ αυτήν ακριβώς την στάση
Κι αποτυχίζω την απόγνωση κατακείμενος
Όρθιος.
Ο Καρούζος, ο άνθρωπος , ο ποιητής, ο επαναστάτης, είναι η Αντίφαση η φλεγόμενη που μηδέποτε κατακαίεται. Ο δρόμος του, γραφέων οδός ευθεία και σχολική μέθη. Και η Ποιήσή του, η εναντία εις ταυτόν αγαγουσα.
2. «κι αποτυχίζω την απόγνωση…»
η απόγνωση της ανθρώπινης ύπαρξης δεν χωρίζεται, για τον Καρούζο, από την οδύνη της Ιστορίας. Το έχουμε πει και αλλού: όπως σε κάποιον πονάει το κεφάλι του ή το δόντι του στον Καρούζο πονάει η ιστορία. Ψηλαφά την ύπαρξη ιστορικά και την Ιστορία υπαρξιακά. Γι’ αυτό δεν συμβιβάζεται με την απόγνωση.
Μιλώντας με αγάπη για τον Samuel Beckett γράφει:
«αλλά κάπου πραγματικά γελιέται ο Beckett. Εννοώ πως ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να διαλέξει και να μην ψοφήσει στην απόγνώση. Το παράλογο που πηγάζει απ’ την ενότητα της ζωής και του θανάτου λείπει απ΄’ τη ματεριαλιστική βίωση, όπου οι όποιοι απελπισμοί και οι και οι όποιες απογνώσεις βιώνονται στη διάσταση της μελλοντικότητας που θα’ βρει τους τρόπους να τις αναιρέσει» (Μεταφυσικές εντυπώσεις από την ζωή ως το θέατρο).
Ο Καρούζος αποτοιχίζει την απόγνωση, δηλαδή – όπως ο ίδιος μας έχει εξηγήσει το νεολογισμό – την οδηγεί σε αποτυχία, σε αυτοαναίρεση. Δεν την αποφεύγει, ούτε την ξορκίζει μικρόψυχα, την δυναμιτίζει και την ανατινάζει εκ των ένδον, μ’ όλο το τίμημα που αυτό συνεπάγεται. Ζει την χαρμολύπη της καθολικής απελευθέρωσης: «Μακρά σοφία γα ζωή ανώτερη. Μακρά νοσταλγία του ύψους. Αξία λυτρωτική. Μακρό πένθος της ελευθερίας. Υπεράνω της ανυπόφορης θεολογίας. Ο χρόνος που γίνεται παράδεισος και όχι πανικός (ο.π.π)
Η βίωση του Καρούζου παραμένει «ματεριαλιστική». Για την ακρίβεια υλιστική- διαλεκτική ή όπως θάλεγε και ο ίδιος, υλιστική – ουρανοχαρής.
3. Η σχέση του Νίκου Καρούζου με τον Διονύσιο Σολωμό είναι υπαρκτή, βαθειά , ζωντανή – και δυσφημισμένη. Διάφοροι την αναζητούν μ’ εξωτερικές συγκρίσεις σε φαινομενικές ομοιότητες π. χ στο κοινό πάθος για την γλώσσα. Άλλοι καταγίνονται με μετρήσεις ύψους, αν είναι «ισοϋψής» ή «ανισοϋψής» ποιητές. Σάμπως να μπορεί κανείς να μετρήσει τα γνήσια ποιητικά μεγέθη, όταν ξεφεύγουν απ’ τα όρια της συγκυρίας «με την μεζούρα του εμποροράφτη» κατά την έκφραση του Τρότσκυ..
Η σχέση πρέπει ν’ ανιχνευτεί στην ιστορική- υλική πηγή της. Και οι δύο βάλανε στο επίκεντρο της ποιητικής τους Οδύσσειας το αίνιγμα της Ιστορίας – και φτάσανε στην οξύτερη ποιητική συνείδηση του τέλους της. Και οι δυό αναζήτησαν με πάθος τους δρόμους και τους τρόπους με τους οποίους η επανάσταση θα γίνει διαρκής δεν θα μείνει στην μέση, θλιβερό ερείπιο.
Εδώ, όμως, βρίσκεται και η μεγάλη διαφορά τους. Ο Σολωμός ξεκίνησε τον καιρό της ανερχόμενης κι ανολοκλήρωτης δημοκρατικής αστικής επανάστασης. Ο Καρούζος συνέχισε την εποχή της ανερχόμενης κι ανολοκλήρωτης σοσιαλιστικής επανάστασης.
Όσο απομακρυνόμαστε από τα χρόνια του Σολωμού και της πρώτης επανάστασης, και η δεύτερη χάνονταν στον ορίζοντα κολοβή και οριστικά τερματισμένη, τόσο στερεύει και η ιστορική συνείδηση από την νεοελληνική ποίηση ή ξέπεφτε σε στείρο ιστορικισμό, δέσμιο στα εκάστοτε ιδεολογήματα της άρχουσας τάξης.
Στον αιώνα μας, αναμφίβολα ο Καβάφης έχει οξύτατη ιστορική συνείδηση, και μάλιστα συνείδηση της ιστορικής παρακμής του σύγχρονου αστικού κόσμου, αλλά, ο Καβάφης είναι κατ’ εξοχήν «ελληνικός»προ- μεσσιανικός: στην ποίηση του δεν υπάρχει τέλος της Ιστορίας. Ο ορφικός Σικελιανός, με τον τρόπο του, το ψηλαφά. Αλλά συχνά συγχέει τον ιστορικό με το μυθολογικό χρόνο.
Η δεύτερη επαναστατική τομή που γνωρίζει η ιστορική εξέλιξη της νεώτερης ελληνικής κοινωνίας έρχεται με την Αντίσταση και την προδομένη σοσιαλιστική επανάσταση του 1941-49. Μέσα απ’ το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός αυτός βγήκε το άνθος της ποίησης του Καρούζου.
Σ’ αντίθεση μ’ άλλους μεταπολεμικούς – μεταπολεμικούς ποιητές, ούτε κλείσθηκε στο κλουβί της ιδιωτείας, ούτε έγινε «ποιητής της ήττας» σβήνοντας κάθε επαναστατική προοπτική στ’ όνομα της ήττας της επανάστασης^ ούτε, πάλι, έγινε ο τραγουδοποιός του σταλινισμού, του πρωταίτιου της ήττας. Έμεινε μέχρι τέλους κομμουνιστής και γι’ αυτό ασυμβίβαστος αντισταλινικός. Αναζήτησε όλα τα γιατί και πως, γύρισε ξανά και ξανά στο έπος και την τραγωδία της Οκτωβριανής Επανάστασης, ανοίχτηκε προς όλα τα ρεύματα του εργατικού κινήματος, προς όλες τις επαναστατικές εμπειρίες και τους αγώνες, όλες τις περιπέτειες του ανθρώπου και του ανθρώπινου πνεύματος. Έζησε με τον Σαιν Ζύστ και τον Κουτόν, με τον Ροβεσπιέρο και τον Μακρυγιάννη, με τον Σολωμό και τον Παπαδιαμάντη, με τον Ηράκλειτο και τον Κάφκα, με τον Λένιν και τον Τρότσκυ, τους μπολσεβίκους, τους ναύτες, της Κρονστάνδης, τον Γκουεβάρα, τον δολοφονημένο απ τους φασίστες του Σαλβαντορ αρχιεπίσκοπο Ρομέρο, τους μακρονησιώτες και τους εξόριστους της Ικαρίας, τους ταπεινούς και τους εξεγερμένους όπου γης. Ήταν οικουμενικός στην Τέχνη και στην Επανάσταση, στα βάθη της παράδοσης και στις πιο απόκρημνες κορυφές της πρωτοπορίας.
Δεν ήταν θέμα απλώς επιλογής αλλά ανάγκη: η ολοκλήρωση της επανάστασης απαιτεί και διεκδικεί την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Η αταξική κοινωνία είναι η κοινωνία του ολικού ανθρώπου.
«Μόνον αυτοί που τρέφουν όνειρα
απολαμβάνουν την πραγματικότητα»
Ν. Καρούζος
Δυνατότητες χρήση της ομιλίας
4. Το πάθος της ιστορίας εξηγεί το πάθος του Καρούζου για τη γλώσσα, και όχι το ανάποδο. Δεν ήταν ποτέ θετικιστής- φετιχιστής της γλώσσας. Ας ακούσουμε τον ίδιο να λεει:
«Είμαστε φτασμένοι, χωρίς αμφιβολία, σ’ ένα όριο της Ιστορία, όπου περισσότερο από άλλοτε, ο άνθρωπος κλυδωνίζεται ανάμεσα σε λέξεις. Ο αγώνας, ανέκαθεν είναι βέβαια να υποτάξει τις λέξεις, άρα να σταθεροποιήσει την αλήθεια. Μα για να κατορθώσει τούτο χρειάζεται την αδέσμευτη σκέψη, εκείνη που θα επιτρέψει να γλιτώσει απ’ τον αδυσώπητο κλυδωνισμό ανάμεσα στις λέξεις…
…Όταν κατανοώ, πως ο αγώνας είναι, πάντα, να υποτάξουμε τη γλώσσα, ουσιαστικά βλέπω και συνειδηταίνω, πως ο αγώνας είναι να παρατήσουμε τις λέξεις. Αφαιρώντας απ’ τις λέξεις την εξουσίαν απάνω μας, ελευθερώνουμε την εσώτερη γνώση απ’ τις άπειρες ιστορικές της επενδύσεις, την καθαρίζουμε από τόσες και τόσες κληρονομιές, ώστε να μας αιφνιδιάσει σαν άγνωστος καταρράκτης, από μόνη της, εσωτερικά μπορώντας τη γυμνή της ακεραιότητα. Έτσι γνωρίζουμε ελευθερία, και λύνουμε τους κόμπους τον οντολογικών περιπλοκών…
… Ερχόμαστε, δηλαδή, πριν απ’ την γλώσσα μες’ απ’ την εμπειρία της γλώσσας. Γυρισμός. Άλλωστε, ήμαστε κάποτε πριν απ’ τη γλώσσα και νικήσαμε τη φύση κατακτώντας τη γλώσσα. Πώς να διανοηθούμε ανίκητη την ίδια τη γλώσσα; Εξαπολύσαμε μια δύναμη ελευθερίας, που όμως μας υπόταξε» (Μεταφυσικές εντυπώσεις απ’ τη ζωή ως το θέατρο)
απ’ αυτή τη γωνία πρέπει να ιδωθούν οι «λεκτομηχανές» του Καρούζου. Δεν φετιχοποιούν αλλά από- φενακίζουν τις λέξεις. Μέσα από την τρικυμία του λόγου, αναδύονται τα πλάσματα του βυθού και ακούγεται ο λόγος «ο εν τη φωνή αφώνως φθεγγόμενος» (Συμεών ο Νέος Θεολόγος)
«Ερχόμαστε πριν απ’ τη γλώσσα» και γυρίζουμε στην αφετηρία, στη Φύση, περνώντας μέσα από την εμπειρία της γλώσσας κι όλες τις ιστορικές πραγματώσεις του κοινωνικού ανθρώπου, αναιρώντας το αλλοτριωτικό χαρακτήρα, που αυτές απέκτησαν στη διαδρομή της ταξικής κοινωνίας, διατηρώντας συνάμα και υπερβαίνοντας το πνευματικό τους κεκτημένο περιεχόμενο. Έτσι «οι δυνάμεις ελευθερίας» που γίνανε δυνάμεις καθυπόταξης, απελευθερώνονται και απελευθερώνουν.
5. Μόνο στο δρόμο αυτό λύνεται η εσχάτη απορία του πλατωνικού «Κρατύλου»
« Σύντροφε, θα κατεδαφίσουμε ποτέ την κοινωνική δυστυχία; Χρωστούμε στην πάλη, βεβαίως.
Αύριο περιμένω να συναχτούμε χαρούμενοι, για να γλιτώσουμε τη διαλεκτική της επαναστατικής αιθρίας απ’ τις ανούσιες θεωρητικές συζητήσεις. Κάθε καλό στην οργή του λαού και ας αναπνέουμε οράματα^ είμαστε γι’ αυτό ακριβώς οι καλύτεροι της Ιστορίας.
Εργάσου τώρα στου εαυτού την εκμηδένιση κραυγάζοντας «κάτω οι μιαροί παρασημάδες» εμείς μπορούμε ν δώσουμε τη ζωή μας μέσα σ’ ένα
Συλλαλητήριο
Εσείς τι μπορείτε;
Ν. Καρούζος , Αντισεισμικός Τάφος.
Η απορία και το λογικό αδιέξοδο υπάρχουν όταν αφετηρία για την προσέγγιση της γλώσσας γίνεται η ίδια η γλώσσα, είτε παίρνεται σαν «φύσει πεφυκυία» και ταυτίζεται αφηρημένα με τον Ον είτε όταν θεωρείτε «συνθήκη και ομολογία». Τεχνητή σύμβαση σε απόλυτη διαφορά με το Ον. Το ζήτημα είναι, όχι η αφηρημένη ταυτότητα ή η αφηρημένη διαφορά αλλά η ταυτότητα της ταυτότητας και της διαφοράς των όντων και των «ονομάτων» η ενότητα των αντιθέτων όπου το πρωταρχικό αντίθετο, η αφετηρία κι ο χώρος του γυρισμού είναι το ίδιο το ον. [‘Όντινα μεν τοίνυν τρόπον δει μανθάνει ή ευρίσκειν τα όντα, μείζον ίσως εστίν εγνωκέναι ή κατ’ εμέ και σε ^ αγαπητόν Δε και τούτο ομολογήσασθαι, ότι ουκ εξ ονομάτων αλλα΄πολύ μάλλον αυτά εξ αυτών και μαθητέον και ζητήτεον ή εκ των ονομάτων αλλά πολύ μάλλον αυτά εξ αυτών και μαθητέον και ζητήτέον ή εκ των ονομάτων’ (Κρατύλος 439β)].
Αυτός «ο γυρισμός» στην αφετηρία, στα όντα , «πριν απ΄τη γλώσσα μες’ απ’ την εμπειρία της γλώσσας» για τον οποίο μιλάει ο Καρούζος, έχει την αντίστροφη κατεύθυνση απ’ την επιστροφή στο «άμεσο Είναι» που ζητά ο Χάιντεγκερ, στην «παρ- ουσία της αμεσότητας του Είναι»
Η αρχική αμεσότητα του Είναι, στη διαλεκτική του Χέγκελ (και του Μαρξ) είναι ακόμη αφηρημένη, μονόπλευρη, φτωχή, σε προσδιορισμούς. Το απόλυτο, το αληθινό βρίσκεται στο αποτέλεσμα του όλου Γίγνεσθαι.
Κι ο Καρούζος – παρά την δηλωμένη αντιπάθειά του για τον Χέγκελ- δεν ζητά την αφηρημένη αμεσότητα αλλά αυτό που ονομάζει «αρτίωση» και «Ολώση». Η δεσπόδουσα αρχή της ποίησής του και της ζωής του ήταν, σύμφωνα με τη δικιά του πάλι έκφραση η θέληση για τη συντέλεια της ελευθέριας.
6. Μετά τα τελευταία γενέθλια της ζωής του, στις 17 Ιουλίου 1990 κλείνοντας τα 64 και μπαίνοντας στα 65, ο Νίκος Καρούζος έλεγε χωρίς φιλαυτία, με χαρμόσυνο πένθος: «65 χρόνων πέθαναν και τρεις μέγιστοι άνθρωποι: ο Ηράκλειτος, ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ κι ο Καρλ Μαρξ».
Αν δεν αγαπάς και τους τρεις, πως μπορείς να διαβάσεις τα ποιήματα του Καρούζου;
7. Μόλις πέθανε κάποιος δίκαιος, που ήταν φίλος του Ραμπί Μεναχέμ Μεντελ του Βόρκι, ένας Χασσίδ έκανε επίσκεψη στον ραββίνο για να οτυ διηγηθεί τις τελευταίες στιγμές του φίλου του. «Πώς έγινε;» ρώτησε ο Ραμπί Μέντελ. «Πολύ καλά» απάντησε ο Χασσίδ, «όπως όταν περνάει κάποιος από ένα δωνμάτιο στο γειτονικό δωμάτιο». Α, όχι! Διαμαρτυρήθηκε ο Ραμπί Μέντελ του Βόρκι «έγινε αλλιώς: όπως περνάει κάποιος από μια γωνιά σε άλλη του ίδιου δωματίου!
Ή όπως λέει ο Νίκος Καρούζος
Δεν ήρθα δεν φεύγω θα σταματήσω
9/10/1990
τρότσκυ
λέιβα λέιβα είμαστε
ακόμα στο Μεγάλο Ποτάμι
θα βγούμε στην όχθη της
αταξικής;
εσύ πάντως έδωσες την πολύτιμη
ζωή σου
22/2/1989.
(Από το αρχείο του Νίκου Λέκκα)
πηγή: Ποιείν - Επιθεώρηση Ποιητικής Τέχνης
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)